Morgunblaðið - 03.07.1943, Síða 5

Laugardagur 3. júlí 1943.
M .0 R ,G U NCLAÐI Ð.
TIL ÞINGVALLA -
VlÐA HEFI jeg ekki
farið, en líklega er mjer
þó óhætt að giska á það, að
varla eigi nokkur höfuð.
staður í Norðurálfu svo
sjerkennilegt og dýrðlegt
sumarhverfi og Reykjavík.
Jeg á þar við Þingvelli og
umhverfið við Þingvalla-
vatn. Við hugsum okkur
hinar frjósamari strendur
vatnsins, klæddar grænum
skógarlundum og blómreit-
um, en sjálfa Þingvelli í
sinni tignarlegu auðn. Á
vatninu blika við drifhvít
segl kaþpsiglingabáta Reyk
víkinga. því þarna er fram.
tíðarstaðurinn fyrir þá. í
skógarlundunum fram með
vatninu blasa við sumar.
hallir reykvískra starfs-
manna, er njóta þarna hress
ingar sumarsins eftir á-
hyggjur og erfiði langs
vetrar.
Öfgar, munt þú ef til vill
segja. En það er fjarri því,
að svo sje. Fyr en varir
verða komnar á reglulegar
strætisvagnaferðir milli
Reykjavíkur og Þingvalla-
vatns, og þær ættu sannar.
lega að vera komnar á fyr_
ir lifandi löngu. Áður en
varir verða enda komin raf
magnsknúin fartæki á þess_
ari leið. Og í flugvjel er
þessi vegalengd ekki stein.
snar. Fullkomnun fartækj-
anna hefir svo að segja
flutt þenna dásamlega stað
heim að bæjarvegg Reykja
víkur.
Við sitjum í Steindórs.
bílnum, sem erfiðar sig upp
höllin hjá Seljabrekku.
Mjer ljettir um andardrátt-
inn. Það glaðnar yfir fólk.
inu. Við erum að komast
upp í fjallaloftið. Og nú
fara bláu geislarnir frá
Þingvallavatni. er hafa svo
dásamleg áhrif á marga. að
gjöra vart við sig. Við erum
líklega komin þangað upp,
sem áður hjet Bláskóga.
heiður, en ekkert trje og
enga hríslu er þar að sjá
nú. En andrúmsloftið og
umhverfið er dásamlegt fyr_
ir því.
Bifreiðin áir ekki, heldur
þýtur stanslaust áfram. Áð-
ur en varir, blasir Þingvalla
vatn við sjónum, spegilsljett
í logninu. Nú er það ekki
lengur hinn tignarlegi
fjallahringur einn, er töfr-
ar augað. Umhverfi vatns.
ins og Sandey spegla sig
í vatnsfletinum. Tilbrigði.
legar myndir himinsins
speglast og endurkastast
frá vatninu. Bláleitri slikju
slær á umhverfið. Hún
stafar frá geislabroti í
vatninu.
Bifreiðin þýtur niður
brekkurnar f áttina til Þipg
valla. Jeg festi sem snöggv
ast auga á hinum forna far
vegi Öxarár, spölkorn fyrir
neðan Kárastaði. Sú á hlýt_
ur að hafa verið vatnsból
mannfjöldans á Þingvöllum
í fornöld, og því án alls
efa verið í þinghelginni.
Hversu vítt þinghelgin náði,
veit jeg ekki, og ekki hef
jeg rekist á öruggar heim.
ildir um víðáttu hennar. En
EFTIR JON DUASON
nú þegar Þingvellir hafa
verið gerðir að þjóðgarði,
geta varla orði skiftar
skoðanir um það, að alt það
svæði, sem ætla má, að eitt
sinn hafi verið helgaður
þingvöllur, eigi nú að vera
innan þjóðgarðsins. Hitt
mun menn aftur á móti
greina á um, hverri með.
ferð hinn helgaði völlur eigi
að sæta. Hefir Þingvalla.
nefnd, sem kunnugt er, horf
ið að því ráði, að úthluta
fegurstu blettum þinghelg-
innar vestur með vatninu og
einnig sjálfum vestanverð-
um Lögbergsrananum sem
byggingagrunnum. Hafa
gengið ærið misjafnir dóm_
ar um þá ráðstöfun. En
vestan og suðvestan Al-
mannagjár er áreiðanlega
mikið svæði, er var helg-
aður þingvöllur í fornöld,
en er þó utan Þjóðgarðsins.
nú. Óvissara er um það,
hversu langt þinghelgin
náði austur í hraunið.
Hraunið var lítt fallið til
þinghalds. Lofsverð viðleitni
til að vernda skógarleifar
í hrauninu virðast hafa ráð
ið meiru um víðáttu Þjóð-
garðsins í þá átt, en söguleg
rök.
Um mjóa klettaþröng
steypir bifreiðin sjer ofart
í Almannagjá.
Almannagjá var merk_
asti staður hins forna AL
þingis. Þar stóð almúginn,
er hafði völdin í sínum
höndum, er lögskil fóru
fram að Lögbergi. Sá, er
talaði á Lögbergi, snjeri
sjer í vestur og klettar
vestri gjábakkans endur_
vörpuðu orðum hans yfir
mannfjöldann, sem stóð í
gjánni. Sæti lögsögumanns
snjeri og í vestur. Ein tíma_
ákvörðunin í Grágás er sú,,
að sól komi á gjábakka
hinn vestari úr lögsögu-
manns rúmi að sjá.
Efa jeg, að nokkurstað-
ar í Goðlöndum hafi stað-
hættir verið jafn vel hent-
ugir til þinghalds og í Al_
mannagjá. Þarna var ekki
aðeins hin ákjósanlegasta
aðstaða til rseðuhalda og
lögskila, en Almannagjá
veitti einnig hið ákjósan-
legasta skjól miklum
mannfjölda. Undir lauf-
þaki birki. og reynitrjánna
var Almannagjá risavaxin
dísar-höll.
Morgunsólin skín og
vermir, og við reikum um
gjána. Við fossinn nemum
við staðar og horfum á
þessa fögru sjón.
Glogt skil jeg, hví ‘Geitskör
vildi
geyma svo hið dýra þing.
Ennþá stendur góð í gildi,
gjáin kertd við almenning.
Þingvellir er í meðvit-
und hvers rjetthugsandi
Islendings heilagur staður.
En þeir ættu einnig verð_
skuldaða hejmsfrsegð, því
hjerna í blamanum og
geislaflóði vorsólarinnar
norðan við Þingvallavatn
sömdu og lögtóku bændur
íslands hið fullkomnasta
þjóðfjelags- og laga-kerfi,
sem til er frá fyrri öldum.
Rómarjetturinn einn er sam
bærilegur við það. En lítil
og lítilsigld þjóð kann ekki
að meta þessa miklu og
glæstu fortíð. En aldrei
mun vegur íslands verða
með blóma, fyr en hið
forna Alþingi er endurreist
á þessum fornhelga stað.
Jeg geng niður veginn í
áttina til vatnsins. Nú
blasa þil Valhallar við. Hið
fyrsta, sem jeg tek eftir,
er það, að hlutföllin í
þessu húsi eru rjett íslensk
hlutföll, sömu hlutföll og
í gömlum höfðinglegum
sveitabæ. Að Valhöll er
gerð úr austrænum viði,
það sætta menn sig við. En
hví voru ekki höfð rjett
íslensk hlutföll í bænum
á Þingvöllum, sem landið
ljet reisa? Hvað var því til
fyrirstöðu? Þetta mun hafa
átt að vera íslenskur bær,
en hlutföllin í honum eru
ramskökk, svo að sjón hans
verkar eins og löðrungur
í hvert sinn, sem til hans
er litið. Þetta má eigi svo
vera.
„Komdu blessaður og
sæll og vertu velkominn.
Jeg var altaf l(ö vonast
eftir, að þú litir hjer inn“.
Þannig mætti hugsa sjer að
Óðinh ávarpaði Einherja,
er kominn væri um langan
veg. en það er Jón bóndi
á Brúsastöðum sem mælir
þessi orð við mig. Þannig
ávarpaði hann mig aló_
kunnugan í fyrsta sinn, er
jeg kom til Valhallar.
Lengi verður mjer minn-
isstæð þessi kveðja, en
minnistæ'ðari verður mjer
þó maðurinn, sem mælti
þau, heilsteypt ímynd
drengskapar, gáfna og at_
orku. Hugsjónir og barátta
höfðu markað svip hans og
látbragð. Hann var aðals-
maður. Hefði getað verið
Þjóðverji, Frakki, Svíi eða
Englendingur. en var ís_
lenskur bóndi, mætur full-
trúi þess aðals þjóðar vorr.
ar, er borið hefir hana og
menningu hennar uppi á
umliðnum öldum, og enn
er ekki með öllu dáinn út,
Gaman er að ræða við
Jón bónda um áhugamál
hans, pem eru helgi og
heiður Þingvalla. Honum
er augljóst, hvílíkur heilsu
brunnur fjallaloftið og
bláu geislarnir frá vatninu
eru, eða hvað sem það nú
er,1 'sém veldur því,1 að við
Þingvallavatn veikjast
menn sjaldan og ná þar
fljótt heilsu. Honum er
augljóst hvílíkur framtíð-
arstaðir Þingvellir munu
verða fyrir Reykvíkinga.
Og hann vill að hið forna
Alþingi verði endurreist á
Þingvölfum, og að Þing-
vellir komist aftur til hins
forna vegs og virðingar.
Jón Guðmundsson er
bóndi, og með tökum bónd-
ans hefir hann ráðist í að
hrinda hugsjónum sínum
1 framkvæmd. Ekki hefir
hann, svo jeg viti, leitað
til þings nje stjórnar um
styrkveitingu, heldur hefir
hann með eigin efnum og
eigin orku ráðist í fram_
kvæmdir. Fje sitt og margra
ára erfiði hefir hann lagt
í þetta brautryðjandastarf.
Ekki mun Óðinn hafa grætt
á Valhöll sinni, og svo mun
heldur ekki hafa verið um
Jón. — Ein hugsjón Jóns
er sú, að Þingvellir hafi
skilyrði til að vera og eigi
að vera miðstöð íþrótta á
landi hjer. Því Ijeði hann
íslenskum íþróttamönnum
Valhöll ókeypis síðastliðinn
vetur, en kostaði þó sjálfur
fólkshald þar.
Víst er það vel, meðan
slíkir þjóðræknir hugsjóna-
menn ráða húsum á Þing_
völlum.
Gríms Geitskara hefir
lengi verið getið fyrir val
þingstaðarins og það ör_
læti, að gefa þriggja ára
starfslaun sín til hofa. En
Jóns Guðmundssonar verð-
ur áreiðanlega einnig lengi
minst fyrir hið óeigingjarna
brautryðjandastarf hans á
Þingvöllum.
Jón Dúason.
VALBORG SIGURÐAR-
DÓTTIR FÆR HÁAN
STYRK í AMERÍKU.
GUÐMUNDUR
BJÖRNSSON
búfræðingur og kennari
Fæddur 19. mars 1856.
Dáinn 7, apríl 1943
Þig dreymdi í vetur, vinur,
einu sinni,
jeg vönd úr blómum legði
á rúmið þitt.
Það verður ekki eftir ráðnini/
þinni,
því ekkert blóm er þetta ljóðið
mitt.
Þó mun jeg reyna veikan vilja
að sýna
og visnum laufum strá á
minning þína.
Því nú er höggvinn æfi
þinnar þráður
og þú ert horfinn, kæri vinur
minn.
Jeg minnist þess, er oft við
sátum áður
og áttum tal um, sagnavísindin
Jeg minnist þess, er jeg sje
sætið auða,
að svifinn ertu úr greipum
»
hels og dauða.
Hve sætt mun ungum anda
burt að fljúga
úr öldnum ham, er fer í bleika
mold!
VALBORG, dóttir Sigurð-
ar heitins Þórólfssonar, sem
eitt sinn var skólastjóri al- TT V' . .
... , „ ,,, , ,, Hve yndislegt í betri heimi
þyðuskolans a Hvitarbaklia,
og eftirlifandi konu hans frú
Ásdísar Þorgrímsdóttur, Há-
vallagötu 28, Reykjavík, hef-1
ir nýlega hlotið einn hinna i
eftirtektarverðustu styrkja, I
sem veittir eru við banda-
ríska háskóla. — I haust
mun hún byrja skóla-
veru í Smiths College í North
að búa
við bjartan himinljóma á nýrri
fold
mun þjer, sem áður angur
hlaust og kífið
og ellimæddur kvaddir iarðar
lífið
Þín sál var stór, þitt starfs_
þol óbilandi,
hampton, Mass., og þar mun en sterk og föst þín hreina ^
hún halda áfram kennara- • barnatrú,
námi og námi í uppeldi barna Þrekraun marga ljekstu
samkvæmt námsstyrk, sem
henni hefir verið veittur
á sjó og landir
er leika mundu fáir eftir nú
meðan hún stundaði nám við .Þn barðist hart með hrevsti,
Minnesotaháskólann í Minne- I sæmd og prýði,
apolis. Þessi námsstvrkur við við beimska öld í þungu lífsing
einn hinna bestu háskóla fyr- I stríðij
ir kvenmenn lætur henni í Þij sáðir fögru sæði í barna
tje frítt fæði, herbergi og 1 hjörtu,
skólagjald og þar að auki úr sálu þinni og spurðir ekki
peninga. um laun.
Hún fór til Ameríku síð- pú kendir þeim til ljóssins
astliðið sumar og hóf nám í landa björtu
háskólanum í Minnesota, en að lyfta trúarsjón í hverri
þar fjekk hún hæstu eink- raun.
unn á námskeiði í sálarfi'æði Jeg veit: Nú ertu æðri heima
og barnauppeldi. | að kanna
Smiths College, en þangað 0g uppskerð glaður verðlaun
mun Valbpfg fara í septemj- | ttúrra manhú.
ber* er eingöngu fyrir kven- _ • i - • _ .J ’
-Z ,, , Jeg kveð þig, vinur. Hatt a
menn. Það er gamall og vel- " • • . .
þektur skóli, sem lengi hefir ' ímimegi,
c við hittumst siðar maske a
notið viðurkenningar fyrir á-
gæta kenslu og fræðimensku.
fegri stað.
Mjer virðist svo, sem hjá þjer
• * | heima eigi
hending þessi, er forðum
FræðslumáJafulltrúinn. Á- j Shakespeare kvað
kveoio var a bæiarraosrundi1 T ,
. v ,, . um Lear konung: „Enginn
1 gær ao auglysa starí ;
fræðsLumáiafulltrúa bæ.jarinsl unna ungu
kust til utnsóknar og verði nær aldri hans 1 mótlæti ^vo
umsóknarfrestur til 1. ágiLst j þungu“.
næstk. Ingivaldur Nikulásson