Morgunblaðið - 22.11.1942, Page 5

iSunnudagur 22. nóv. 1942.
6
Útgeí.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stJ.: Sigfds Jónsson.
RltstJOrar:
Jðn KJartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgOams.).
Auglýsingar: Árni Óla.
RitstJGrn, augiysingar og afgrelCala:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áakriftargjalö: kr. 6,00 á mánuTSi
innanlands, kr. 6,00 utanlands.
í lausasölu: 30 aura eintakitS.
40 aura meö Lesbók.
Reykiauíkurbrief 21. nóv.
Listamannaþingið
dag verður sett hið fyrsta
* listamannaþing. — Svipur
!J)ess verður annar en alment er
um þingsamkomur. Aðalatrið-
ið er þetta: Samtök listamanna
beita sjer fyrir því, að kynna
þjóðinni íslenska list, skáld-
skap, tónlist, myndlist, leiklist
í samkomuhúsum bæjarins og í
útvarpi.
Er hjer hafin merkileg starf-
semi. Ætti að mega vona, að
henni verði vel tekið af öllum
almenningi, en listamenn þjóð-
arinnar, er eiga frumkvæðið að
’þinginu og hafa forustu í sam
"tökum þessum, telji rjett að
slíkar listamannavikur verði
endurteknar árlega éða með
lengra, en þó ekki altof löngu
millibili.
Samhliða kynningarstarfinu,
sem er megin þátturinn í starfi
„vikunnar“, verða fundahöld
listamanna innbyrðis, þar sem
áhugamál þeiira verða rædd
og samþyktir gerðar, er snerta
aðstöðu þeirra manna í þjóð-
fjelaginu, er vinna hin mikils-i
verðu andlegu störf á sviði bók
menta og lista.
IÍ ræðu og riti er oft á það
bent, að íslenska þjóðin muni
•eiga erfitt með, er til lengdar
lætur, að færa sönnur á rjett
sinn til sjálfstæðis í heimi
þeirra viðskifta, þar sem fjár
magnið eitt ræður. Allt frá því
barátta okkar hófst til sjálf-
forræðis, liefir það verið forvíg-
ismönnum þjóðarinnar hinn
mestí styrkur, hve sæmilega
okkur íslendingum hefir tekist
að tylla okkur til jafnhæðar við
aðra, þar sem þjóðgildi er
hvorki metið eftir fje, mann-
fjölda eða völdum í efnisheim-;
inum, heldur eftir andlegu at-
gerí'i einstaklinganna.
Vel færi á því, að áhrifa-
menn í þjóðmálum og öll al-
þýða manna fyndi til þess, að
aldrei hefir okkur Islendingum
verið á því meiri nauðsyn en nú
að varðveita hin andlegu verð-t
mæti vor og sýna umheiminum
viljann til þeirrar varðveislu
með því, að leitast við að veita
menningarlífi landsmanna
sem hollust og best skilyrði.
Þegar forustumenn þjóðar-
innar á hinu andlega sviði, í
bókmentun og listum ræða þessi
áhugamál sín, koma þar ekki
til greina þröng sjónarmið per-
sónulegra hagsmuna, heldur er
þar rætt um með hverjum hætti
þjóðleg ísl. menning fær notið
hins andlega frelsis, sem hjer
ríkir og á að ríkja og hvernig
andans menn vorir best fá neytt
krafta sinna til þess að verða
leiðarljós þjóðarinnar á vegurn
Ihennar til aukinnar menningar
«og þroska.
Miðjarðarhafið.
C nemma í septémber komst
Smuts hershöfðingi þannig
að orðí, að et' fjandmens Banda-
manna yrðu ekki hraktir út úr
Norður-Afríku, þá væri vafasamt
hvetnig ófriðnum lyktaði. Þýð-
ingarmestu átökin verða í Miðjarð
arhafi, sagði hann. Bandamenn
geta . ekki unnið sigur nema ná
þar yfirráðum.
Þegar þessi orð voru töluð þá
beindust hugir manna tjl átak-
anna um Stalingrad til Salómons-
eyja, loftárása á Þýskaland. En
vígstöðvarnar í Norður-Afríku
leiddu ekki til sín mesta athygli
manna.
Síðan Bandaríkjamenn gerðu
innrás sína þar hafa rnenn veitt því
meiri eftirtekt en áður, hvaða rök
Smuts hafði fyrir máli sínu.
Því fer fjarri, að mótstaða ein-
ræðisríkjanna sje brotin á bak
aftur í Norður-Afríku, þó Alex-
ander hershöfðingi sje kominn á
örskömmum t.íma til þess að gera
vestur að Syrtu-flóa. Þ. 18. nóv.
segir hann t. d. að enn megi bú-
ast. við hörðum bardögum. En með
hinni alveg óvenjulega hröðu
leiftursókn tókst Alexander að
lama her Rommels. Á % mán.
sótti her Bandamanna fram nm
800 kílómetra. Er sú framsókn
lielmingi harðari en hraðasta
sóknin er Rommel liinn þýski hef-
ir gert. Enda kom sú sókn Romm-
e] svo að óvörum, að talið er að
af 500 skriðdrekum sem hanu
hafði vígbúna til sóknar bafi hann
mist 485.
Söguleg samlíking.
V holjeusku blaði er frjálsir
* Hollendingar gefa út, birtist
nýlega svohljóðandi samanburður
á valdaferli þeirra Napoleons
og Hitlers, er varpar Ijósi yfir
hve líkur hann liafi verið að því
er snertir tímaröð atburðanna.
Viðburðaröðin byrjar viðvíkj-
andi Napoleon 1789, frönsk stjórn
arbylting en viðvíkjandi Hitjer
1918 þýsk stjórnarbylting.
15 árum síðar (1804—1933)
Napoleon einræðisherra. Hitler ein
ræðisherra 5 árum síðar (1809—
1938) Napoleon í Austurríki. —
Ilitler í Austuríki.
3 árum síðar (1812—1941) Napol
on í Rússlandi. Hitler í Rússlándi.
2 árum síðar (1814—1943) Napo-
j leon sigraður. Hitler: Því er ó-
1 svarað enn, livað verður um hann
árið 1943.
Frá Alþingi.
Sv.o á það að heita að þingið
hafi staðið í viku. En ekki
er störfum þess svo langt komið
að nekkuð þingmál hafi verið
rætt, eða nein nefnd kosin. Og er
þessi alveg óverjandi dráttur all-
nr Framsókiiarflokknum að kenna.
' Bíðan farið var að halda fundi í
! þingínu hefir Framsókn orðið sjer
til minkunar á hverjum degi..
Þangað til í dag, að ekki er vitað
að flokkur sá hafi bætt við sig
I nokktirri hneisu í sambandi við
þingið. En fundir liafa líka fallið
niður.
Fyrst hjelt Framsókn uppi
tveggja daga umræðum um ltosn-
ingar á Snæfellsnesi, er flokkurinn
vildi að þingið frestaði að taka
gilda. kosningu iGunnars Thorodd-j
sen.
Of stopi Framsóknarmanna í I
umræðunum á Alþingi kom eng-j
um á óvart. Þeir harma hvarf
Bjarna Bjarnasonar af þingi. Þeir
eru engir geðstillingarmenn, hafa
lengi vanist því að geta farið
fram með ofríki.
En því er ekki að neita- að
menn hjeldu að óreyndu að Fram-
sókn myndi trauðla óvirða AI-
þingi eins freklega og hún gerði
í þessu máli. Tillöguna um frest-
un gildistöku kosninarinnar bygði
húti ekki á neinni formlegri eða
lagalegri kæru, heldur á ómerki-
legu slúðurbrjefi ómerkilegs
manns, er enginn vissi nje veit
enn hvernig er til komið, hvert
var sent, en sem Skúli Guðmunds
son þingmaður Vestur-Húnvetn-
inga, dregur upp úr vasa sínum
]>egar kjörbrjef eru athuguð.
Bærilegt fordæmi(!)
Haraldur Guðmundsson benti
Framsóknarmönnum á, hvaða
eftirköst. það Iiefði fyrrir Al-
þingi, ef þingið færi inn á þá
braut, að bvggja álýktanir sínar
og gerðir á slíkum einka-slúður-
söguflutningi. Skyldi það ekki
geta orðið nokkuð oft, sem ein-
liver kjósandi gæti látið sjer
detta í hug að lauma slííkum
kjaftasögubrjefum í vasa þing-
manna, ef fordæmi væru fyrir
því, að með þeim væri hægt að
tefja pólitíska andstæðinga frá
þingsetu? Og hvenær gæfi þing
orðið starfhæft, ef fyrst ætti að
rannsaka með „krossyfirheyrsl-
um“ eins og formaður Framsókn-
ar talaði um, alla brjefritarana,
og alla þá menn, sem slefberun-
um dytti í hug að nefna í þess
um brjefum sínum.
F ramsóknarf lokkurinn hefir
lengi lifað á Gróusögum, og bygt
mikið af starfsemi sinni á þeim,
bæði í ræðu og riti. En þá færðist
skörin upp i bekkinn, ef Tíma-
menn kæmu því til leiðar, að slík-
ur rógburður, sem prýtt hefir
sorpdá]ka Tímans ætti að gera
Alþingi óstarfhæft eftir hverjar
kosningar.
Meðan á umræðunum stóð um
Snæfellsnes höfðu Framsóknar-
menn leiðbeiningar Haraldar Guð-
mundssonar í þessu máli að engu,
en þær hnigu í sömu átt og hjer
er sagt, þó liann talaði um málið
alment, og taldi að aðrir flokkar
en Framsókn kynnu að leika sama
leik síðar. Daginn eftir kaus
Framsókn Harald sem forseta
sameinaðs þings, og það alveg
án þess að Alþýðuflokksmenn
hefðu farið fram á slíkan stuðn-
ing.
Sagnritarinn.
Iumræðunum um kosninguna á
Snæfellsnesi komst Gunnar
Thoroddsen m. a. að orði á þá
leið, að hann livaðst oft hafa
lieyrt meiin halda saknaðarræður
er ástvinir liyrfu sjónum þeirra,
en aldrei fyr en nú, að innanum
þann sára söknuð væri blandað
óhróðri og níði um andstæðinga.
Eftir að Jónas Jónsson hafði
haldið langa ræðu um skemtifund
er Sjálfstæðismenn lije]du í sum-
ar í Ólafsvík, og oft hefir í Tím-
alium verið talað um sem „Ólafs-i
víkurballið“, skýrði , Gunnar
Thoroddsen svo frá, að alt sem
þingmaðurinn hefði um það sagt
í ræðu sinni og skrifað áður í Tím-
ann væri heilb.er heilaspuni, þó
Gunnar hefði ekki kært sig um
að leiðrjetta það fyrri en nú. —
Ólafsvíkurbúar máttu fá endur-
tekin tækifæri fram yfir kosning-
ar til þess að sjá þess dæmi,
hvernig Tíminn hagræddi sann-
leikanum. Drykkjulætin, sem Jón-
as Jónsson hefði talað um í þing-
ræðu sinni og áttu að hafa verið
til hiiis mesta vansa fyrir Sjálf-
stæðismenn, voru engin önnur en
þau, að vinir Bjarna Bjarna-
sonar heltu manngarm einn fullan
og- sendu hann inn á fundinn til
að gera óspektir. Hvert einasta
atriði. sem J. J. tilfærði í „fund-
arskýrslu“ sinni, er rangt, sagði
Gunnar. Þannig eru heimildir
hans, frjettamenska og sannleiks-
leit. En þessi maður, Jónas Jóns-
son, maður, sem öllu snýr við
eftir eigin geðþótta hefir kosið
sjálfan sig til að skrifa sögu Jóns
Sigurðssonar.
Forsetakjörið.
Pegar Framsókn hafði lokið
við að verða. sjer til mink
unar í umræðunum um Snæfells-
nes kom forsetakjörið. Ekki hefir
verið talið saman live miklu rúmi
hefir verið varið í Tímanum til
að skýra frá því, að þiugflokk-
arnir ættu að koma sjer sarnan
um forsetana. Umræðum um það
hefir verið haldið uppi í því blaði
missirum saman. Menu hjeldu að
blaðinu væri í þessu alvara. Hjer
átti að koma fram samstarfsvilji
þingmanna.
Samkomulag hafði að þessu
sinni orðið milli flokkanna, þannig
að þeir skiftu með sjer forset
nnum, og fengi Alþýðuflokkurinn
1. varaforseta sameinaðs þings,
Sjájfstæðisflokkurinn forseta sam-
einaðs þings, Framsókn neðri
deildar og kommúnistar efri
deildar.
En rjett þegar á að ganga til
kosninga, svíkuf Frámsókn þetta
samkomulag, sem ‘svo mjög hefir
verið rætt í Tímanum. Þykist ekki
vilja kjósa Gísla Sveinsson. En
iGísli Sveinsson hefir verið forseti
sameinaðs þings og rækt það starf
með alúð og þeirri stjórnsemi,
sem honum er lagin. Hann var
forsetaefni flokksins. Að neita
honum um það starf var sama seiu
að svíkja samkomulagið.
Síðan komu ófarir Framsóknar-
manna. Þeir hjeldu að A]þýðu-
flokkurinn mundi leiðast til þess
að kjósa með Framsókn. eft-ir að
hún hafði kosið Harald Guðmunds
son. En Alþýðuflokkurinn mat
gerða samninga við hina flabkana
og Ijet Framsókn sigla, sinn sjó.
Hafa sjaldan sjest á þingi sneypu-
legri menn en Framsóknar, eftir
að þeir rufu sættir og gáfu óum-
beðið Alþýðuflokknum atkvæði,
urðu af forseta neðri deildar og
fengu ekkert nema skömmina.
Eftir að liafa eytt tveimur dög-
um .þingsins í að reyna að tefja
þingsetu eins Sjálfstæðismanns
heimtar Framsókn svo að t.efja
þingið í tvo daga enn vegna þess
að einn af þingmönnum flokksins
hefir ekki getað komist á þing S
tæka tíð — og er ebki komiha
enn.
Kjötsaían.
Kjötverðlagsnefnd hefir gefið
út, skýrslu um kjötsöhma í
hanst. Samkvæmt henni hefir það
komið í Ijós, að spá manna um það
að fólk myndi draga mjög við
sig kjötkaup hefir ekki ræst.
Kjötbirgðir voru i. nóv. að vísu
meiri nú. en í fyrra, er nemur 650
tonnum. En kjötmagnið var líka
350 tonnum meira í ár en í t'yrra
og svo er þess að gæta að slátrun
var sama og engin í sumar, ekkert
nýtt kjöt á markaðnum fyrri en
kom fram í sláturtíð. Neysla
landsmanna og kjötkaup hafa
sýnilega orðið meiri í haust en í
fyrra. En aftur á móti Iiefir dreg-
ið úr kaupum setuliðsins, hvað
sem síðar kann að verða um þan
viðskifti.
Annars er það um kjötsöluna
að segja og verðlagið á kjötinu,
eins og oft hefir verið tekið fram
hjer áður. Þó kaupstaðarbúúm
finnist, verðið nokkuð hátt nú, þá
mega þeir vel vera minnugir þess,
að þao er þeim sem við sjóinn bua
mibi.ll styrkur, er frá líður, að
sveitabændur matii erfiðleikum
komandi kreppuára skuldlausir.
Því ef bændur hefja þá bar-
áttu með þungar skuldir á baki
sjer, yrðn þeir allmargir, sem
hyrfu skyndilega frá framleiðslu-
störfum wveitauna og leituðu at-
vinnn við sjóinn, þegar minni
verður atvinnan í landinu en hún
hefir verið nú um skeið.
Alþýðu.tiambands-
bingið.
W ingi Alþýðusambandsins lauk
*■ aðfaranótt laugardags. Áð-
ur en þing þetta kom saman var
mikið uni það rætt, bvor flokk-
anna myndi eiga þar fleiri fult-
trúa, Alþýðnflokkuriiin eða komna-
únistar. Eit þinginu lauk þannig,
að aldrei varð úr því skorið tit
hlítar. Hið eindregna lið hvors
þessara flökka var ámóta fjöt-
ment, þo Alþýðuflokkurinn hafi
þar haft vinniiigiiin, án þess að
vera í hréinum meirihluta á þing-
inu. En um 20 manns af fult-
trúunum töldu sig utan flokka
þessara og rjeð úrslitum í at-
kvæðagreiðslum, ei' í odda skarst.
TilHiigur þær, sem fram komn
á þinginn, voru að litlu leyti aðr-
ar en áður liafa komið fram í
þeim málum, er þar voru til um-
ræðu, enda lítill ágreiningur um
þær.
Og þegar til átti að taka að
kjósa í stjórn Alþýðusaijibandsins
var komið á sandíomnlag raitíi
fulltrúa úr Alþýðu- og Kommúiv
istaflokkunum og þeirra, sem þar
voru utan flokka, þannig, að í 3'
manna framkvæmdastjórn voru 4
vir Alþýðuflokknum, 4 úr Komm-
únistaflokknum og Hermann Guð-
raundssou, form. Hlífar í Hafnar-
firði, en hanm er utan flokka.
Hinn nýkjörni formaður, Guðgeir
Jónsson bókbindari er Alþýðn-
flokksmaður, svo og Sæmundur
Ólafsson, Þorvaldur Brynjólfsson
og Þórarinn Kr. Guðmundsson. E»
úr flokki kommúnista eru þessir
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.