Morgunblaðið - 27.02.1944, Blaðsíða 5

Sunnudag'ur, 27. febrúar 1944
MOBGUNBLAÐIÐ
5
Ferja d Hvalfirði er framtíðarleiðin
ÞAÐ ER ekki ólíklegt að
margir hugsi um lausn þess
stórmáls sem samgöngurnar
landleiðina norður er. Þ. e. sú
leið, sem að vísu að nokkru
leyti til þessa hefir verið fárin
sjóveg, um Akranes eða Borg-
arnes. Við annan enda þessar-
ar leiðar er Reykjavík með um
þriðja hluta allra landsmanna,
og alla viðskifta- og menning-
arþræði í hendi sjer. En að hin-
um standa ekki minna en þrír
landsfjórðungar með mörgum
stærstu bæjum og þorpum
iandsins.
Mjer fynst merkilega hljótt
um þetta merkilega mál. Nokkr
ir menn hafa þó látið til sín
heyra, ■ og hafa einmitt skrif
þeirra komið mjer til að leggja
orð í belg um málið. Að vísu
hef jeg ekkí lesið öll þessi skrif,
því jeg næ ekki í blöð nema af
hendingu, en í því sem jeg hef
lesið, minnist enginn á þá leið-
ina, sem jeg tel tvímælalaust
sjálfsagðasta. Hún er laus við
allar torfærur á Hvalfjarðar-
leiðinni, (og þær eru a. m. k.
oft margar), styttir landleið-
ina um ca. 60 km., og sjóleið-
ina úr nær 4 klst. í 10 mínútur.
Þessi leið er að minni hyggju
fær alla daga ársins. Ódýrust
í stofnkostnaði og ódýrust í
rekstri, og gæti tekið að ein-
hverju leyti til starfa á vori
komanda, ef nú þegar væri tek
ið til starfa og nokkur áhugi
væri hjer að Verki, og ef hern-
aðaraðgerðir, eða hernaðaryf-
irvöldin kæmu þar ekki í veg
fyrir. Þessi leið er ferja yfir
Hvalfjörð. Ef til vill mun ein-
hver segja að hjer sje gamall
draugur á ferð. Víst er að um
þetta hefir verið rætt áður, en
hvað um rannsókn og endan-
legan frágang málsins? Þó mun
þessi ferjuhugmynd mín eflaust
vera í einhvers huga enn.
tk *
JEG GET hugsað að fyrir
einhverjum hafi í þessu máli
farið eins og mjer. Að þarna
þyrfti að koma eitthvert „lúx-
us“-skip“, 200 tonn eða svo og
sem tæki heil ósköp að bílum
og fólki. Áður hafði jeg em-
mitt þessa skoðun á málinu,
og var þá gersamlega á móti
henni. Eftir það hinsvegar að
hafa nú unnið í Hvalfirði á bát
í samfleytt 8 mánuði, hefir
skoðun mín á málinu gersam-
lega breyst. Og einmitt af þess-
um sökum legg jeg nú í það
stórræði að skrifa um þetta
nauðsynjamál. Þó jeg hafi ekki
mikið til brunns að bera að því
er viðkemur ýmsum atriðum
þessa máls, gætu bendingar
mínar og athuganir, sem styðj-
ast við náin kynni, veitt þeim,
sem færari eru í hinum tekn-
isku efnurn, emhvern stuðning
um það raunverulega sem
mestu máli skiftir í þessu sam-
bandi. Þar sem við stöndum nú
á vegamótum um lausn þessa
máls, er einmitt nauðsynlegt að
gera rækilega upp við sig
hverja af þrem húgsuðum leið-
um eigi að fara, þegar mál
þetta er endanlega leyst. Því
víxlspor í svo stóru máli mega
helst ekki henda.
★
MUN JEG nú h'tillega minn-
ast á hvora þessa leið, og þá
Eftir Odd Hallbjarnarson
byrja á sjóleiðinni. — Eins ogjinn, og skal jeg fúslega viður-
kunnugir vita, er nú síðan Lax-
foss strandaði ekkert sæmilegt
skip til að taka að sjer þessar
ferðir, og ekki líklegt að tii
þess fáist boðlegt skip, fyr' en
þá eftir nokkur ár, og sem þá
mundi kosta miljónir króna.
Nú er það sjálfsagt hugmynd
margra að til þessa nægi eitt
skip fyrir báða staði, Akranes
og Borgarnes, en það er hinn
mesti misskilningur; er jeg al-
veg á móti því. Eru til þess
ýmsar ástæður. Borgarnes er
t. d. bundið við sjávarföll um
ferðalög þangað, og burtfarar-
tími skipar.na því frá hverjum
stað mjög mismunandi, og er
það mikill galli. Þá eru hafn-
arskilyrði á Akranesi enn svo
slæm, að þar getur skipið ekki
komið altaf við. Er ekki gam-
an fyrir fólk, sem þangað ætl-
ar, að fara í þess stað til Borg-
arness og ef til vill suður aft-
ur.
Þá er það landleiðin. Jeg er
sammála Haraldi Böðvarssyni
og fleirum, áð taka beri bílinn
sem aðal fólks- og vöruflutn-
ingatæki, enda mun hann af
flestum talinn ódýrastur og
hentugast farartæki er við nú
höfum yfir að ráða, þar sem
honum verður við komið. Hvað
viðkemur veginum kringum
Hvalfjörð, liggur mjer við að
kalla það kaldhæðni, að tala
um hann sem trvggan vetrar-
veg á sama tíma sem hann er
búinn að vera ófær mánuðum
saman. Mjer er það vel kunn-
ugt, að þeir sem hafa nú bila
á 10 hjólum með drifi á öllum
hjólum, hefir í lengri tima ekki
komist sunnan frá lengra en
að Hvítanesi og stundum ekki
nema að Hvammi, og enn stund
um veríð ófær einhversstaðar
við Laxvog’. Þá hefir orðið að
senda bíla til að taka þar við
hlassinu. Hvað halda menn að
okkar bílar hafi gert þarna
miklar ,,fígúrur“, fæstir nema
á 4 hjólum, með drif á aðeins
tveimur. Að leggja í að hlaða,
upp 60 km. langan veg, sem
víða liggur í, eða undir snar-
bröttum hlíðum, sem alstaðar
spx-ettur vatn undan, og jafn-
vel skriður renna á; leggja að
meiru eða minna rörum með
honum á allri leiðinni, til að
taka vatn af honum, brúa ár
o. fl. Það hjelt jeg að tæki tíma
og kostaði mikið fje, og eru þá
ótaldar nokkrar snjóýtur. Nei,
þessum vegi á aðeins að halda
við sem sumarfærum vegi, svo
þeir, sem ekki vilja fara á
ferju, komist hann eða ef ferj-
an hefir ekki við, en jeg er ekki
hræddur um að ferjan missi
neitt af því sem hún getur ann-
að.
'k
ÞÁ ER nú komið að fei'ju-
leiðinni, og er þá um tvær leið-
ir að ræða. 1. að ferja aðeins
fólk og venjulegan farangur
þess. 2. að ferja allskonar bíla
fulla af fólki og vörum. Jeg
býst nú við að það þyki ekki
gott að taka fólkið úr bílunum
á öði'um staðnum og skila því
i fjörunni hinumegin við fjörð-
kenna það, enda er ekki mín
hugmynd að það jmði til lengd-
ar. Aðeins meðan verið væri að
koraa upp fullkominni bílfei'ju.
Eagranes og Laxfoss voru raun-
verulega ekkert annað en slík-
ar ferjur. Munurinn aðeins sá,
að Reykjavík var endastöð. Sje
jeg ekki mikið því til fvrirstöðu
að hafðar yrðu reglubundnar
fei'ðir með fólk frá Reykjavík
að ferjustaðnum sunnan Hval-
fjarðar og tæki þar aftur
norðanfólk, en norðanbílar
sunnanfólk. Þetta er svo aug-
ljóst mál, að ekki virðist þurfa
að ræða það frekar.
Þá eru það lendingarstaðirn-
ir. Það getur varla orkað tví-
mælis, að annar síaðurinn yrði
niðui'undan Klafastöðum. Þar
er bæði hreint og aðdjúpt. Þar
yrði að koma lokuð höfn, en
ekki þyrfti hún að vera stór.
Ef til vill aðeins eins og stór
pakkhúsgrunnur, með vegg-
þykt svo sem á kjallara. Þar
yrði vitanlega að hreinsa alt
grjót úr botni svo hann yrði
sljettur, síðan steyptur vel
breiður bílvegur frá efsta flóð-
borði til stæi’stu fjöru. Það
sterkur að hann væri öruggur
stærstu bílum og það djúpt nið
ur, að hann væri alstaðar sljett
ur við botn.
Hinn lendingastaðinn hef jeg
hugsað mjer utast við Laxvog.
Þar mun aðdjúpt og skilyrði
yfirleitt góð. Þar gæti jeg hugs-
að að ekki þyrfti nema tvo
veggi Sem mynduou vinkil, en
að öði'u leyti eins og hin höfn-
in. Nú vill svo illa til að girð-
ing er þarna yfir fjörðinn og
er það einasta, sem hamlað get-
ur framkvæmd þessari eins og
er. Báðir þessir staðir eru sem
næst 9—10 sjómílur frá fjarð-
ai’mynni, eða litlu utar en mið-
fjarðar. í fjarðai'mynni eru
boðar til beggja handa, sem
draga úr sjógangi inn á fjörð-
inn, ennfremur er skerjagarð-
ur fram frá suðui'landinu um
miðja vegu frá fjarðarmynni
að girðingu er nær fram i miðj-
an fjörð. Ætti þetta alt að bæta
aðstöðina er inn kemur.
★
SJÓLEIÐIN á þessum stað
yrði þá innan við 2% sjómílu.
Eða álíka og frá hafnarmynni
Reykjavíkur og út á móts við
Engey. Ekki nærri út að bauju.
Myndu því okkar elstu og aum
ustu fiskibátar fara þenna
spotta á innan við 10 mínútum.
En ef við fengjum lánaðann 16
mílna hraðann hjá Vigfúsi —
sem Haraldi þykir þó of lítill,
— myndi ferðin taka innan við
5 mínútur, og hver getur orðið
sjóveikur á þeirri leið innan
fjarðar. Er nú ekki hægt að
þessu athúguðu, að fá menn til
að endurskoða þessa leið áður
en farið er að krækja inn í ó-
bygðir. En hvað hinu yiðkem-
ur, að ekki sje hægt að byggja
ferju sem ‘ hægt sje að nota
ílesta daga ársins miðfjarðar,
það get jeg ekki hugsað, og er
jeg þó búinn að vera á sætrjám
á fimta tug ára.
Þá kem jeg að skipinu. Því
er fljótsvarað. Það á að vera
innrásarprammi, eða í'jettara
sagt svipað skip. með svipuðum
útbúnaði. Af hei'naðarástæðum
get jeg ekki lýst þessu nánar,
enda mun þetta mörgum kunn-
ugt m. a. frá Laxfossstrandinu.
Ferjan á að vera 20 m. löng,
4%—5 m. breið, og mun það
láta nærri og málið á 50 tonna
fiskibát að ofan, en tonnatal
mikið meira, þar sem ferjan er
jafnbi'eið ofan og neðan, aftan
og framan. í henni eiga að vera
tvær 132 hk. Kelvinvjelar, eða
jafnvel þrjár, og framgaflinn
vitanlega á hjöcum. Nú mundi
jeg hólfa af 3 m. fyrir vjel-
arnar, þar yfir kæmu vistar-
verur skipsítafefir, og enn-
fremur stjóánp&llur. Þar f.yrir
framan yrðufl 5 trx., sem á mætti
hafa fjórar '30; sæta bifreiðar,
eða fjórar íyeggja tonna vöru-
bifreiðar, sem þó ekki nota
nærri 14 m. l£ðá þá sex 5 manna .
bilar, sem nöta 15 m. Þá er þc>
1 m. eftir Jyrir hjólhesta og
mótorhjól, Stórgripi o. fl. Þá
er það áætliöxin: Byrja skal kl.
8 að moi'gnij og vera ferjað ó-
slitið til klj 2 að nóttu, eða
18 klst. Fei'j'án á að fara 1 ferð
á hverjum hálftíma, og þannig
ætla jeg heríni að flytja:
í 4 ferðurn 16 30 sæta vagna 480 manns
í 20 — 120 5 — — 600 —
í 12 — 48 2. tonna vagna 96 tonn
Skipshöfnin skal vei’a 8
menn, sem skifta verkum þann
ig, að þeir hafi 6 tíma vaktir
og sjeu 4 uppi í einu. Tveir
sofa, einn matsveinn og einn
maður hafi fri dag hvern með
fullum launum. Innheimtu far
gjalds annast bílstjóri hver af
sínum bil.
★
ÞETTA er þá mynd af af-
köstum fei'junnar frá mínu
sjónarmiði. Þætti mjer gaman
að sjá framan í þann, sem sann
aði mjer að Fagranesið og Lax-
foss bæði til samans gætu af-
kastað því sem hjer hefir ver-
ið talið af vörum og fólki alla
daga vikunnar. Þá má geta þess
að samkv. lögum, má Laxfoss
ekki flytja nema 200 menn í
ferð milli Reykjavíkur og
Box’garness (eða svo hefir mjer
verið sagt).
Þá býst jeg við að margan
muni langa til að heyra kostn-
aðaráætlun. Skal jeg ófeiminn
slá upp þeirri ínvnd:
1. Tvær hafnir á 100 þús. hvor................ 200 þús.
2. Skipið sjálft .........................'. .. . 500 —
3. Tvær vjelar með tilheyrandi. hvor á 100 þús. 200 —
4. Vegagerð að lendingarstöðum ................ 100 —
Eða samtals krónur 1 miljón.
Ótrúlegt ao nokkrum ægi
þessi stofnkostnaður nú, þegar
ennfremur er tekið tillit til
byggingar tveggja skipa hins-
vegar, uppbyggingar Hvalfjarð
ar vegarins með viðhaldi og
snjómokstri.
Þá er reksíurskostnaðurinn:
Kaup 8 manna 2400 kr. á mán. (þeir fæði sig sjálfir) kr. 19200,00
Olía öll ........................................... — 9600,00
Slysatrygging og- vátrygging skips ................. — 1200,00
Það er samtals á mánuði kr. 30.000.00
— Þrjátíu þúsund krónur. —
Þá ætti að gera tilraun til að
áætla tekjurnar. Nú borga Ak-
urnesingar 20 kr. fyrir sætið
fyrir Hvalfjöi'ð, og þar sem
ferjan styttir leiðina um verri
helminginn, ætti ekki að vera
ósanngjarht að fei'jan tæki 10
kr. fyrir manninn. Ef svo er
tekið meðaltal af vöruflutnings
taxtanum milli Akraness og
Reykjavíkur og til viðbótaiT
út- og uppskipun á sömu stöð-
um mun það vera um 100 kr.
á tonn, Ef miða ætti við sama
og áður, ætti þar að taka helm-
ing þess, en i þesSu tilfelli ætla
jeg ekki að í’eikna nema kr. 30
á tonn og verða þá tekjurnar
a mánuði ....................................... kr. 86.400,00
Fólksflutningur á dag 1080 menn á 10 kr., pr. mán. — 324.000,00
Eða samtals á mánuði kr. 410.400,00
LOKS er eftir sú hliðin, sem
snýr að viðskiftavinum íei'j-
unnar.
Mjer hefir verið kent, ,,að
tíminn sparaði peninga". Ef nú
þessir 1080 menn, sem ferjan
styttir leiðina um 2 klst., reikn
uðu sjer kr. 5.00 pr. tíma, sem
ekki sýnist ósanngjarnt, þax'eð
með myndi fljóta all-verulegt
af fólki, sem þætti verkamanna
laun lá, fyrir utan að nefna
helgidaga og næturvinnu, yrðu
þetta þá kr. 10.00 pr. mann. —
Ennfremur eftir gildandi taxta
vörubíla á yfir )0 km. langri
leið, myndi vörubíll kosta
innan ferjustaða fullar 140 kr.
Nú ætla jeg ekki að reikna það
þannig, heldur slit á vagni og
vjel pr. 10.00, slit í gúmí cg
! bensíneyðslu 10.00, kaup bíl-
jstjóra í 2 tíma 10.00, þetta er
1 meðaltal á alla bíla.
Sparnaðurinn yrði þá þannig: Fluttir 184 bílar á dag 30 kr. pr. bíl
pr. mán. 165.600.00
1080 mcnn á dag pr. 10.00 ...... — — 324.000.00
eða samtals á mánuði kr. 489.600.00
Framh. á. 8. síðu.