Morgunblaðið - 09.02.1944, Qupperneq 6

6
MOEÖUNBLADIÐ
Miðvikudagur 9. febrúar 1944
tntMftfrife
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Vilji verkamannsins
TVÖ VERKLÝÐSFJELÖG í næsta nágrenni höfuð-
staðarins fóru að hætti Verkamannafjelagsins Dags-
brúnar og ljetu fara fram atkvæðagreiðslu meðal fje-
laga sinna um það, hvort segja skyldi upp gildandi kaup-
samningi við atvinnurekendur. Þessi verklýðsfjelög eru
Hlíf í Hafnarfirði og verklýðsfjelagið á Akranesi.
Atkvæðagreiðslan hjá Hlíf í Hafnarfirði fór þannig,
að af 490 fjelögum, sem atkvæðisrjett höfðu, greiddu 326
atkvæði og verður það að teljast góð þátttaka. Úrslitin
urðu þau, að 168 vildu ekki segja upp samningnum, en
156 greiddu atkvæði með uppsögn. Samþyktu þannig fje-
.lagsmenn í Hlíf, að segja ekki upp gildandi kaupsamn-
ingi.
Á Akranesi varð þátttakan í atkvæðagreiðslunni hins-
vegar svo lítil, að stjórn fjelagsins sá sjer ekki fært, að
byggja á henni og ákvað, að segja ekki upp samningnum.
Þessar atkvæðagreiðslur eru merkilegar fyrir þá sök,
að þær sýna áreiðanlega hinn rjetta hug verkamanna,
þegar þeir láta í ljós álit sitt, án þess að verða fyrir áhrif-
um pólitískra áróðursmanna. Ekki er vafi á því, að út-
koman hefði verið hin sama hjer í Réykjavík, ef pólitískir
áróðursmenn hefðu látið atkvæðagreiðsluna afskiftalausa.
Eins og menn eflaust muna, ákvað stjórn Dagsbrúnar
upp á eigin spýtur á s. 1. sumri, að segja ekki upp samn-
ingnum. Benti stjórn fjelagsins þá rjettilega á, að var-
hugavert væri að segja upp samningnum, þar eð atvinnu-
horfur væru á ýmsan hátt ískyggilegar. En jafnframt
beindi stjórn Dagsbrúnar þeirri eindregnu áskorun til
ríkisstjórnarinnar, að hafist yrði handa um endurskoðun
á grundvelli vísitölunnar, sem margsinnis var búið að
gefa vilyrði um, án þess nokkuð yrði úr framkvæmdum.
Þessi afstaða, sem stjórn Dagsbrúnar tók til þessara
mála s. 1. sumar, var án efa hyggileg, eins og viðhorfið
var. En það undarlega skeður, að Alþýðublaðið ræðst
heiftarlega á stjórn fjelagsins fyrir þessa ákvörðun og bar
henni á brýn svik við verkalýðinn. Augljóst var, að þessi
framkoma Alþýðublaðsins miðaðist ekki við velferð
verkalýðsins, heldur átti með þessum hætti að ná sjer
niðri á stjórn Dagsbrúnar, sem skipuð var stjórnmála-
andstæðingum blaðsins, Sósíalistum.
★
Þessi furðulega framkoma Alþýðublaðsins hefir án efa
orðið til þess, að stjórn Dagsbrúnar treysti sjer ekki að
taka sömu afstöðu til málsins við næstu samninga tíma-
mót. Stjórn fjelagsins ákvað því, að láta fram fara alls-
herjaratkvæðagreiðslu meðal fjelagsmanna um það, hvort
samningnum skyldi sagt upp eða ekki.
En stjórn Dagsbrúnar ljet ekki fjelagsmenn eina um
að afgera málið. Hún leyfði pólitískum áróðursmönnum
að róa að því öllum árum, bæði fyrir atkvæðagreiðsluna
og einnig meðan hún stóð yfir, að samningnum yrði sagt
upp. Svo langt var gengið í þessum einhliða áróðri, að
því var beinlínis yfirlýst, að þeir verkamenn, sem sætu
heima og tækju ekki þátt í atkvæðagreiðslunni, yrðu
taldir á móti uppsögn. Samt varð niðurstaðan sú, að ekki
fjekst helmingur fjelagsmanna með uppsögninni.
★
Alþýðublaðið hefir 'komið fram sínum vilja. Samn-
ingnum hefir verið sagt upp á grundvelli atkvæðagreiðsl-
unnar. Hitt er svo alt í fullkominni óvissu, hvað verka-
menn vinna við það skref, sem stigið var.
Við getum fúslega tekið undir þá kröfu verkamanna,
að atvinnuleysi megi aldrei koma aftur í okkar þjóðfje-
lagi. Það væri glæpur. Sú skylda hvílir á þjóðfjelaginu,
að sjerhver borgari þess geti fengið vinnu við sitt hæfi.
En þetta vandamál verður ekki leyst með kaupkröfum,
sem beinlínis eru miðaðar við stopula atvinnu, eins og
Dagsbrún gerir nú. Með því er verið að bjóða atvinnu-
leysinu heim.
Vinnuhæli
berklasjúklinga
Ein íniljón króna þarf að safn
ast til þess að vinnuheimilið
rísi af grunni nú þegar og á
þann veg, sem þörf krefur.
Fáar stærri gjafir, líkt og áð-
ur hefir verið getið, hafa vinnu
heimilissjóði borist síðustu dag
ana. Sælgætis- og Efnagerðin
Freyja hefir þó gefið mjög
myndarlega gjöf, að upphæð 5
þús. krónur. En fjölmargar
gjafir berast samt, þótt smærri
sjeu og eru miklar horfur á, að
álitleg upphæð safnist áður en
lýkur. Enda er ekki þess að
dyljast, áð þörf verður á miklu
fje til þess að vinnuheimilið
rísi af grunni, jafndýr og öll
húsagerð er nú á tímum. Er það
ékki ofmælt, að erfitt verður að
hefjast handa um framkvæmd-
ir, ef söfnunarupphæðin nær
ekki einni miljón króna. Er nú
verið að vinna að því að festa
kaup á hentugu landi handa
vinnuheimilinu, og má gera róð
lyrir, að það verði nokkuð dýrt.
Að landinu fengnu, yrði svo
gert útboð á teikningum að
hælinu,.því að í öllum veruleg-
um atriðum hefir verið ákveðið
um fyrirkomulag þess og her-
bergjaskipan.
í sambandi við söfnun síð-
ustu daga er sjerstaklega vert
að minnast gjafa frá starfsfólki
frá nokkrum skrifstofum. Má
þar til nefna á 1855 króna gjöf
frá starfsfólki í skrifstofum Sjó
vátryggingarfjelags Islands og
1000 þús. króna gjöf frá starfs
fólki í bæjarskrifstofunum.
Gefa slíkar undirtektir góðar
vonir um söfnunina, því að
söfnunarlistar Irafa verið send-
ir til margra vinnustöðva, skrif
stofa og verslana.
Verði undirtektir yfirleitt
líkar hlutfallslega og framan-
greindar gjafir benda til, má
vænta þess, að þessi þáttur
söfnunarinnar skili miklu fje.
Og auk þeirra upphæða, sem
nú hafa verið nefndar, hafa
safnast rúmar 5000 krónur frá
ýmsum gefendum og þó að hver
upphæð hafi ekki verið stór,
safnast þó er saman kemur
Þá hafa söfnunarlistar verið
sendir skipverjum á stærri
fiskiskipunum. Einn slíkur listi
hefir skrifstofunni borist aftur
og fylgdi honum 'nin rausnar-
legasta gjöf, 1850 krónur. Voru
það skipverjar á togaranum
Haukanes, er gjöfina sendu.
Auk söfnunar hjer í Reykja-
vík og Hafnarfirði, hefir trún-
aðarmönnum sambandsins og
mörgum fleirum út um land
verið skrifað og sendir söfnun-
arlistar. Fyrsta gjöfin utan af
landi hefir nú þegar borist hing
að, hin höfðinglegasta gjöf, að
upphæð 3180 krónur. Er það
Kvennafjelag Arneshrepps í
Ingólfsfirði, er sendi gjöíina.
Allar þessar gjafir og allar
hinar vinsamlegu undirtekt;r,
sem söfnunin í vinnuheimilis-
sjóð hefir hlotið, eru af alhug
þakkaðar. Enda þarf hjer mik-
ils við, ef framkvæmdir eiga
að verða um vihnuhrinúJis-
málið, eins og nú stefnir.
Frá skrifstofu Sambandi ic-1.
berklasjúklinga, Lækjargötu 10
B. — Sími 5535.
\Jiiuerji óLri^ar:

Ijjr clcKjíe^ct Íí^inu
Óðurinn til ársins 1944
ÞAÐ ER KOMIÐ ÚT skemti-
legt kver í fallegum umbúðum,
sem heitir „Óðurinn til ársins
1944“. Er þetta útvarpserindi,
sem Eggert Stefánsson söngvari
flutti í útvarpið á nýársdag s. s.
Vakti erindi listamannsins mikla
athygli hlustenda. Það var ekkert
vatnsbragð að því. Það var þrung
ið af sannleika og fögrum hugs-
unum listamannsins, sem elskar
land sitt og þjóð og býður það
ár velkomið, sem hann sjer að
verður merkasta og heillaríkasta
ár í sögu þjóðar hans.
Það hafa allir gott af að lesa
þessa litlu bók og eiga hana. Ung
ir og gamlir íslendingar eiga að
þakka söngvaranum fyrir þenna
óð, sem er svo fagur og hreinn.
•
Ást — ekki hatur.
HLUSTIÐ Á þetta litla stef
úr óðnum: „Frelsisþrá og frelsis-
barátta ísiands byggist ekki á
hatri heldur ást. Ást á landinu,
þjóðinni, lifnaðarháttum okkar,
okkar eigin lífi, bundnu okkar
landi — íslandi.
„Strax börnin í skólunum vekj
ast til þessarar aðdáunar og ást-
ar á landi sínu. Ljóðin, sem þau
lesa, leiða huga þeirra til þeirrar
skoðunar, að landið þeirra sje
fegurst og best, unaðslegast og
yndislegast, dularfylsta og tor-
veldasta af öllum löndum heims,
alt blandað saman „frosti og
funa“. En um leið er þeim kent,
að þau eigi að þola það alt — því
að „fjör kenni oss eldurinn,
frostið oss herði. — Það lærðu
þau líka. Þannig myndast lund-
in, sem skapar lyndiseinkun
frelsisins strax í börnunum“.
Þannig er óður Eggerts Stef-
ánssonar, þrungin af ást til als
hins besta er í okkur býr.
Húsmóðir skrifar um
kaffibæti.
HÚSFRÚ S. M. Ó„ sem stund-
um hefir sent okkur línu um
Iandsins gagn og nauðsynjar,
skrifað á dögunum nokkur orð
um kaffibæti. Er brjef þetta
skrifað að gefnu tilefni. Mat-
reiðslukennari hafði farið niðr-
andi orðum rfrn kaffibæti og
„sojur“ í einu dagblaði bæjarins.
Frú S. M. Ó. segir m. a.:
„... . Hún segir um exportið, að
það sje óþverri, er við megum
telja okkur sæl að hafa ekki, því
kaffið sje bragðverra og óholl-
ara að mun, ef því sje blandað
með. Fleiri eru þessi ýkjufullu
orð hennar í sambandi við kaffið,
eins og það, að „sojan“ sje einnig
óþverri. En þar sem matreiðslu-
kennaranum hefir alveg láðst að
geta þess í rótarhjali sínu, hver
þau skaðlegu efni eru, sem ex-
portið og sojan er búin til úr.
væri æskilegt að hún vildi gera
því betri skil.
„Hvað bragðinu viðvíkur er
smekkur manna þar svo mismun-
andi, að betra er að taka ekki
munninn of fullan um það. Ekki
eru þeir fær'fi, sem vilja hafa
töluverðan lit á kaffinu og hressi
legt bragð, en hinir, sem drekka
kaffið þunt. Það þarf helmingi
meira á könnuna af hreinu bauna
kaffi, en ella, ef það er drýgt.
Enda mun það nú svo, að kaffi-
skamturinn hrekkur hvergi
nærri á þeim heimilum, þar sem
kaffi er drukkið daglega, að ekki
sje nú talað um einstæðingsfólk,
er helst hefir látið það eftir sjer,
að fá sjer kaffisopa og hann
nokkuð sterkan. Er þeim það síst
of gott.“
Hvað á að koma í
staðinn?
HUSFREYJAN heldur áfram:
Þá þykir mjer skorta á þennan
rótarfróðleik matreiðslukennar-
ans, að benda ekki á neitt, er í
! stað þessa „óþverra", er hún nefn
I ir svo, mætti koma, svo okkur
, endist betur kaffiskamturinn.
, Því það eru lítil heilræði að segja
okkur að drekka eingöngu bauna
j kaffi, þegar sá skamtur er þrotin
fyrr en varir af exportleysi
( Hvort hollara er baunakaUi,
! eða með rót, læt jeg ósagt, þó
I held jeg fari eftir því, hvað
hvérjum kemur vel. Stór orð og
, gífuryrði léiða þar engan sann-
, leika í ljós, heldur sannsýnileg
rök, og væri gaman að sjá þau.
Jeg hefi ekki talið mig til
hinna róttæku, og vil og ætla
mjer að vera rótgróin íslending-
ur, en jeg segi eins og er, að
rótarlaust kaffi lætur mjer ekki
vel. Því vona jeg, sjálfra min
vegna og annarra, að exort komi
sem fyrst á markaðinn, svo eitt-
hvað megi rætast úr með kaffi-
skamtinn okkar!“
Hirðulfeysi.
X—10 SKRIFAR: „Þjer hafið
ef til vill tekið eftir Hringbraut-
inni vestan kirkjugarðsins, að
Kaplaskjólsveg, þar sem áður
voru grasblettir milli tveggja ak-
brauta, og merkjum komið fyrir,
sem á var letrað „Gangið ekki á
grasinu“, en núna er þetta alt
eitt svað, sem bifreiðar ak„ eft-
ir án minstu virðingar fyrir
„grasblettinum", sem auðvitað
eru engir grasblettir í sliku
hirðuleysi.
En ef til vill er æ'dunin að
breyta þessu öllu í eina akbrant;
en ef svo er ekki, því er þá ei k-
ert hirt um þetta? I það rm.'st.a
ætti að kom í veg fyrir að bif-
reiðar aki yfir blettina, og hlúa
betur að þeim, svo þar eigi eftir
að spretta gras.
Rústirnar.
í GÆRMORGUN var byrjað að
hreinsa til í rústum Hótel Islands.
Unnu að því nokkrir menn. Er
það virðingarvert, að svo fljótt
skyldi orðið við tilmælum borg-
aranna í þessa átt.
Það vakti þó athygli vegfar-
enda, að verkamenn, sem að
ruðningsstarfinu unnu virtust að-
eins hugsa um það eitt, að
hreinsa götuna og fleygja brak-
inu inn í sjálfar rústirnar. Von-
andi hefir aðeins verið um und-
irbúningsstarf að ræða, því ekki
getur verið ætlan þeirra, sem
þessu verki stjórna, að hreinsa
einungis götuna. Rústirnar verðá
að hverfa og það á að jafna yfir
grunninn.
Eins og er, eru rústirnar bók-
staflega hættulegar, ef véður
spillist. Strax í fyrradag, þegar
örlítið kulaði í miðbænum, var
farið að fjúka úr rústunum ým-
islegt lauslegt, brunnið bárujárn,
sem orðið fisljett en þó hættu-
legt næstu húsum, t. d. rúðum, ef
það fýkur til, var farið að fjúka
um nærliggjandi götur.
Kartöflulaus bær.
NÚ ER bærinn orðinn kart-
öflulaus einu sinni ennþá. Fást
ekki kartöflur í neinni verslun.
Einhver von hefir þó kaupmönn-
um verið gefin lim, að von sje
á kartöflum 1 náinni framtíð.