Morgunblaðið - 10.12.1943, Qupperneq 9

Föstudagur 10. des. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
Stanley sagði Rússum til syndanna
ÞAÐ VAR efcki formlegur
blaðamannafundur. — Stanley
nýkominn frá Kuibishev til
Moskva, og blaðamennirnir
fóru þegar á stúfana. — Hann
kvaðst gleðjast yfir að sjá þá,
en hann hefði „engar frjettir”
að færa. Sátu þeir í hinu hlý-
lega bókasafni Spassohússins,
og sendiherrann sagði þeim frá
ferðalagi sínu frá Kuibishev,
hversu snjóa væri tekið að
leysa í borginni og lífsskilyrði
færu batnandi. Alt þetta hjal
var svo hversdagslegt, að blaða
mennirnir skrifuðu ekkert nið-
ur hjá sjer.
Þá var það Ed Gilmore frá
Associated Press-frjettastof-
unni, sem spurði af tilviljun:
,,Vjer sendum mikið af varn-
ingi hingað, er það ekki, herra
sendiherra?”
Sendiherrann kvað það satt
vera. Vitnaði hann í skýrslu um
þetta efni, sem Stettinius hafði
gefið. En rjett á eftir varpaði
sendiherrann sprengju, sem
sprakk í þessum skemtilega
bókasal, og gnýr hennar heyr-
ist um allan heim.
„Frá þeim tima, er jeg fyrst
kom hingað”, sagði hann og
virtist vega hvert orð mjög ná-
kvæmlega, „hefi jeg í rúss-
neskum blöðum vandlega leitað
viðurkenningar á þeirri stað-
reynd, að þeir íá margvíslega
aðstoð frá Bandaríkjunum, en
ekki hefi jeg- enn sem komið er
getað komið auga á þessa við-
urkenningu”.
Frjettaritaramir göptu af
undrun, brosið hvarf af vörum
þeirra, og Henry Shapiro frá
United Press-frjettastofunni
spurði: „Eigum við að skilja
þetta sem einkasamtal, herra
sendiherra, eða megum við
nota það?”
„Notið það”. Augu flotafor-
ingjans leiftruðu og frjettarit-
ararnir voru skjótír til að skrifa
orð hans hjá sjer. „Það er ekki
heiðarlegt að bíekkja Banda-
ríkjaþjóðina til þess að gefa
stórfje í þeirri trú, að hún sje
að styrkja rússnesku þjóðina,
þegar rússneska þjóðin ekki
einu sinni veit um þessa aðstoð.
Bandaríkjaþjóðín gérir þetta
vegna þess, að hún ber í brjósti
vinarhug til Rússa, en þeir hafa
ekki hugmynd um þetta. Rúss-
neskir valdhafar virðast leitast
við að skapa þá skoðun bæði
heima og erlendis, að Rússar
berjist einir og njóti einungis
stuðnings sinna eigin auðlinda”.
Frjettaritararnir tóku til
fótanna.
FRJETTARITARAR hafa ekki
lengur bifreiðar til umráða í
Moskva. Þeir urðu því að
hlaupa nokkum spöl frá bústað
sendiherrans til neðanjarðar-
brautarinnar. Voru þeir snar-
ir í snúningum. Þeir vissu, að
þeir höfðu nú í fórum sínum
eina mestu stórfrjett ársins. •—
Þeir skunduðu til utanríkisráðu
neytisins, þar sem frjettir
þeirra eru skoðaðar. Ritskoð-
endurnir litu á plögg þeirra og
náfölnuðu. — Frjettaritararnir
sendu enga umsögn, því að
slíka umsögn hefðu ritskoðend-
urnir getað gert athugasemdir
við, en orðrjettum ummælum
Eftir Quentin Reynolds
Enn mun mönnum í fersku minni uppnám það,
sem varð, þegar Stanley, flotaforingi, sendiherra
Bandaríkjanna í Rússlandi, lýsti því yfir við blaða
menn, að rússneska stjórnin dyldi fyrir þjóð sinni
aðstoð þá, sem Bandaríkin veittu henni. — I grein
þessari lýsir Reynolds, blaðamaður, flotaforingj-
anum og starfi hans, en þó einkum afskiftum
hans af þessu máli.
^sendiherra gátu þeir ekki hrófl
að við.
í Daginn eftir skall ofviðrið á.
Stanley vissi, að hann myndi
verða gagnrýndur fyrir ber-
sögli sína. Hann vissi, að hið
skriffinskusinnaða og tungu-
mjúka utanríkisráðuneyti
myndi verða steini lostið. Blöð
kommúnista í London og Wash-
ington rjeðust á sendiherrann
með miklum ofsa.
ÖLL ósköpin hófust í síðast-
liðnum októbermánuði, þegar
frjettaritari Associated Press
sendi nokkrar spurníngar til
Stalins, sem hann svaraði.
Sem svar við spurningu um
aðstoð Bandaríkjanna, sagði
Stalin: „Ef saman er borin að-
stoð sú, sem Rússar veita banda
mönnum með því að draga
meginhluta nazistaherjanna frá
öðrum vígstöðvum, þá er að-
stoð bandam. við Sovjetríkin
lítilvæg”.
Stanley gramdist þetta -svar,
því að hann vissi nákvæmlega
um þái aðstoð, sem Bandarikin
veittu Rússum. Skömmu síðar
fólu stjórnarvöld í Washington
Stanley að kynna sjer skoðun
rússneskra stjórnarvalda á
mikilvægi þeirrar aðstoðar, er
Bandarikin veittu Rússum með
birgðasendingum sínum. Stan-
ley sendi aðstoðarmenn sína á
fund hlutaðeigandi valdhafa í
Rússlandi til þess að gera fvr-
irspurnir um þetta atrið;, en
rússnesku valdhafamir neituðu
að láta í ljós álit sitt. Þá var
Stanley nóg boðið.
Montgomer y fær orðu
Eisenhower hershöfðingi sæmdi nýlega Montgomery einu
æðsta heiðursmerki Bandaríkjamanna, og sýnir myndin að ofan
þessa athöfn. Eins og kunnugt er, er Montgomery einn af allra
frægustu herstjórum Breta í þessari styrjöld. Það mun hafa ver-
ið hann, sem sigurinn við Alamain var mest að þakka, að
öðrum .ólöstuðum, og síðan hefir hann stjórnað sókninni til
Tunis, áttunda hernum í innráð hans og sókn á Sikiley og nú
stýrir hann þessum margreynda her í sókninni upp eftir Ítalíu.
Ýmsir álíta, að ekki geti dregist, að Montgomery verði hækk-
aður í tign, svo um munar, og þvi verður ekki neitað, að
frami hans virðist ekki vera. í hlutfalli við sigra hans.
Hann skýrði rússnesku stjorn
inni frá því, að innan skamms
myndi frumvarp um láns- og
leigulagafjárveitingu verða lagt
fyrir Bandaríkjaþing, og -þótt
þingið væri veglynt, myndi því
lítt verða um það gefið, að ausa
fje í aðstoð við RúsSland, ef
sú aðstoð kæmi að engu haldi.
Stanley sýndi stjórninni engan
fjandskap. Hann ætlaði sjer að
svæla hana út.
„Óvinur Rússlands”.
OG SANNARLEGA svældi
hann þá út þetta kvöld,
snemma í marsmánuði í hlý-
lega bókasafninu í Spassohús-
inu. Bandaríkjaþingið, sem þá
hafði lesið viðurkennigu rúss-
nesku stjórnarinnar á mikil-
vægi þeirrar aðstoðar, er fólg-
in væri í birgðasendingum vor-
um, greiddi í fullri eindrægni
atkvæði með framhaldandi
hjálp við Rússa. Stanley, sem
kallaður hafði verið „óvinur
Rússlands”, hafði unnið Rúss-
um meira gagn en amerísku
kommúnistarnir, sem af svo
miklum fjálgleik höfðu stutt
þá með munninum. Amerískir
kommúnistar hafa lítið sameig-
ihlegt með Rússum og litla
þekkingu á högum þeirra.
Stanley er ungur í anda, þótt
hann sje sjötíu og eins árs að
aldri. Nýtur hann aðdáunar
allra frjettaritara og jafnvel
allra rússneskra embættis-
manna í Moskva. Stanley og
Stalin hafa margt sameiginlegt.
Báðjr eru þeir raunsæismenn,
og báðir eiga þeir einungis eitt
áhugamál — velferð þjóðar
sinnar. Sennilega kemur eins
og þruma úr heiðskíru lofti yf-
ir ameríska kommúnista vitn-
eskjan um það, að Stalin lætur
sjer álíka ant um viðleitni
þeirra til þess að ná völdum í
Ameríku og siðvenjur Eski-
móanna á Grænlandi. „Ef vjer
getum sannað, að stjórnkerfi
vort sje betra en öhnur stjórn-
kerfi”, sagði Stalin eitt sinn
við Trotsky, „þá munu önnur
lönd heimsins einnig taka það
upp”.
Efling flotans var hans
áhugamál.
STANLEY er fæddur í Kali-
forníu. Innan árs frá því að
hann útskrifaðist úr flotaskól-
anum tók hann þátt í hernað-
araðgerðum Asíuflotans árið
1898. Mestan frama hlaut hann
í flotaþjónustu sinni, er hann
árið 1933 var gerður aðmíráll.
Hann var ætíð ákafur talsmað-
ur þess, að flotinn væri auk-
inn. Eftir að hann varð aðmír-
áll, hóf hann harðskeytta bar-
áttu fyrir þessu áhugamáli sínu
en mætti sterkri andstöðu.
„Kirkjuráðið, kommúnistar
og ýms friðarsinnasamtök töldu
mig striðsæsingamann”, segir
Stanley nú allkumpánlegur. —
„En það var jeg ekki. En jeg
vissi — og allur flotinn vissi
— að einn góðan veðurdag
myndu Japanir ráðast á oss, og
vjer vorum ekki viðbúnir. Eitt
árið gerði jeg áætlun um varn-
ir Aleutianeyja, Honolulu,
Midway og San Francisko, en
mjer var blátt áfram sagt, að
jeg væri að æsa Japani upp.
Vjer vissum, að þeir myndu
ráðast á oss, og vjer yrðum því
að búast um með þeim litlu
tækjum, sem vjer áttum”.
Þegar Stanley sat afvopnun-
arráðstefnuna í London árið
1934, staðfestist enn frekar sú
sannfæring hans, að vjer yrð-
um að eignast stærri flota. —
Krafðist fulltrúi Japana þess á
ráðstefnunni, að leyft yrði full-
komið jafnræði milli flota Jap-
ana og Bandaríkjanna.
Japanir gengu af ráðstefn-
unni, eins og Stanley hafði vit-
að frá byrjun að þeir myndu
gera. Ætlun þeirra með komu
sinni til London var einungis
sú að rjúfa samkomulagið frá
1922.
Eftir að Stanley kom aftur
heim til Washington gengdi
hann um hríð störfum flota-
málaráðherra. Á hverjum ráð-
herrafundi sneri forsetinn sjer
að honum og spurði: „Jæja, Bill
hvað liggur þjer á hjarta
núna?” Undantekningarlaust
sVaraði Stanley ákveðið: „Fleiri
orustuskip, herra forseti. Vjer
munum hafa þeirra full þörf”.
Eitt sinn vann Stanley orustu
skip í golfkepni hers og flota
í Washington. Hann talaði að
vísu meira í þeirri keppni, en
ljek, en þegar leiknum laúk,
hafði hann fengið loforð um
fjárveitingu til nýs orustuskips.
Skip þetta hljóp af stokkunum
fyrir rúmlega ári siðan og hlaut
nafnið Norður-Karólína”.
Ættjörðin umfram allt.
STANLEY, flotaforingi, dró
sig í hlje frá störfum sínum
árið 1937, en gerðist þá ráðu-
nautur skipasmíðafjelags, og
samkvæmt ráði hans hóf fjelag
þetta smíði báta þeirra, sem nú
eru nefndir PT-bátar og hafa
reynst mjög vel.
Eigi leið á löngu, þar til
stjórnin kvaddi hann aftur til
starfa, og brást hann vel við.
Skipaði forsetinn hann í nefnd
þá, sem send var til Rússlands
undir forustu Harrimanns og
gera skyldi tillögur um birgða-
flutninga til Rússlands. Hann
tók virka hlutdeild í Moskva-
ráðstefnunni og var aðalhvata-
maður þess, að rússnesk kaup-
skip og ísbrjótar fengju Oerli-
kon-loftvarnabyssur frá Banda
ríkjunum. Kom hann aftur frá
Rússlandi fullur aðdáunar á
rauða hernum. .
„Rússar munu aldrei gefast
upp”, sagði hann í útvarpsræðu
eftir heimkomu sina. „Rauði
herinn er stórfehglegur. Treyst
ið Rússum og gefið þeim allt,
sem vjer getum þeim í tje lát-
ið. Þeir verðskulda það. Rússar
eru að vinna afreksverk”.
Er frjettir bárust um það, að
Stanley hefði í hyggju að
segja af sjer, varð uppi fótur
og fit í Moskva. Ameríku blaða
mennirnir, sendiherra Breta og
margir aðrir erlendir sendi-
menn gengu á fund hans og
hvöttu hann mjög til þess, að
sinna sendiherrastörfum áfrám.
Svo miklar eru vinsældir hans.