Morgunblaðið - 20.12.1942, Blaðsíða 5

Sunnudagur 20. des. 1942,
»
f
: 'Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Pramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
í Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla:
i Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áakriftargjald: kr. 6.00 á mánutSi
innanlands, kr. 8.00 utanlands
í lausasölu: 40 aura eintakitS.
50 aura metS Leabók.
Fyrsta sporið
RÍKISSTJÓRNIN nýja getur
vissulega verið ánægð með
fyrstu undirtektirnar, sem hún
fær hjá Alþingi. Það er fátítt,
«f ekki algert einsdæmi á Al-
Þingi í seinni tíð, að ríkisstjörn
leggi fram frumvarp í jafnvið-
kvæmu deilumáli og dýrtíðar-
málin eru og fái að heita má
einróma samþykki þingsins.
En það einkennilegasta við
þetta fyrirbrigði er, að ríkis-
stjórnin vinnur e k k i þenna
fyrsta sigur sinn af því, að
henni hafi tekist að finna púðr-
ið — þ. e. meðalið til lækning-
ar dýrtiðinnL Nei, alls ekki,
Öllum þingheimi kom saman um
að meinsemdin yrði kyr í þjóð-,
arlíkamanum, þrátt fyrir þessi
fyrstu dýrtíðarlög stjórnarinn-
ar. En þingmenn eru orðnir svo
"vanir að rífast innbyrðis og
telja alt ómögulegt, sem kem-
ar frá þessum eða hinum flokkn
um, að þeir grípa fegins hendi
l>etta fyrsta frumvarp ríkis-i
stjórnarinnar, enda þótt þeir
sjeu sannfærðir um, að það
lækni ekki dýrtíðarmeinsemd-
ina. En þetta út af fyrir sig,
gefur vonir um, að Alþingi taki
«innig vel síðari frumvörpum
stjórnarinnar, þegar farið verð-
ur að grafast fyrir og lækna
sjálfar meinsemdimar.
Hin nýju lög stjórnarinnar
fyrirskipa, að til febrúarloka
megi enga vöru selja hærra
verði en lægst var á hverjum
stað 18. þ. m. Undanskildar eru
þó helstu innlendu neysluvör-
umar, kjöt, mjólk og kartöfl-
ur, en stjórnin telur sig hafa
fengið tryggingu fyrir því, að
þessar vörur hækki ekki í verði
á þessu tímabili. Bannið við
verðlagshækkuninni nær því
fyrst og fremst til erlendu var-
anna.
Nú vita allir, að við íslend-
ingar ráðum e n g u um verð-
lag þessara vara á heimsmark-'
aðinum. Hitt er og alkunna, að
ýmsar brýnustu nauðsynjar (t.
d. útgerðarvörur, vjelar allsk.,
byggingarvörur til húsa og
skipa o.-fl.) hækka svo að segja
daglega á heimsmarkaðinum,
en þar fyrir gæti það haft hinar
alvarlegustu afleiðingar fyrir
þjóðina, ef stöðvun yrði á inn-
: þaupum þessara viara. Gæti
ekki einmitt afíeiðingin orðið
þessi með verðfestingunni hjer
heima, jafnvel þótt um tak-
markaðan tíma sje? En þá væri
illa farið.
Dýrtíðin er að langmestu
leyti sjálfskaparvíti- Þjóðina
skorti þegnskap til þess að taka
málin föstum tökum frá byrjun.
Bót verður aldrei ráðin á mein-
semdinni, nema þjóðin sýni
fórnarlund og þegnskap. Máske
■ er nú að rofa fyrir þessu.
Reykjauíkurbrjef
Nýja stjórnin.
Of snemt er að spá nokkra um
það, hvernig hinni nýskipuðu
ríkisstjórn muni vegna. Fyrirbrigð
ið er svo nýtt í stjórnmálnm okkar
Stjórninni skýtur npp á Alþingi,
þingmönnum að óvörunu.að kalla,
að því er mannaval snertir. Ríkis-
stjóri leysir hnútinn. ÍTr því þing-
ið getur ekki tilnefnt þingræðis-
stjorn skipar hann stjórn, sem
hann treystir til að leysa vanda-
mál þjóðarinnar og lætur það ráð-
ast, hvort þingið álítur hæfa
að fella hana. Því yrði hún feld,
er skylda þingfíokkanna ennþá
ríkari til að koma s.jer sainan um
þingræðisstjórn og var sú skylda
þó sæmilega rík áður.
Síðan hip nýja stjórn kom til
sögunnar hefir bólað á þeirri hugs-
un hjá einstaka fólki, að nú væri
næsta sporið að gefa þinginu frí.
Ur því væri skorið, að þing það,
sem nú situr, sje óstarfhæft, Það
hafði ekki getað myndað stjórn.
Það myndi ekki geta komið sjer
saman um annað.
Það er á þingsins valdi hvort
þessar óhollu og óþjóðlegu raddir
verða háværari og sterkari, ellegar
þær hjaðna niður. Þær verða að
hverfa. Og það er skylda þingsins
að sjá um að svo verði. En hætt er
við, að þær verði ekki þaggaðar
niður til fulls, með neinu öðru
mót.i en því, að þingið hverfi frá
villu síns vegar. Flokkarnir komi
sjer saman um þingræðisstjórn og
stjórnarfar landsins komist aftur í
eðlilegt horf. Annars er voðinn
vís, og skömm þingsins meiri en
orð fá lýst,
Af undirtektum þeim, er dýr-
tíðarfrumvarp hinnar nýskipuðg,
stjórnar fjekk á þingi í dag, er
bersýnilegt, að þingflokkarnir
hafa horfið a.ð því ráði, að gefa
stjorninni tónx til að reyna kraft-
ana, enda ekki annað sæmandi,
þegar litið er til þess, sem á und-
an er gengið. Máske samkomulag-
ið um það írumvarp sje fyrirboði
frekari samstarfs innan þingsíns.
Koinmúnistar.
Oft heyrist þessa daga talað
um ábyrgðarleysi kommún-
ista í undrunar- eða vandlætingar
tón. Að það hafi strandað á þeim
einum að lokum, að flokkarnir
kæmu sjer ekki saman u«i a. m. k.
bráðabirgðastjórn. Þríta er rjett,
Það voru kommúnistar einir, sem
skárust úr leik, þegar á síðustu
stundu átti að b.jarga þingval-
inni stjórn í höfn.
En það er fullkominn misskiln-
ingnr að búast við nokkru öðru
frá þeiin flokki. Kommúnistar vilja
þingræðið feigt. Kommúnistar
vilja að upplausnin og óstjórnin
í þjóðfjelaginu verði sem mest.
Og þeir vilja ekki taka þátt í
neinni’ stjórn, nema sú stjórn taki
upp ómengaða kommúnistastefnu.
Því um leið og þeir taka á sig ejji
legan hátt. Kommúnistaflokkur ís
lands er róttækur byltingarflokk-
ur, sem stefnir að því að láta
hendur skifta, handaflið ráða og
gera þjóðina að fótaskinni fyrir
þá þjóð, er þeir telja forystuþjóð
heims.
Vinstra brosið.
h egar Tíminn skýrði frá t.il-
komu hinnar nýu ríkisstjórn-
arar, sagði Þórarinn ritst.jóri frá
því um leið, að nú væri byrjaðar
umleitanir um myndun þriggja
flokka þingræðisstjórnar, Fram-
sóknar, AJþýðuflokks og Kommún-
ista. Eins og þetta væri nokkur
nýjung. Menn vita ekki betur en
Hermann Jónasson fyrv. forsætis-
ráðherra hafi fallið á knje fyrir
Kommúnistum, sama daginn og
kosningarúrslitin voru kunn, og
hann hafi altaf síðan beðið þá og
grátbeðið að gera við sig stjórnar-
bandalag. Þegar þing kom saman
byrjuðu um þetta meira og minna
skipulegir samningar. En allt kom
fyrir ekki. Við og við hefir He-r
mann, hinn æfði laxveiðimaður
haldið að nú liefði Brynjólfur
bolsivikki bitið á krókinn, nú
þýrfti ekki annað en nokkra þol-
inmæði til þess að koma honum í
stjórnarsængina. En Brynjólfur
gengur enn laus og liðugur með
sporðaköstum í undirdjúpunum,
og brosír út í bæði munnvikin að
hinum valdagírugu Framsóknar-
hetjum, þó honum kunni að renna
blóðið til skyldunnar þegar Þór-
arinn litli kemur fram á bakkamx
kjökrandi með skeifn og biður þá
andlegu frændur sína í kommún-
istaflokknum að vera nú einu sinni
góðu börnin og ganga , st jórn með
Hermanni Jónassyni.
Fyrir verkalýðinn.
Kommúnistar gera sjer, sem
fyrri daginn, tíðrætt um það,
að þeir vinni fyrst og fremst fyrir
velferð verkalýðsins. Nú er það
efst á baugi hjá þeim, að sjá svo
til, að verkamenn í landinu missi
ekki þær kjarabætur. sem þeir
hafa fengið, Nii verði um fram
alt að halda fast við það kaup, sem
á' nndanförnum mánuðum hefir
hj er verið greitt. Þetta eru falleg
áform á pappírnum. Ekki vantar
það.
Tvö mestn herveldi, sem eiga
í hinni ógnþrungnustu styrjöld,
liafa undanfarin missiri haft ís-
leuskt verkafólk í þjónustu sinni
og greitt það kaup, sem farið hefir
verið fraro á. Þegar þeirri vinnu
sleppur eiga íslenskir atvinnuveg-
ir að bei*a. uppi sama kaupið. —
Þetta em áform kommúnista —
eftir því sem þeir sjálfir segja.
En þeir vita betur. Þeir vita sem
er, að þó landið okkar sje á
margan hátt kostaland, þá getur
hvorki sjávarútvegur hje kvikfjár
rækt borið uppi það kaup, sem
skapast hefir af heriiaðarnauðsyn
liverja ábyrgð í þjóðfjelaginu, |á>.; gfórveldanna. Þegar sú staðreynd
geta kjósendur þeirtra farið ti® jBetðnr lýðum ennþá Ijósari en
falast eftir efndum á loforðum
þeirra. En kommúnistar bera ekki
fram loforð til þess að halda þau
s.jálfir. Þeir ætla sjer ekkert með
þeim aniiað, en að blekkja kjós-
endur. Þeir ætla sjer fyrst og
fremst að komast hjer til valda
með byltingu, en ekki á þingræði-
húu er nú, þá ætla kommúnistar
sjer ekki að bera ábyrgð, hvorki
á stjórn landsins nje öðru — nema
með því eina móti að þeir einir
rjeðu, og gætu einir, með hnefans
valdi, eins og í fyrirmyndarland-
inu, skamtað það kaup sem þeim
sýndist.
Kosningatillit.
Eitt. er það, sem Hermann
Jónasson hefir ekki skilið
enn, þó hann sje langt kominn
að gatslíta hnjen á biðilsbuxum
sínum gagnvart Kommúnistum, að
álitlegur hópur kjósenda er greitt
liefir Kommúnistum atkvæði á
þessu ári, flæktist yfir í þá fylk-
ingu vegna þess eins, að þeim
fanst Kommúnistar vera allra
flokka fjarlægastir Framsókn. •—
Þetta veit Brynjólfur Bjarnason.
Og hann segir: I sama augna-
bliki sem við kommúnistar gerum
bandalag við liinn ofbeldisflokk-
inn, Framsókn, ]>á hverfa þessir
kjósendur frá ökkur.
Þetta er viðhorf Kommúnista í
dag. Afstaða þeirra til Framsókn-
arflokksins getur ekki breyst nema
með því eina móti að forystumenn
Framsóknar verði ekki aðeins á
hnjanum eins og þeir eru nú, held
ur leggist þeir alveg flatir íyrir
Kommúnistunum og t.aki upp
þeirra stefnuskrá. Þá kann að
vera, að Kommúnistar skreppi í
stjórn með Fra.msókn einhverja
stuiid, í þeirri von að geta stofn-
að fljótlega til kosninga.
Verslunarskóii Tímans
C* ramsóknarflokkurinn hefir alt
*• frá byrjun, haldið uppi eins-
konar verslunarskóla. Hefir rit-
stjóri Tímans fengið þar undir-
stöðumentun sína í þeim fræðum.
Hann hefir margoft sýnt, hve vel
hefir þar verið brýnt fyrir honum,
að láta „bölvaða.r staðreyndirnar
ekki trufla sig. Að þegar rætt
er um verslun og viðskifti í blaði
Framsóknarmanna, þá skuli fylgt
þeirri meginreglu, a.6 segja það
eitt, sem passar í hið pólitíska
kram, enda þótt það sje jafn
fjarskylt samileikanum eins og
hyítt og svart.
Nú hefir þessi verslunarlærði
Tímaritstjóri fundið það upp, að
skýra lesendum sínum frá því, að
innflutmingurinn á þessu ári sje
höfuðmein þjóðarinnar, og hamii
sje Ólafi Thors að kenna. Nýlega
skrifaði Þórarinn í Tímann:
„Vegna ráðamensku Sjálfstæðis-
flokksins hefir a. m. lt. 50—60
miljónum króna verið varið til
að kaupa gagnslausan eða gagnslít
inn g'lýsvarning til landsins. Vegna
þessarar ráðamensku Sjálfstæðis-
flokksins verður þjóðin 50—60
miljóiiuin fátækari þegar hvm þarf
að endurnýja skipast.ól sinn, reisa
iðjuver og kaupa landbúnaðarvjel
ar eftir styrjöldina“.
Tímaritstjórinn veit, að ekkert
er flutt til landsins, hvorki glys-
varnmgur eða annað, nema með
leyffi innflutningsnefndar. Sjálf-
stæðisflokkurinn á einn fulltrúa í
þeirri nefnd, Framsóknarflokkur-
inn þrjó og Alþýðuflokkurinn einn
Þrír Framsókuarmenn skipa meiri
hluta nefndariimar, formaðurinn
Einvarður Ilallvarðsson og íull-
trúar bankanna, sem báðir eru
framsóknarmenn. Ef fluttur hefir
verið óþarfavarningur til landsins
á þessu ári fyrir 50—60 miljónir
þá er það meirihluta innflutnings-
nefndar að kenna. En Þórarinn
Þórarinsson getur logið upp á
fleiri menn en pólitíska andstæð-
inga. Hann getur sýnilega logið
19. des.
upp á flokksbræður sína líka, eins
og hann hefir gert í þessu tilfeDí.
Nokkrar tölur.
P yrir liggur skýrsla um snnd-
urliðun innflutningsins eftir
vöruflokkum fyrstu 10 mánuði
þessa árs. Þar nemur innflutning-
urinn á þessum mánuðum 190
miljónum króna og er það, sam-
anborið við innflutning fyrri ára
gífurlega há ,npphæð. En þó leitað
sje gaumgæfilega, eftir 50 eða 60
miljóna glysvarningi, sem Þórar-
inn ber upp á flokksmenn mna, að
þeir hafi veitt inn í landið, þá
finnst sá Varningur ekki í skýrsl-
unni. Aftur á móti sjest þar t. d.
að fluttar hafa verið iim 16.400
smálestir af korhvöru, en ekki
nema 7600 smál. í fyrra, og nerour
það nál. 5 milj. kr„ sem ineira
sú viðbót hefir kostaö.. olía
hefir verið flutt inn fyrir 8 milj.
króna hærri úpphæð í ár. vjelar
og áhöld fýrir 10 milj. kr. rneira
í ár en í fyrra, byggingarefni
fyrir álíka hærri Upphæð. Og
þannig mætti lengi telja. Svo hætt
er við að Tímaritstjóriun eigi erf-
itt með að standa við þessar á-
sakanir sínar í garð flokksmanna
.sinna, að hin auknu útgjiild fyrir
aðkeyptar vörur stafi af því, að
þeir hafi veitt glysi í landið fyr-
ir 50—60 miljónir. En amiars get-
ur hann átt um þetta við þá
flokksbræðui* sína.
Kjánalegt sport.
T T alldór Kiljan Laxness skrif-
aði nýlega grein í Þjóðvilj-
ann um afurðasiilu og landbúnað,
þar sem hann kemst að þeirri
niðurstöðn, að verðlagið á kjöti
sje „bannverð“, því það seljist
ekki, verði ónýtt eða því fleygt
á neyðarmarkað, en bændur fái
10 miljóna iilmusu i uþpbót, Kjöt-
verðið eigi að lækka, bændur megi
enga ölmusn þiggja, en „bændur
sjeu ekki ofsælir af að fá hundr-
að krónur eða tvö hundrvlð fvrir
dilkinn, — ]>eir munu lepja. dauð-
ann úr krákuskel samt, vegna þess
að landbúnaðarfyrirtæki þeirra
eru ekki rekin á hagfræðilegum
eða verkfra*ðilegum grundvelli...
Slíkur landbúnaður (eins og
hann uú er rekinn) segir 11. K. L*.
ekkert skylt við atviimuveg,
heldur er hann aðeins lcjánalegt
sport“.
Bændur þurfa helmingi hærra
verð fyrir dilkana en þeir fá nú,
segir Halldór. Yerkamenn þnrfa
að fá kjötið fyrir helmiugi lægra
verð en þeir greiða. Og bændnr,
sein framleiða hið dýra kjöt, er
verkainenn þurfa. að fá fyrir lágt
verð, mega engan styrk þiggja
eða ölmusur. Einasta ráðið væri
þá, á meðan búskapurinn er ekki
kominn á „hagfræðilegan og verk-
fræðilegan grundvöll“, að leggja
hann niður, hætta með öllu við
þetta „kjánalega sport“, sem
haldið hefir lífinu í þjóðinni frá
landnámstíð fram á síðnstu daga,
að forfeðrum Halldórs Kiljan með-
töldum.
Manni sýnist það óþarfi fyrir
Halldór Kiljan að reka þa'ð
„sport“ að skrifa eins og kjáni.
Fimtugur er í dag Jón Þor-
steinsson bifreiðarstjóri, Baróns-
stíg 12.