Morgunblaðið - 15.04.1942, Side 5

Mlðvíkudagur 15. apríl 1942.
I JSlorgtmMafóft
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Pramkv.stJ.: Sigfö* Jönason.
Rltstjórar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgHarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjörn, auglýsingar og afgreiOala:
Austurstræti 8. — Slml 1600.
Áakrif targ jald: kr. 4,00 á. mánuOl
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
S: 1 lausasölu: 25 aura eintakltJ,
30 aura meS Lesbðk.
Sökin
UM miðjan febrúar í vetul
samþykti miðstjórn Fram-
sóknarflokksins ályktun, þar
sem flokkurinn taldi „óumflýj-
;anlegt“, að almennar kosningar
fari fram í vor, og þar með
skyldi horfið frá þeirri ákvörð-
nn er Alþingi tók nærri einróma
aim þessi mál í fyrra.
Síðastliðinn sunnudag birtir
Tíminn þessa ályktun á ný og
revnir um leið að gera gjein
fyrir, bversvegna Framsóknar-
flokkurinn hafi talið sig til
knúðan að fara inn á þessa
Jjraut, sem að áliti flokksins
væri þó stórhættuleg. Og skýr-
ingin er sú, að Sjálfstæðisflokk-
nrinn og Alþýðuflokkurinn hafi
ekki getað komið sjer saman um
livaða aðferð skyldi við hafa í
líorður-ísafjarðarsýslu, þegar
þíngsætið losnaði þar!
í>að þarf ekki að lýsa því fyr-
rir lesendum þessa blaðs, að
þetta yfirklór Tímans á enga
stoð í veruleikanum. Enda veit
öll þjóðin, að það var ekki þessi
• ágreningur, sem varð til þess
að rjúfa stjórnarsamvinnuna.
En það er rof hennar, sem er
þess valdandi, að þjóðinni verð-
ur nú sigað út í kosningar.
Framsóknarflokkurinn ætti
•og best að vita, hvenær stjórn-
^arsamvinnan rofnaði, og hver á-
stæðan var. Það var á nóvember
-aukaþinginu í haust, sællar
aminningar. Og það var Fram-
sóknarflokkurinn, sem rauf
stjómarsamvinnuna, með því að
Ikrefjast þeirrar afgreiðslu dýr-
‘tíðarmáliánna, sem isartistarfs-
flokkarnir gátu ekki aðhylst.
'Ef ekki þá hefði staðið svo á, að
framundan var svartasta skamm
■degið, þá hefði forsætisráðherr-
ann notað vald sitt til þess að
'knýja fram kosningar þá þegar.
Hann sagði þetta skýrt og á-
%veðið, forætisráðherrann, bæði
-á þingi og utan þings. Hjer var
teningunum kastað.
Framhald þessa leiks — svik
Alþýðuflokksins við hina
frjálsu leið i dýrtíðarmálunum
■og lausn þessara mála með gerð
ardómnum — þekkjum við vel.
'l>á fór Alþýðuflokkurinn að
hugsa um sinn þátt í kosningun-
um, er forsætisráðherrann hafði
lýst yfir, að fram ættu að fara.
•Þannig er hinn rjetti gangur
-málanna. Ef Framsóknarfl. er
nú kominn á þá skoðun, að
tieillavænlegast hefði verið að
standa fast á kosningafrestun-
inni, hefir hann engan að ásaka
nema sína eigin glópsku og
fljótfærni. Það gagnar ekki
'Framsokn, að ætla að velta sök-
ínni yfir á Siálfstæðisflokkinn,
'Oins og 'Tíminn reynir að gera.
'Sökin er fyrst og fremst hjá for-
tsætisráðherranum, sem gleymdi
'blutverki sínu þegar mest á reið.
H vert liggur vegur Indlands?
Undanfarnar vikur hefir
Sir Stafford Cripps set-
ið austur í Delhi í Indlandi
og teflt skák við forustu-
menn 350 miljón þegna, sem
líklega eru ósamstæðastir
allra ríkisborgara í veröld-
inni, þó að þeir teljist tii
sömu ríkisheildarinnar: keis-
aradæmisins Indlands-
Taflið er því ærið flókið og
lausn þess gat hvortjBorðið mát
eða jafntefli. Þrátefli verður það
eins og fýr. Indlandsmálin hafa
verið þrátefli undanfarna ára-
tugi og eins verður nú, jafnvel þó
taflmaðurinn af Breta hálfu sje
talinn færasti samningamaður
Breta, þeirra, er sæti eiga í stríðs-
stjórninni og hefði að ýmsu leyti
góða aðstöðu til þess að leiða mál-
ið til „farsællegra lykta“, sem
kallað er. Hann er kunnugur Ind-
landsmálum og dvaldi lengi í Ind-
landi árið 1940 og eignaðist þar
ýmsa góða vini, þar á meðal Pan-
dit Jawaharlal Nehru, mesta á-
hrifamann Congressflokksins svo-
nefnda síðan Mahatma Gandhi
Ijet af forustu hans. Og hann er
róttækur umbótamaður að eðlis-
fari, lipurmenni í viðræðum, rök-
fimur og markviss.
Tilboðin, sem Sir Stafford fór
með til Indlands, af hálfu bresku
stjórnarinnar, voru þau, að Ind-
land fengi „Dominion“-aðstöðu að
stríðinu loknu — samskonar stöðu
í heimsveldinu og t. d. Canada hef-
ir nú. En um herstjórn Indlands
vildu Bretar einir fjalla, og ekki
var gert ráð fyrir, að staða Ind-
lands kæmist á rjettan stjórn-
skipulegan grundvöll fyr en eftir
stríð. En krafa Congressflokksins,
langstærsta stjórnmálaflokks Ind-
lands, var: fult sjálfstæði þegar í
stað. Á hinu leytinu voru svo Mú-
hameðssinnar, undir forustu dr.
Jinnah. Þeir kváðust ekki láta
sjer lynda, að Hindúar (Congress-
flokkurinn) fengi meirihlutaað-
stöðu um stjórn Indlands, og hót-
uðu að segja sig úr lögum við
Ilindúa eða jafnvel leggja út í
borgarastyrjöld, ef Cortgress-
flokknum yrði trúað fyrir völd-
unum. — > Þetta var hnúturinn,
sem Sir Stafford Cripps átti fyrst
og fremst að’ leysa: að sætta flokk
apa tvo á sameiginlega aðstöðu
gagnvart sjálfstæðismálum Ind-
verja.
★
Hjer verður varla komist hjá
að víkja nokkrum orðum að Ind-
landi sjálfu, þjóðum þeim, er
landið bvggja, trúarbrögðum
þeirra, stjettaskipun og atvinnu-
lífi, ef verða mætti til nokkurrar
glöggvunar. Efni þetta er hins-
vegar svo yfirgripsmikið, marg-
þsett og flókið, að eigi er hægt að
gera því nema flaustursleg skil í
stuttri blaðagrein.
Stærð keisaradæmisins Indlands
er röskir 4.000.000 ferkílómetrár
eða rúmlega þriðjungur allrar Ev-
rópu. Þetta land byggja nær 360
miljónir íbúa. 'Stjórnarfarslega
má skifta landinu í tvo aðalhluta;
breska hlutann svonefnda, um 2
miljón ferkílómetra með 275
miljón íbúmn, og indversku fursta
dæmin, um 1.8 ferkm. með rúm-
um 80 miljón íbúum.
Elstu sögulegar heimildir greina
frá því, að hinn ariski kynstofu
hafi ráðist inn í landið og lagt
það undir sig á árunum 3000—
1500 f. Kr. Þetta voru forfeður
hinna svonefndu Hindúa, sem enr.
eru stærsti þjóðflokkur landsins
og trúbragðakerfi þeirra byggist
enn á Vedabókumun, en talið er,
að þær sjeu til orðnar 2500—1000
árum f. Kr. En skömmu eftir að
ísland bygðist fóru Múhameðs-
sinnar að gerast ágengir við
Hindúa og leggja lönd þeirra und-
ir sig. Þegar kom fram á 16. öld
mátti lieita, að alt Indland væri
komið undir veldi þeirra, eða Mó-
gúlsins, en svo hjetu höfðingjar
hinna sigursælu landvinninga-
manna að vestan. En á 18. öld lið-
aðist ríkið sundur í mörg sinærri
ríki, og mörgum þeirra ráða inn-
lendir furstar enn í dag, undir
yfirforræði bresku krúnunnar.
Talið er, að í Indlandi játi um 200
miljónir manna Bramatrú, um 70
miljónir Múhameðstrú og um 12
miljónir Búddatrú (þar af helm-
ingurinn á Ceylon). Stjórnmála-
stefnan markast nokkumveginn
af tniarbrögðunum, en þó ekki
alveg, því að talið er að Múham-
eðssinnar hafi um 90 miljón á-
hangendur í stjórnmálum, ert Con-
gressflokkurinn um 200 miljónir.
En um 50 miljónir Hindúa eru
,,paría“ — úrhrak -— rjettlausir
menn.
★
Á hnignunartímum Mógúla-
stjórnarinnar voru erlendar þjóðir
farnar að seilast til valda og
verslunarviðskifta í Tndlandi.
Voru það einkum Bretar og Frakk
ar. Bretar höfðu betur, reyndust
slyrmari kaupmenn og atliafna-
samari í almennum málum. Furst-
a.rnir voru í sífeldum deilum inn-
bvrðis og oft bar það við, að Bret-
arnir skárust í deilur þeirra og
veittu öðrum aðilanum lið, en
þágu fríðindi í staðinn. Mógúla-
stjórnin var ekki orðin nema nafn-
ið tómt og því tóku hinir ensku
verslunarherrar oft að sjer að
halda uppi lögum og reglu, hver
í sínu umdæmi, en það var skilj-
anlega einkum með sjó fram, sem
verslnnarfyrirtækin höfðu bæki-
stöð sína og þá einkum í hinum
stærri borgum. Þó var áhrifasvæði
þeirra orðið svo vítt, að árið 1803
tóku Englendingar völdin í Delhi,
höfuðborg Mongúlanna, en hún
stendur um 700 mílur inni í landi.
Það var eitt verslunarf jelag, Aust-
ur-indverska fjelagið. sem hafði
forustuna í þessum landvinninga-
málum; f jelag þetta hafði á
gamlársdag árið 1600 fengið leyf-
isbrjef Elísabetar Engladrotning-
ar til verslunar á ýmsum stöðum
í Tndlandi og efldist mjög undir
stjórn ýmsra dugnaðarforka, sem
þó ljetu sjer ekki alt fyrir brjósti
brenna, margir hverjir, og hafa
gert ættjörðu sirtni álitshnekki,
sem seint fyrnist vfir. Náði fje-
lagið fullum vfirráðum og stjórn-
aði ýmsum frjósömustu hlutum
Indlands og auðgaðist bæði með
rjettu og röngu, þangað til Ind-
verska samsærið braust út í byrj-
un ársins 1857, en ná næsta ári
var fjelagið levst upp og enska
stjórnin tók í sínar hendur völd
þess og skipaði sjerstakt Indlands-
ráðuneyti í London. Og 1. janúar
1877 fjekk Victoría drotning heit-
ið „Empress of India“. Síðan hef-
ir Indland heitið keisaradæmi.
Fram að styrjöldinni 1914 var
fremur rólegt í Indlandi. Breskir
embættismenn rjeðu þar öllu fyrst
í stað og lögðu kapp á að friða
landið, jafna erjur furstanna,
setja innlenda menn til menta í
Englandi og láta þá síðan taka
við embættum og sýslunum í
landinu, koma upp skólum, bæta
samgöngurnar og hefja umbætur
í verklegum framkvæmdum, eink-
um í landbúnaði. Eiginlegar inn-
anlandsóeirðir voru sjaldgæfar á
þessu tímabili, helst voru það
landamæraskærur, sem eitthvað
kvað að, og má sjerstaklega nefna
ófriðinn við Afganistan á árunum
1879—80.
Tilgangur Breta var vitanlega
sá, að koma vestrænni menningu
á í landinu, kenna Indverjum að
hagnýta sjer tækui vesturlanda,
nota vjelar við landbúnaðinn og
reisa, verksmiðjur til iðnaðar. En
það kom brátt á daginn, að Ind-
verjar voru alls ekki ginkeyptir
fyrir þessum umbótum. Þeir ern
í eðli sínu afar íhaldssamir menn.
Hugsunarháttur þeirra og viðhorf
við lífinu í heild sinni er svo ger-
ólíkur því, sem gerist á Vestur-
löndum, að það mun taka aldir
að samræma þær andstæður.
★
Vesturlandabúanum finst það
helber forneskja, sem Indverjinn
telur svo sjálfsagt, að við því
megi ekki hrófla. Svo er t. d. um
heilbrigðismálin. Indverjar eru ó-
fáanlegir til að láta af ýmiskon-
ar sóðaskap og kreddum, sem
læknavísindi nútímans hafa , sann-
að, að sje til beins voða. Enda
stendur almenningur þar ber-
skjaldaður fyrir allskonar drep-
sóttum og meðalæfi Indverjans
er ekki nema 25 ár. Á Vesturlönd-
um eru fjelagsmálin sífelt að
hækka í sessi, það er reynt að bæta
kjör þeirra, sem verst eru settir,
og gera þjóðskipulagið þannig úr
garði, að það banni ekki einstakl-
ingnum að njóta hæfiieika sinna.
Með víðtækri tryggingastarfsemi
er reynt að afstýra því, að fólk
komist á vonarvöl vegna veikinda
eða annara óviðráðanlegra orsaka.
En Indverjar ríghalda í einhverja
þá mannúðarlausustu stjettaskift-
ingu, sem til er í víðri veröld;
þeir útskúfa mönnum í lifanda
lífi, dæma þá frá samfjelagi við
aðra, til aumasta lífs sem hægt er
að hugsa sjer á jörðinni. Og þetta
er trúaratriði en ekki skoðunar,
— þar kemst engin röksemda-
færsla að.
Atvinnuhættir allir eru svo úr-
eltir, að öll samkepni við erléndá
vjelaframleiðslu er óhugsandi
nema fyrir sultarlaun, sem betr-
unarhúsfangar Vesturlanda þætt*-
ust ekki ofsælir af. Smábændurn-
ir liafa að meðaltali 5 dekörum
minna land til ræktunar, en talið
er að menn geti lifað af, og verka-
laun voru fyrir nokkrum árum
sem svarar 22 aurum á dag. Yfir-
gnæfandi hluti þjóðarinnar lifir
við æfilangan sult og þrældóm í
húsakynnum, sem ekki eru skepn-
um bjóðandí. En hinir fáu útvöldu
hafa öldum saman mergsogið
fjöldann og indversku furstarnir
safna gulli og gimsteinum og lifa
í æfintýrálegum allsnægtum.
Þannig er þjóðskipulag Ind-
verja. Það virðist svo, sem jafn-
aðarstefnur nútímans ættu erindi
til þessara þjóðfjelaga, en Ind-
verjar eru ekki sjerlega móttæki-
legir fvrir þær. Það eru, að heita
má, aðeins mentamennirnir —
hejst þéir, sem hafa hlotið ment-
un sína í Vesturlöndum — sem
hafa augun opin fyrir því stein-
aldarlagi, sem nú er á þjóðskip-
un og fjelagsmálum Indlánds. Og
að vísu hefir á síðari árum mynd-
ast flokkur nokkur um þessar
stefnur, einkum sameignarstefn-
una. En annars eru það einkum
sjálfstæðismálin út á við, sent
mentamennirnir berjast fyrír.
Þeir trúa því, að Indland eigi að
vera frjálst og öllum óháð, þ. e. a.
s. Hindúarnir'. En þeir trúa því
líka, að það sje óhagganlegur guðs.
dómur, að fáum eigi að líða vel,
en flestum illa. Og þeir sætta sig
við það.
Meim.
T
Djúpbðturinn
Sigurður Kristjánsson flytur
svohljóðandi þingsályktun-
artillögu í Sþ.:
,,Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að taka að s.;er,
fyrir hönd ríkissjóðs. að gieiða
3/5 hluta af byggingarkostnaði
báts þess, sem fyrirhugað er, að
bygður verði til Djúpferða í N.-
Isafjarðarsýslu, og verðj stærð
bátsins 60-70 smálestir brúttó“.
1 greinargerð segir:
Á fjárlögum fyrir árið 1943
er ákveðið, að ríkissjóður skuli
leggja fram 3/5 kostnaðar við
byggingar flóabáts til Djúp-
ferða í Norður-ísafjarðarsýslu.
Gert var ráð fyrir að báturinn
yrði nál. 70 smál. að stærð, og-
var áætlað, að hann mundi
kosta nálægt % miljón króna.
Framlag ríkissjóðs var því tak-
markað við 150 þús. kr.
Nú hefir verið ákveðið að bát-
urinn verði rúml. 60 smál. En
eigi að síður mun verð hans fara
verulega fram úr því, sem áætl-
að var á fjárlagaþinginu 1941.
Stjórn Djúpbátsins hefir þeg-
ar látið gera uppdrátt af bátn-
um og gert samning um kaup
á vjel í hann, en útboð í bygg-
inguna hefir ekki verið gert, því
Djúpbátsstjórnin telur sig ekki
geta gert samning um bygging-
una fyr en hún á það víst, að
ríkissjóður greiði 3/5 bátsverðs
jns, þótt það fari fram úr því,
sem upprunalega var gert ráð
fyrir.
Þingsályktun þessi er því skil-
yrði fyrir því, að bygging báts-
ins geti hafist.
N áttúr ulækningaf j elag fslands.
heldur útbreiðslufund í kvöld k).
20,30 í Kaupþingssalnum. Eru all-
ir velkomnir á fundinn meðam
húsrúm leyfir.