Morgunblaðið - 02.10.1943, Blaðsíða 7

Laugardagur 2. okt. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
;■!;»»i • -v: j : f-
7
Þ I N G T í Ð I INi D I:
- F RIÐ U M FAXAFLÓA -
PJETUR OTTESEN flyt-
ur í Sþ. svohljóðandi þings-
ályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að skora
á ríkisstjórnina að gera hin-
ar ýtrustu tilraunir til þess
að fá viðurkenningu fyrir
því, að Faxaflói verði tal-
inn innan íslenskrar land-
helgi, enda verði hann þá
friðaður fyrir botnvörpu og
dragnótaveiðum“.
Fylgir svohljóðandi grein
argerð:
íslendingum hefir verið
það ljóst frá öndverðu, hve
þröngur stakkur þeim var
skorinn með samningum
þeim, er Danir gerðu við
Englendinga um síðustu
aldamót, þegar ákveðin
var þriggja sjómílna land-
helgi við strendur íslands.
Áður, eða frá því er fyrst
voru settar reglur um þetta
efni, höfðu gilt þau ákvæði
hjer, að öllum öðrum en ís-
lendingum og þegnum sam-
bandslands þeirra, Dan-
merkur, voru bannaðar fisk
veiðar fjórar sjómílur frá
landi. Þessi samdráttur
landhelginnar, minkun hins
friðaða svæðis, var því
háskalegri fyrir íslendinga
og aðra, er eiga hagsmuna
að gæta í sambandi við
fiskveiðar hjer við land, að
þá voru botnvörpuveiðar að
komast í algleyming hjer.
Þess varð ekki langt að
bíða, eftir að botnvörpu-
veiðar hófust hjer, að fiski-
mönnum væri bygt út af
fiskimiðum þeim inni á
fjörðum og flóum, sem þeir
höfðu sótt aflafeng sinn á.
Sjómennirnir höfðu um
aldaraðir sótt á þessi mið
og haft lífsframfæri sitt af
því, eins og bóndinn bygði
afkomu sína á hagnýtingu
á gróðri landsins. — Það
hefði því verið í alla staði
eðlilegt, að hagnýting ís-
lendinga á þessum innfjarða
miðum um margar aldir
hefði skapað þeim rjett til
þess að sitja einir framveg-
is að þeim gæðum, er þau
höfðu að bjóða- Hefði hin-
um fornu ákvæðum land-
helginnar ekki verið breytt,
hefði líka sú orðið raunin
á. En því var nú ekki að
heilsa.
★
Þegar svona var komið,
var ekki nema um tvent að
gera fyrir íslendinga, ann-
að hvort að hætta fiskveið-
um eða gerhreyta öllum
háttum útgerðarinnar. Og
það gerðu þeir, eins og raun
ber vitni um. En þessi ger-
breyting á útgerðinni var
vitanlega hin mesta þrek-
raun, og áttu margir um
sárt að binda, meðan á því
stóð. Ennþá hefir ekki gró-
ið um heilt af þessum sök-
um, og gerir það aldrei, fyr
en óskoraður rjettur lands-
manna einna til hagnýting-
ar á þessum miðum verður
endurheimtur. Þótt íslend-
ingar hafi beðið mikið fjár-
hagslegt tjón við það, að
botnvörpuveiðarnar eyði-
lögðu gersámlega fyrir
þeim alla nytjafiskaöflun á
þessum tryggu og hand-
hægu innfjarðarmiðum, er
þó önnur miklu stærri og
geigvænlegri hætta, sem af
þessari veiðiaðferð stafar. —
Það er hið gegndarlausa
dráp ungviðisins, eyðing við
komunnar. Til þess að bæta
upp fiskiveiðatapið inni á
fjörðum og flóum hafa ís-
lendingar sótt æ lengra og
lengra á haf út. En hinni
skefjalausu tortimingu á
viðkomu nytjafiskanna
verður með engu móti öðru
afstýrt en því, að annað
hvort verði stórum dregið
úr öllum botnvörpuveiðum
eða alfriðaðar verði fyrir
þeim veiðiháttum bestu
klakstöðvarnar og þau
svæði, sem ungviðið heldur
sig mest á á fyrstu stigum
uppvaxtarins.
★
Með þessa staðreynd fyr-
ir augum hafa um langt
skeið verið uppi um það há-
værar raddir hjer á landi,
að allrar orku yrði að nevta
til þess að landhelgin við
sírendur íslands yrði færð
út og friðuð fengjust bestu
hrygningarsvæðin og mikil
vægustu uppeldisstöðvar
fisksins.
Á síðastliðnum tveimur
áratugum hefir mál þetta
verið tekið upp á Alþingi,
nokkrum sinnum. Sjávar-
útvegsnefnd neðri deildar
flutti þingsályktunartillögu
á þinginu 1919 um rýmkun
landhelginnar. Á þingunum
1924, 1926, 1929 og 1930
flutti flm. þessarar þáltill.
tillögur um málið, scm
gengu í sömu átt, og var
auk þess í tillögunni, sem
flutt var 1926, skorað á rík-
isstjórnina að senda nefnd
manna til samninga við
bresku stjórnina um rýmk-
un landhelginnar. — Loks
flutti Ólafur Thors, þm. G.-
K., ásamt mjer á þinginu
1936 tillögu til þál. um frið-
un Faxaflóa. Allar þessar
tiilögur hafa hlotið ein-
róma samþykki á Alþingi,
og hafa ríkisstjórnir Islands
notað hvert tækifæri, sern
gefist hefir, til þess að
koma málinu á framfæri
við stjórnir íiskiveiðaþjóða
á Norðurlöndum.
★
Síðan farið var að hreýfa
þessum málum hjer, hafa
nokkrir alþjóðafundir verið
haldnir um þessi mál. Ár-
ið 1930 var haldinn alþjóða-
fundur í Haag, og átíu ís-
lendingar þar fulltrúa. —
Tóku fulltrúar 17 af 33 þjóð
um, er fundinn sátu, vel á
því, að landhelgi allra landa
yrði víkkur frá því sem nú
er. En það, sem gerði gæfu-
muninn og olli því hve mál-
inu þokaði skamt áleiðis á
þeim fundi, var, að fulltrú-
ar þeirra þjóða, er mest
áttu undir sjer, þar á meðal
fulltrúar Englendinga, lögð
ust gegn þessari tillögu.
Árið 1937 var og haldinn
fundur um þessi mál í Lon-
don. Mættu þar af Islands
hálfu þáverandi sendiherra,
Sveinn Björnsson og Árni
Friðriksson fiskifræðingur.
Á þessum fundi bundust 11
þjóðir samtökum um
möskvastærð í vörpum og
lágmarksstærð á fiski, er
flvtja mætti í land og selja.
Fulltrúum Islands tókst að
koma till. um friðun Faxa-
flóa inn á fundinn, og var
málinu vísað til hafrann-
sóknarráðsins, en það kaus
nefnd í málið, sem var skip-
uð 8 mönnum, sínum frá
hverju landi helstu fisk-
veiðaþjóðanna, og er Árni
Friðriksson fulltrúi Islands
í nefndinni. Nefnd þessi hef
ur starfað mikið og sumir
nefndarmanna komið til ís-
lands í þeim erindum, þar á
meðal fulltrúi Norðmanna,
próf. Johan Hjort, sem er
heimskunnur vísindamaður.
Fór hann og. þeir fjelagar
rannsóknarferðir um Faxa-
flóa, og hefir fyrv. atvinnu-
málaráðherra, Ólafur Thors
tjáð mjer, að próf. Hjort
hafi haft mjög mikinn áhuga
á þessu máli og því mjög vel
viljaður, og er álit og tillög-
ur slíkra manna ómetanleg-
ur og styrkur fyrir fram-
gang málsins. Merkir vís-
indamenn í Bretlandi hafa
og látið falla orð á sömu
lund.
★
Á árunum 1935 og 1936,
stóðu yfir harðar deilur
milli Norðmanna og Eng-
lendinga út af því, að Norð-
menn hjeldu fram og vörðu
4 mílna landhelgi fyrir
Norður Noregi án þess að
hafa fengið til þess sam-
þykki annara þjóða, í deilu
þessari kom það fram hjá
Englendingum, þrátt fvrir
það að þeir vildu ekki við-
urkenna 4 mílna landhelg-
ina, viðurkenning á því, að
nauðsynlegt gæti verið að
friða viss svæði utan land-
helgislínunnar gegn botn-
vörpuvei'ðum. enda höfðu
Englendingar sýnt í vei’k-
inu heima fyrir, að þeir
teldu þörf á slíkri ráðstöf-
un, með ffiðun Moravfló-
ans fyrir botnvörpuveiðum
breskra þegna.
Það, sem auk þess, er að
framan getur, hefir vakið
fiskveiðaþjóðir á Norður-
■löndum til umhugsunar um
þessi mál, er, hversu fisk-
veiðar hafa stöugt farið
minkandi í Norðursjónum.
Þá hafa Færeyingar goldið
mikið afhroð af þessurri sök
um. Fvrir heimsstyrjöld þá
er nú geisar, var svo komið,
að botnvörpuveiðar voru
gersamlega búnar að eyði-
leggja fiskimikin við strend
ur Færeyja og Færevingar
urðu að flýja þaðan með
fiskiflota sinn. Með allar
þessar staðreyndir fyrir aug
um stofnuðu nokkrar fisk-
veiðaþjóðir á Norðurlönd-
um fyrir alllöngu fjelags-
skap með sjer, er hrinda
skyldi í framkvæmd og
bera kostnað af vísindaleg-
um rannsóknum á fiskveið-
um í norðurhöfum og eink-
um og sjer í lagi áhrifum
botnvörpuveiðana á fisk-
stofninn. Er Faxaflóanefnd-
in einn þáttur þessarar starf
semi. Hefir þessum rann-
sóknum mjög verið beint að
ströndum íslands. Rann-
sóknarskipið „Dana“ var
hjer mörg ár í röð við slíkar
rannsóknir. Var Faxaflói
sjerstaklega valinn til þess-
ara rannsókna með tilliti til
þess, að fræðimönnum á
þessu sviði, sem fengist hafa
við rannsóknir hjer, kemur
saman um það, að við Faxa-
flóa og í sjálfum flóanum
sjeu einhver bestu hrvgn-
ingarsvæði heimsins fvrir
þorsk og' ýmsa aðra nvtja-
fiska, auk þess sem Faxa-
flói er hin ákjósanlegasta
uppeldisstöð.
★
Islendingar hafa frá bvrj-
un tekið þátt í þessum rann
sóknum. Dr. Bjarni Sæ-
mundsson, hinn stórmerki
vísindamaður, var þátttak-
andi í þessum rannsóknum
á „Dönu“ og á feiri rann-
sóknarskipum erlendum, er
hingað voru send í þessu
skyni. Eftir að rannsóknir á
þessum erlendu skipum
höfðu farið hjer fram í
nokkur ár, varð það að sam
komulagi milli þeirra, sem
fyrir þessum rannsóknum
stóðu, annarsvegar og ís-
lenskra stjórnarvalda og
fræðimanna okkar á þessu
sviði hinsvegar,, að íslend-
ingar hjeldu rannsóknun-
um áfram á eigin spýtur. —
Voru þessar rannsóknir
framkvæmdar á varðskip-
inu Þór, fvrst undir forustu
dr. Bjarna Sæmundssonar
og síðar undir forustu Árna
Friðrikssonar fiskifræðings,
sem eins _ og fvriri’ennari
hans hefir getið sjer hið
besta orð sem íhugull og
glöggur vísindamaður í
sinni grein. Var Þór útbú-
inn öllum þeim tækjum, er
slíkar rannsóknir útheimta,
og í engu til sparað, eins og
sjálfsagt var. Er það mikill
sómi fyrir Islendinga að
hafa haft á að skipa við
þessi störf slíkum mönnum
sem þeim dr. Bjarna Sæ-
mundssyni og Árna Friðriks
syni. Hafa þeir unnið þjóð
sinni mikið gágn með störf-
um sínum, og á Árni Frið-
riksson, sem enn er maður
á besta aldri, vafalaust eft-
ir að inna af hendi mörg a’f-
rek í sinni fræðigrein.
Rannsóknir á Þór fjellu
niður, þegar styrjöldin skall
á, og var þá að vísu ekki að
fullu lokið. Niðurstöður
þessara rannsókna eru hin-
ar merkilegustu. Faxaflóa-
rannsóknirnar sýna það m.
a., hvað dýualífið er miklu
fjölskrúðugra innan land-
helgislínunnar en utan. —
Hafa þessar rannsóknir
varpað skýru ljósi yfir það,
hver háski fiskistofninum
er búinn af völdurn botn-
vörpu\reiðanna, ef engar
ráðstafanir eru gerðar til
þess að skakka þann leik.
★
íslendingum hefir verið
það ljóst, að staðreyndir, er
reistar væru á vísindaleg-
um niðurstöðum, væru það
eina, sem þeir gætu bvgt á
kröfur sínar um aukna frið-
un á fiskimiðum hjer við
land. Þessar staðreyndir
liggja nú fyrir og eru svo
órækar, að þess er fullkom-
lega að vænta, að þær fisk-
veiðaþjóðir á Norðurlönd-
um, sem stunda fiskveiðar
við ísland, viðurkenni, að
það sje sameiginlegt nauð-
synjamál þeirra og íslend
inga, að hjer verði friðuð
fyrir botnvörpuveiðum
bestu hrygningarsvæði
fisksins og uppeldisstöðvar
og að það sje beinlínis
hættulegt, að það sje dregið
á langinn úr þessu að koma
slíkri friðun á.
Krafan um friðun Faxa-
flóa á nú að vera svo rök-
studd, eins og framan grein
ir, að sjálfsagt er að koma
henni af nýju á framfæri,
strax og kostur er. Nú vill
svo til, að þetta tækifæri
er einmitt fyrir hendi. — I
næsta mánuði hefir verið
boðað til alþjóðafundar, er
halda á í Englandi, til þess
að ræða mál, sem varða m.
a. verndun fiskistofnsins. —
íslendingum hefir verið
boðin þátttaka í þessum
fundi, og verða fulltrúar
sendir þangað.
Tillaga þessi um friðun
Faxaflóa er flutt í því skyni
að samþvkt hennar verði til
áhersl'u því, að fulltrúum
okkur verði falið að koma
málinu á framfæ.ri. Það má
gera ráð fyrir, að fundur
þessi verði skipáður fræði-
og vísindamönuum á
sviði fiski- og hafrannsókna
og að álits þeirra gæti mik-
ils á slíkri samkomu. •— Er
það því mikill styrkur fvrir
Framh. á 8. síðu.