Morgunblaðið - 08.03.1944, Blaðsíða 4

4
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
MiSvikudagur 8. mars 1944
AF SJÚNARHÓLI SVEITAMANNS
Brjef:
Húsnæðismdlin
SVO hefir löngum verið tai-
ið, að þorradægrin þættu löng
undir vissum kringumstæðum,
sem ekki má gera að umtals-
efni meðan ,,ástandið“ varir.
Þess vegna er best að stytta
sjer stundirnar við að skrifa
eitthvað um daginn og veginn
frá sjónarhóli sveitamanns.
★
SÍÐAN hætt var að birta
veðurfregnir í útvarpinu, og
frjettir af tíðarfari og árferði
í blöðunum, er manni næsta ó-
kunnugt um slíkt í öðrum
landshlutum. Þykir mörgum
hjer um slóðir það býsna leitt,
að geta ekki fylgst með því,
hvernig tíðarfarið er yfirleitt
í landinu. Af því má draga
ályktanir um fjenaðarhöld og
afkomu, því engu er bóndinn
jafnháður og veðurlaginu á öll
um timum árs.
★
í því sem öðru er hagur og
aðstaða sveitafólksins ólík lífi
kaupstaðabúanna a. m. k. í
hinum stærri bæjum. — Þeir
verða helst ekki varir við
hvernig veðrið er, nema þeg-
ar þeir þurfa að skjótast milli
húsa, frá heimilinu að vinnu-
staðnum, ef þeir þá ekki fara
það í einkabílum eða strætis-
vögnum.
★
JEG BÝST ekki við, að hægt
sjé að hugsa sje? ólíkari lífs-
aðstöðu heldur en þá, sem
skapast í stórborg annarsveg-
ar og strjálbýlli og fámennri
sveit hinsvegar. Hvrottveggja
er nú til hjá okkur Islending-
um. Á okkar mælikvarða er
Reykjavík nú orðin stórborg
og strjálbýlið hefir altaf verið
til. Þó talsvert hafi verið reynt
til að draga úr mótsetningnum
milli þessa, er það vonlaust
verk. Aðstaðan er svo gerólík,
að fátt er sameiginlegt. Það er
eins og djúp sje staðfest á milli,
enda gætir mikils misskiln-
ings í hvort annars garð.
★
SIÐAN bæirnir tóku að vaxa
hefir alist þar upp kynslóð,
sem er lítið kunnugri íslensku
sveitalífi heldur en fjarlægum
löndum í annari heimsálfu, og
gerir sjer rangar hugmyndir
um starf og kjör okkar sveita-
fólksins. Og því að ílestir
hyggja auð í annars garði,
heldur þetta fólk, að við sveita
menn búum við nægtir þeirra
gæða, sem það verður að fara
varhluta af.
★
ÞAÐ HELDUR t. d. að við
höfum alltaf nóg af skyri og
rjóma, smjöri, hangikjöti og
annari kjarngóðri kostafæðu,
meðan það sjálft verður að búa
við mjólkurleysi, eða þá a. m.
k. óhófsverð á þessum vörum,
sjeu þær fáanlégar. Það heldur
líka að við höfum gæðinga til
útreiða þegar okkur sýnist, á-
gæta aostöðu til vetraríþrótta,
getum farið í sólboð á sumrin
o. s. frv. o. s. frv. Jeg skal ekki
fullyrða, að þetta sje mjög al-
menn skoðun kaupstaðabúa á
sveitalífinu, en jeg hef nokkuð
víða orðið var við hana, og jeg
held, að hún sje yfirleift áð
þnarðast-4út^« uiAuL
■nf '4/:., í ; i .íi>j cJÞl 6u
ÞEIR, i SQrn-k*núgiœ' -era'Í9-
>000000000000000
Eftir Gáin
>000000000000000
lensku sveitalífi, vita að slík-
ar hugmyndir um það eru
mjög rangar. í fjársveitunum,
þar sem fáar kýr eru á flestum
bæjum, er meira og minna
mjólkurskortur einhvern tíma
árs, helst á haustin, því flestar
kýrnar bera fyrri hl. vetrar, og
þar fara allir mjög sparlega
með sjólkina til þess að hafa
mjör til heimilisþarfa. Og
þau gæði, sem kaupstaðarbúar
halda að gnótt sje af í garði
sveitamanna, eru þar flest af
mjög skornum skamti. Þau eru
yfirleitt svo dýr, að almenn-
ingur í sveitum hefir ekki frek
ar ráð á að veita sjer þau en
alþýða í kaupstöðum,
★
AFTUR á móti hefir sveita-
lifið að bjóða margt það, sem
flestir vilja losna við. Það eru
erfiðar og þreytandi gegningar
sem aldrei er frí frá allan vet-
urinn, ekki einu sinni á hátíð-
um og sunnudögum; þar er
fjósalykt og heyryk, sem veik-
ir lungun, hálfgerður þræl-
dómur allan sláttinn, misjafn-
lega verkað saltkjöt og vond
soðning, en sjaldan nýmeti,
strjálar póstferðir og erfiðar
samgöngur, fábreyttar skemt-
anir, lándabrugg o. fl., o. fl.,
að jeg nú ekki tali um læknis-
leysið, Tímalyginga og fjár-
pestirnar og aðrar plágur, sem
maður vonar að sjeu aðeins
stundarfyrirbrigði.
★
OG ÞAÐ er þetta, sem fólk-
ið er að flýja. Undan þessum
erfiðleikum og óþægindum
liggur straumurinn frá sveit-
um til kaupstaðanna, og það er
ekkert útlit fyrir, að sú elfur
verði stöðvuð í nánustu fram-
tíð. Eftir því, sem fólkinu fækk
ar í sveitinni, verður starf þess
erfiðara, lífið fábreyttara og
einmanalegra. Jafnframt auk-
ast lífsþægindin í bæjunum
hröðum skrefum með bættum
húsakynnum, hitaveitu, raf-
magni o. s. frv., vinnuttíminn
styttist, kaupið hækkar og alls
konar tryggingar auka fjelags
legt öryggi.
ÞAÐ VÆRI ósanngjarnt og
einhliða frásögn, ef jeg ein-
ungis teldi fram ágalla sveita-
lífsins og kosti bæjanna, en
slepti því, sem í kaupstöðunum
þykir miður fara. Jeg veit þess
nokkur dæmi, að ekki hafa all
ir breytt um til batnaðar, sem
straumurinn hefir riíið með
sjer af mörkinni og út á möl-
ina. Afkoma verkalýðsins var
ærið bágborin og áhyggjurnar
miklar um framtíðina á árum
„stjórnar hinna vinnandi
stjetta“ og margir eru nú þeg-
ar farnir að kvíða atvinnuleys-
inu eftir stríoið.
'ír
ENDA ÞÓTT jeg sje ekki
mjög kunnugur í Reykjavík,
veit jeg áð „þdð er margt, sem
amar að í okkar kærá' höfúð^
Sjtaór, Þar eru. rafmagnsbilan-
ir, pgjbifreiðáElysytrtnbrbt;,ujig- í
linga og þjófnaðir, ungir menn
fara í hundana vegna drykkju-
skapar og annarar óreglu, og
,,ástandið“ fer svo illa með
ungu stúlkurnar, að Vilmund-
ur landlæknir vill taka þær
allar með tölu og flytja þær
langt upp í sveit (sbr. brjef
hans til stjórnarvaldanna, birt
í seinustu heilbrigðisskýrslum)
Minnir það einna mest á það,
þegar til mála kom í Móðu-
harðindunum að flytja alla Is-
lendinga af landi brott, suður
á Jótlandsheiðar. Svona grátt
getur borgarlífið leikið nútím-
ans „unglinga fjöld“, svona
stórar áhyggjur hafa „Islands
fullorðnu synir“ út af Reykja-
víkuræskunni á hinni 20. öld.
— Hvort mundi Matthías nú
kveða:
Borgarlíf er brunnur dáða,
borgir kveikja líf og sál,
leysa fólk úr deyfðardróma,
dumbum gefa heyrn og mál?
Vígtundur Helgason,
bóndi að Höfða, Biskups-
íungum.
M i n n i n g
Váfregn berst um veröld alla,
vígi hrynja sterk og traust.
Ungir jafnt og aldnir falla,
ymur dauðans þrumuraust.
Þegar Helja heyrist kalla
hlýða allir tafarlaust.
Mörgum verða óblíð árin,
æfin setur mark á brá,
margra blæða sviðasárin
síðstu þessum tímum á.
Margra renna tregatárin
tíminn einn sem þerra má.
Hjer er autt og hljótt með sanni,
harmur gistir þennan rann.
Burtu flytur góður granni
gagn er öllum sýna vann.
Sveitin einnig sæmdarmanni
sjer á bak, og tregar hann.
Konan hans með hrygð í gleði
hjartans sendir þökk í dag,
saman bæði í sorg og gleði
sínum jafnan undu hag,
sátt við alt, sem lífið ljeði
lán og sorg og gleðibrag.
Þar sem titra tár á hvörmum
trúar gefðu styrk og þor,
Ijósið þitt í lífsins hörmum
láttu skína, faðir vor.
Börn þín kærleiks berðu á
örmum
blessa þeirra sjerhvert spor.
Þórður Kárason.
r
Utflufningur Svía
mlnkar stöSug!
STOKKHÓLMI: — Útflutn-
ingur Svía í nóvembermán-
uði s.l. nam að verðmæti tæp-
um 85 milj. króna og ’sýnir það,
að enn heíir hann minkað um
4 milj. króna frá næsta mán-
uði á úndan. Einnig minkaði
innflutt verðmæti um hálfa
fjórtándu miljóna króna. niður
í 153 milj. Minkunin skiftist
jafnt niður á vörutegundir,
hvao útflutnfngoujn ;VÍ<jk«mur,
en jnnflútningur- hefir aðallega
geaag-iðr samáxi á.jnáimiun og
vörútá-úk d^ra-Vpg'júrtaríkinu. 1
Herra ritstjóri!
UM FÁTT er meira rætt í
þessum bæ en húsnæðisvand-
ræðin, og er það að vonum, þar
sem flestu er hægara að vinna
bug á, er heyrir undir hið dag-
lega stríð fyrir lífinu. Hiti er
á við hálfa gjöf, segir máltæk-
ið, og víst er um það, að sá
bóndi, sem ekki á nokkurnveg-
inn hús yfir fjenað sinn, þykir
og er kallaður kvalari. En hvað
má okkur finnast um það þjóð-
fjelag, sem ekki á og ekki ger-
ir hispurslaust þá kröfu, að
meðan nokkur hönd getur unn-
ið, og til er fje til kaupa á út-
lendu efni til húsagerðar, skuli
ekki hver maður hafa viðun-
anlegt húsaskjól, en lætur alt
dankast eins og verkast vill,
þótt læknar landsins geti oft
rakið orsakir heilsu- og líftjóns
til ljelegs og ónógs húsnæðis.
Má það vera hverjum manni
ljóst, sem sjón og vit hefir, að
slíkt er óhæfa, og þarf ekki
frekari ummæla.
Fyrir stríðið var fátækt svo
almenn og erfitt um lánsfje, að
það var nokkur afsökun í þessu
máli, 'enda þótt betur hefði
mátt halda á þeim málum þá,
ef samstiltur vilji hefði verið
fyrir hendi. En nú er ekki hægt
að segja, að okkur skorti fje
til þess, að fá okkur sæmilegt
þak yfir höfuðið. Og er þá ekki
einmitt nú rjetti tíminn til þess
að hefjast handa og bæta úr
þessu vandræðaástandi?
Til eru menn, sem hugga ,sig
við það, að alt muni lagast eft-
ir stríðið, þá lækki alt í verði,
og þá geti menn gert þetta og
hitt, sem nú er erfitt að koma
í framkvæmd.
Vonandi rætist eitthvað af
þeim draumum. En getum við
beðið eftir því? En þó svo færi,
er þá rjett að bíða eftir bót á
þessu böli, ef hægt er að bæta
það strax?
Reykjavíkurbær, undir for-
ustu hins duglega * og merka
borgarstjóra hr. Bjarna Bene-
diktssonar, hefir sýnt góðan
vilja til þess að láta ekki ó-
freistað að ráða nokkra bót á
þessu, og eru húsbyggingar
bæjarins á Melunum virðing-
arvert spor í þá átt. En nánar
aðgætt virðist þessi viðleitni
ekki gefa öruggar vonir um, að
verið sje á rjettri leið. íbúð í
þessum byggingum, sem er 3
herbergi og eldhús, kostar ca.
80 þúsund krónur. Það er
hærra verð en einstaklingar,
sem bygðu á sama tíma í ágóða
skyni, hafa selt sambærilegar
ibúðir. Samt sem áður er þessi
viðleitni þakkarverð, og mikils
virði sú reynsla, sem fengist
hefir þar á því, hvað hlutirnir
kosta, þegar alt er skrifað og
borgað af bæjarfjelagi eða ríki.
Það er ékki meining mín að
fara frekar út í þá sálma með
þessum línum, heldur að vekja
máls á því, að reynd verði önn-
ur leið eða aðrar leiðir en gert
hefir verið til þessa, til þess að
ráða bót á mestu húsnæðis-
randrtKðunúm.’-og þáhelstUyr-1
ir þá- einsfakliriga^'Sem noyðin
þjakar. mest.. isxav so ðmúq
. Min ujjpástunga. jjn$i,iikfaurí
til umbóta í þessu efni er á
þessa leið:
1. Reykjavíkurbær láti af
hendi hentugar byggingarlóðir,
ásamt húsgrunni tilbúnum og
fullgerðum til þess, að á honum
verði reist íbúðarhús, hentugt
fyrir menn, sem gætu notað frí
stundir sínar eða annan sjer
hagstæðan tíma til þesS að
byggja húsin að mestu sjálfir'.
2. Reykjavíkurbær gengist
fyrir lánsútboði til slíkra húsa-
bygginga, og verði lánin trj'gð
með 1. veðrjetti í húsunum og
ábyrgð bæjarins, og greiðist á
næstu 40 árum, með 5% á ári,
og nemi lánsupphæðin 70% af
áætluðu virðingarverði hús-
anna.
3. Reykjavíkurbær komi á
þegnskylduvinnu, sem hafi það
hl-utverk fyrst og fremst að
byggja áðurgreinda húsgrunna,
sem síðan verði seldir þeim,
sem þess óska, á efnisverði.
4. Reykjavíkurbær láti í tje
nauðsynlega ráðunauta, sem
jafnframt sjeu faglærðir eftir-
litsmenn við húsabyggingarn-
ar.
5. Reykjavíkurbær hlutist t.il
um, að nauðsynlegt byggingar-
efni fáist á hagkvæmu verði á
hverjum tíma, og sje það látið
sitja fyrir öðrum innflutningi.
6. Leyft sje, að hús þessi
verði bygð úr vikursteini.
Jeg tel ekki ástæðu til að
skýra þessa uppástungu frek-
ar, en geri ráð fyrir, að hún
standist samkepni við „brakka“
leiðina í öllum atriðum. Og
von mín er sú, að hlutaðeig-
andi ráðamenn bæjarins telji
það nokkurs virði, að kalla
æskulýð höfuðstaðarins til
starfs fyrir þetta mál, svo að
reyndur verði vilji hans til
þess að hjálpa þeim, sem vill
hjálpa sjer sjálfur, þegar á-
stæður leyfa.
Æskilegt væri, að skyldar
framkvæmdir gætu bráðlega
hafist í öðrum hjeruðum lands-
ins, t. d. við hverasvæði og
fiskivötn og ár landsins, en
samgöngumál þjóðarinnar eru
tæplega í því lagi, að það sje
fímabært strax í stórum stíl.
G. Þ.
Brol á verðlags-
ákvæðum
NÝLEGA hafa eftirgreind
verslunarfyrii'tæki verið sekt-
uð sem hjer segir, fyrir brot á
verðlagsákvæðum:
Kaupfjelag Hellissand. Sekt
og ólöglegur hagnaður krónur
300,00, fyrir of hátt verð á skó
fatnaði o. fl.
Kaupfjelag Stykkishólms. ■—
Sekt og ólöglegur Jhagnaður kr.
1.360.91, fyrir of hátt verð á
salti o. fl.
Verslunin Rafvirkinn, Rvík.
— Sekt og ólöglegur hagnaður
kr. 294.00, fyrir of hátt verð
á rafmagnsvörum.
Rvík, 6. mars 1944.
Skrifstofa verðlagsstjóra.
1' Ti 1 Hallgrímskirkju' í Sánrbaí:
v. g. 10 kr. f; h., >sígrurwSf':S5
ti&K wííiav'feEv-’ nus 5aöv aalvia