Morgunblaðið - 10.12.1943, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 10. des. 1943.
DÝRTÍÐARMÁLIN Á ALÞINGI
EIGI er sjeð ennþá (1. des.),
hver verða úrræði Alþingis þess
er nú situr, í dýrtíðarmálinu.
Og eigi heldur nefndar þeirrar,
sem stjórnin hefir sett til úr-
ræða og samkomulags í því
máli. Kann því að vera full
fljótt að hræra við þessu við-
kvæma máli, eða verða álitinn
slettirekuskapur' frá öðrum en
þeim útvöldu. Málfrelsi er þó
enn á landi hjer, og meira rætt
um annað, sem minni nauðsyn
rekur til. Dýrtíðin snertir og
varðar hvern mann og konu á
Islandi, og eru því vissulega góð
ráð dýr, en of fá þeirra á boð-
’stólum. Og annað þó verra.
Meðan harðsnúnustu og heimtu
frekustu ' forkólfar pólitískra
flokka og atvinnustjetta brjóta
ekki odd af oflæti sínu, vilja
þeir ekki hlusta eða hugsa um
aðra en sjálfa sig. Meðan eig-
ingirnin situr í öndvegi og
sparkað er á skörinni í alþjóð-
ar hag og hamingju, er ekki
neins góðs að vænta.
Hver eru dýrtíðarúrræðin
umtöluðu á Alþingi? Og hversu
farsæl yrðu þau?
Virðist mjer eigi vanþörf að
athuga þau lítið eitt.
Magnús Jónsson próf. og al-
þingism. hefir í útvarpaðri
ræðu frá Alþingi, sem er glögg
og gerhugul, talað um fjórar
„illfærar leiðir“ út af Ófæru-
höfða dýrtíðar. Svo og fimtu
leiðina — þá er Sjálfstæðis-
menn fylgi — sem líklegasta
og sjálfsagða fyrr eða síðar, en
því verr sem síður sje. (Morg-
unbl. 25. nóv.):
1. ',,Að taka 12—22 miljónir
kr. með nýjum sköttum“, til
þess að verðbæta landbúnaðar-
vörur, og draga á þann hátt úr
dýrtíðinni, lækka verðið og
vísitöluna.
Þingflokkarnir sjá það allir
og hafa viðurkent, nema komm
únistar, að ný og þung skatta-
byrði ofan á núverandi dráps-
klyfjar mundi sliga atvinnu-
vegina. Fyrst og fremst sjáv-
arútgerðina, sem er lífæð lands
ins til allra viðskifta við önn-
ur lönd. -— Lítum aðeins á það,
hvað útgerðin færði þjóðarbú-
inu á síðastl. ári. Sjávar afurðir
eru þá seldar til útlanda, sam-
tals yfir 192 miljónir króna
(192.8F9.180). En frá landbún-
aði 7.50 milj. kr. (7.549. 820,
ekki alveg 4%). Að vísu eru
þetta verstu hlutföll fyrir land
búnaðinn á þessu ári, því all-
miklar vörur lágu óseldar. Eru
þetta (milli 5 og 10 milj. kr.)
hrökkva líka skamt. (Sbr. Æg-
ir 1943, nr. 1 og 10).
Fyrir hvað á að fá lífsnauð-
synjar þjóðarinnar frá útlönd-
um — matvörur, byggingar- og
iðnvörur, kol og olíur, vjelar
og verkfæri, meðul og alt ann-
að — ef útgerðin verður gerð
ósjálfbjarga undir útgjalda-
byrðinni?
2. Að „skera stórkostlega nið
ur“ útgjöld til verklegra fram-
kvæmda. Síst yrði það til þess
að bæta hag og auka framfarir
þjóðarinnar. Þarf ekki orðum
að eyða um plágu atvinnuleys-
is og útborgana gagnslauss
eyðslueyris, sem af því leiddi.
3. „Að taka lán til þess að
framkvæma þessa milliborg-
un“. Já, að taka lán og hlaða
Eft ir Vigtús GuhmunclssorL
30%, eða a. m. k. upp í 290
aftur á ríkið miljónaskuldum í
tugatali eða hundraða. Það
væri dálagleg ráðstöfun, á þeim
margfaldlega mestu veltiárum,
sem landsbúar hafa lifað. Þeg-
ar útgerðarmenn og bændur,
og allflestir, sem geta veitt at-
vinnu eða unnið fyrir kaupi,
eru að losa sig úr skuldum og
sumir að safna nokkru fje, þá
ætti ríkið að sökkva sjer í skuld
ir aftur. Nei, það er sú fjar-
stæða, sem ekki tekur tali. Og
þó er nú svo komið, að beint
í þessa botnlausu hít stefna
fjárkröfur kommúnista og allra
þingflokkanna, í- kjósendadekr
inu.
4. „Að hætta milliborgunum
og láta dýrtíðina koma í ljós,
alveg eins og hún er“. Við þá
breytingu mundi vísitala dýr-
tíðar hækka, líklega nálægt
20%, eða a. m. k. upp í 290
stig. Hvernig færi þá? Nema
mundi það nokkrum miljónum
króna, sem ríkissjóður einn
mætti greiða í launaviðbætur,
ofan á alt það, er nú hleðst á
hann. Og tug miljóna kr.
mundi það nema, sem fjelög
öll og atvinnurekendur í land-
inu yrðu að bæta á sig í launa-
greiðslum, ofan á ókjörin, sem
fyrir eru. Fjöldi atvinnurek-
enda mundu verða að gefast
upp, og atvinnuleysi verka-
manna gæti orðið takmarka-
laust.
Þeir, sem hamra á því,
að lækkun vöruverðs til útsölu
— af fje því, sem ríkissjóður
hefir ráð á — sje ófær ráðstöf-
un og óþolandi, gæta ekki
sparnaðarins, sem leiðir af ráð-
stöfun þeirri. A. m. k. þegja
þeir um rniljónir þær, sem rík-
ið sparar beinlínis í launa-
greiðslum, við lækkun vísitöl-
unnar að verulegum mun. En
sparnaður sá ætti þó að dragast
frá krónutölu þeirri, sem ríkið
greiðir til verðbóta. Fjárhæð
sú mun þó ekki hafa verið
reiknuð, eða sjest á prenti, svo
jeg viti. — Vöntun er það einn-
ig í fjárlagafrumvarpi ríkis-
stjórnar 1944, að vanta skuli
alveg heildarfúlgu „verðlags-
uppbótar“, og við hvaða vísi-
tölu hún er miðuð (er 150%).
Gróa
Björnsdóttir

Fædd 1. september 1928.
Dáin 17. ágúst 1943.
KVEÐJA
Mamma og pabbi, mín er lífstíð liðin,
ljósgeisla sje jeg skína bak við hafið.
Þar er jeg viss, að hljóta frelsi og friðinn,
framtíðarlandið alt, er Ijóma vafið.
Foreldrar, systkin syrgja skuluð eigi,
sálin mín fagnar nýjum morgundegi.
Til þeirra, er líkamsþjáning mina skildu,
en þrautir sjálfar báru i hjarta sínu,
aðstoð og hjálp er jáfnán veita vildu,
veikindin sáru, er þrengdu að lífi mínu,
sehdi jeg þökk, og kveðju mína kæra,
Kristur þær styrki, og gjöri að endurnæra.
Hjártkæra mamma, heitast þjer jeg unni,
höndin þín ljúfa strauk um vanga mína.
Þó fljótt við yrðum sviftar samverunni,
til sólheimkynna flyt jeg minning þína.
Vertu því glöð, þær vonir okkar rætast,
við munum síðar upp hjá Guði mætast.
Svo kveð jeg alla vini í síðsta sinni,
systkini min, og elsku foreldrana.
Bið jeg þess heitt, að öl þið farsæld finni
fagra, sem gerir og bjarta lífdagana.
Áfram jeg lifi, aðeins tímaskifti
öðlaðist, þegar hærra Guð mjer lyfti.
Ó, elsku dóttir, þjer jeg þakka af hjarta
þau störf, er vanstu mjer til yndi og gleði,
Þú oft mjer veittir yl og geisfa bjarta,
þín ástrík hönd mjer huggun jafnan Ijeði.
Nú ertu horfin heim'til æðri staða,
þar hitti jeg þig aftur frjálsa og glaða.
Ag. J.
Eigi er fljótlegt að tína saman
verðbæturnar úr frumvarpinu,
hjá nærri 160 þiggjendum. En
lauslega telst mjer þær vera
12.74 milj. kr. (12.744.066). Eru
þá samt ótaldar litlu færri
„aukauppbætur“ og allar dýr-
tíðaruppbætur á heildarfúlg-
um, án reglu verðlagsuppbót-
ar.
Til viðbótar fyrnefndum frá
drætti milligreiðslu úr ríkis-
sjóði, ætti líka að taka til greina
þetta (sem að vísu er óútreikn-
anlegt): fje það alt, sem at-
vinnurekendum sparast við
hvert lækkunarstig vísitölu, og
sparnað allra neytenda verð-
lækkaðrar vöru.
Þegar svo á hina hliðina er
talað um stórkostlega hækkun
vísitölu, fær ríkissjóður skell
af fleiru en beinum aukalauna-
greiðslum. Saman færi lækkun
tekna og margfaldur útgjalda-
auki. Tekjurnar hyrfu frá upp
gefnum atvinnufyrirtækjum og
rýrnuðu frá þeim lömuðu, og
frá eignum atvinnulausra
manna, sem yrðu fljótlega etn-
ar upp. Og við útgjöldin bætt-
ust atvinnuleysingjarnir, veik-
ir menn og gamalmenni, þegar
síðasti eyrir þeirra þrýtur.
5. „Að koma sjer saman um
niðurfærslu dýrtíðarinnar, með
því að slá af kröfunum“. Þessi
leið „verður farin fyrr eða síð-
ar“, segir prófessorinn. Og það
er líka eina leiðin, sem fær er
til frambúðar. Allir hugsandi
menn hljóta að sjá þetta, þó að
marga greini á um aðferðina
til að lækka dýrtíðina. Vandinn
er að finna færa leið, og um
slíka leið hefir ennþá verið of-
lítið rætt og ritað. En of mikið
rifist og aflaga fært. Hugsan-
legt er þó, að samkomulag gæti
náðst um lækkun litla á ein-
stökum vörutegundum og sjer-
stöku kaupgjaldi. ~
„Sígandi lukka er best“. En
stökk mikið í einu kasti, hvort
heldur ér upp eða niður og
hvort heldur er í verðlags- og
kaupgjaldsmálum, eða gengi
myntar, er jafn óhyggilegt og
það er hættulegt. Byltingum
slíkum fylgir jafnan truflun
mikil i atvinnulífi óg viðskift-
Um manni, og æsing, ósam-
lyndi og rifrildi milli manna,
stjetta og flokka.
Breytingar, litlaí- í senn, hafa
þar á móti litlar truflánir í för
með sjer og menn finna ekk-
ert til þeirra, ef að saman fer
lækkun verðlags og kaup-
gjalds. Má þó ná að sama
marki með hægari ferð, og
nokkuð Iengra, á hæfilegu
tímabili. Má og enginn ætla, að
dýrtíðin hjer á landi jafnist nú
eða hverfi í svip. Fyr munu
líða nokkur dýrkeypt ár. En nú
reynir á þegnskap ráðandi
manna, að þeir hefji nú þegar
sóknina að settu marki: lækk-
un dýrtíðar og hækkun gengis
myntar vorrar og fjársjóða.
Nú, þegar fenginn er gAmd-
völlur fyrir samkomulagi um
hlutföll milli verðlags og kaup
gjalds, ættu allir að geta fetað
sig áfram á þeim grundvelli —
máske með einhverjum breyt-
ingum, í trausti þess, að nú
verði gert eitthvað að gagni,
kemur nú ein
TILLAGA.
Hún er aðeins til athugunar,
sem leiðarvísir í áttina til við-
ráðanlegrar niðurfærslu dýrtíð
ar, smám saman:
Alþingi sjái ríkissjóði fyrir
nægum tekjum til þéss að
greiða á næsta ári (1944) verð-
bætur á landbúnaðarvörur að
3A (þremur fjórðu hlutum)
þess, sem ríkissjóður greiðir nú
í þessar verðbætur. Við þessa
fjórðungs lækkun verðbótar
mundi verð þeirrar vöru hækka
í útsölu að sama skapi, og vísi-
talan sennilega nálægt því um
Lt alls verðmunarins, sem rík-
ið greiðir nú. En hann hefir
verið talinn nálægt 30 stigum
vísitölunnar. Um áramótin
gæti vísitalan því hækkað alt
að 8 stigum, eða í 270%. En til
þess að draga úr þeirri hækk-
un ætti jafnframt að lækka
vísitöluna um 5%, jafnt á báð-
ar hliðar, vöruverðið og kaup-
ið. Vísitalan í janúarmán. yrði
þá 265%, 3% hærri en nú.
Fyrsta febrúar yrði lækkað á
sama hátt um 3%, svo vísital-
an og verðlagið yrði þá þegar
í þeim mánuði eins og nú. Væri
svo haldið áfram á sama hátt,
vísitalan lækkuð um 3% 1.
dag hvers mánaðar, þá yrði húh
komin niður í 232% við árslok
in — að öðrum ástæðum ó-
breyttum.
Árið 1945 yrði svo fylgt
sömu reglu. Ríkissjóður greiddi
þá ekki nema helming þeirrar
verðjöfnunar, sem hann greið-
ir nú. Vísitölunni væri hagað
á sama hátt, og yrði þá í lok
þess árs komin niður að 200%,
eða þar um bil.
Alt á sömu leið 1946. Ríkið
greiddi 14 núverandi vérðbót-
ar, og vísitalan þokaðist á því
ári í ca. 170%. Árið 1947
greiddi ríkið enga verðbót, en
vísitalan lælckaði í 140%. Að
ári liðnu þar á eftir gæti dýr-
tíðin verið horfin, eða svo að
segja. Og gengi krónunnar
væri hafið upp úr því öng-
þveiti, gengisleysi og gagns-
leysi, sem hún er nú sokkin
niður í, engum til .gagns, en öll
um -til óþurftar. ...
★
Ef fástur grundvÖllur yrði
fehginh fyrir lækkun dýrtíðar-
innár ár frá ári, væri það ör-
uggasta trýgging atvinnuveg-
ahha og hagsæld ríkisins o:g
þjóðarinnar. Áhúgasarnir dug'n
áðarmenn ýrðú þá hugdjárfari
og öruggari að auka atvinnu-
tæki sín og stofna til nýrrar
atvinnu og iðnaðar. En þáð
væri jafnframt besta og örugg
asta vörnin gegn stórfeldu at-
vinnuleysi, sem allir óttast nú
og ekki að ástæðulausu.
Öryggi, með líkum hætti og
lýst hefir verið,, væri þjóð
vorri hollara og farsælla en nú
verandi tsikmarkalaus miljóna
austur næstum verðlausra
króna úr ríkissjóði í allar átt-
ir. Og í megnasta ráðleysi og
hreinni vitleysu um nokkur lík
indi tíl þess að geta haldið á-
fram slíkum austri framvégis.
Væntanlega býst eriginn við
því, að framanrituð áætlun eða
nokkur önnur í þá átt að lækka
Framhald á hls. 12