Morgunblaðið - 26.03.1944, Blaðsíða 4

4
MOEGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 26. mars 1944.
Hvernig stendur á vexti Sósíalistaflokksins?
ÞEGAR menn tala um þjóð-
fjelagslegar meinsemdir ber
ven.julega margt á góma. Með-
ai sveitamanna er eitt af því
helsta það hvílík vá sje fyfir
dyrum af valdi og áhrifúm
Sósíalistaflokksins á þingi og
utan þess. Þar sje einn mesti
voðinn fyrir framtíð þjóðar-
innar o. s. frv.
Ilinsvegar munu þeir.undra
fáir, sem hafa reynt að gera
sjer jjess nokkra grein hvern-
ig stendur á hinum iira vexti
Sósíalistaflokksins, kommún-
istunum eins og þeir eru al-
nient kallaðir.
Orsakirnar til þessa þjóð-
fjelagslega fyrirbrigðis eru ]>ó
það sem miklu máli skiftir,
að gera sjer grein fyrir og
athuga að hve miklu leyti þær
eru stundar fyrirbrigði og að
hve miklu leyti varanlegar.
Eftir því fer að sjálfsögðu,
hvort áfram stefnir í sömu
att.
Við þingkosningar 1937
fjellu atkvæði svo:
atkv.
Sjálfstæðisfl.
Bændaflokkurinn
Framsóknarfl.
Alþýðufl.
Sósíalistafl.
Þjóðernissinnar
Við síðustu kosningar 18.
og 19. okt. 1942 fjellu atkv. á
þessa leið:
24132
3578
14556
11084
4932
118
Sjálfstæðisfl.
Framsóknarfl.
Sósíalistafl.
Alþýðufl.
Þjóðernissinnar
Eins og kunnugt er
ur greinilega fram í
atkv.
23001
15869 —
11059 —
8455 —
1284 —
og kem
þessum
tölum er það atkvæðafjölgun
Sósíalistaflokksins, sem vek-
ur undrun og eftirtekt þeirra
manna, sem ókunnugir eru
stjórnmála starfseminni á því
tímabili sem milli þessara kosn
inga liggur. Þó segja jressar
tölur eigi nærri alt um þær
breytingar sem orðið liafa,
]rví kjósendafylgið, að rnnsta
kosti í kaupstöðum landsins,
skolaðist miklu meira milli
flokka á þessu 5 ára tímabili
og nokkuð mikið oftar cii einu
sinni. Þetta or okki ha>gt að
sanna með tölum, on vitneskja
kunnugustu manna fer nokk-
uð nærri um bað, hveraig
spilin standa á hverjum tíma.
1 byrjun árs 1939 rak stjóm
arfley Framsóknarmanna og
Alþýðuflokksins í strand.
Þeirra stjórnarstefna varð
gjaldþrota og ef Sjálfstæðis-
menn hefðu eigi orðið til að
koma til hjálpar og bjarga
atvinnuvegum landsins, þá
hefðu þeir stöðvast að miklu
leyti árið 1939 og af hlotist
tjón, sém eftir á verður ekki
töl.um talið.
Af öllum þeim atburðum,
sem gerðust á árunum 1937
—1940 töpuðu þessir fyr-
nefndu stjórnarflokkar eðli-
lega svo miklu fylgi, að þeir
munu hafa komist langt nið-
ur fyrir það, sem sýndi sig að
vora í kosningunum árið 1942.
Þá voru þeir búnir að rjetta
mikið við sitt fylgi. Framsókn-
arflokkurinn með öllum ofsan
um út af kjördæmamálinu,
sem honutn tókst, að .blokkja
suniíi sveitfunenji moð. Al-
þýðuJjukkurinn ninð baráttu
sinni í gerðardómsmálinu og
fleiru á árunum 1941 og 1942
Á árunum 1937—1941 mun
Sósíalistaflokkurinn ekki hafa
aukið fylgi sitt til neinnamuna1
og bar margt til. Meira að
segja líklegt að fylgi hans
1939 hafi verið minna en 1937.
Ef kosningar hefðu farið
fram árið 1940 eru sterkar
líkur til að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafði fengið hreinan
meiri hluta atkvæða, þó
ekki sje víst að hann
hefði fengið meiri hluta á
þingi vegna jiess hvernig
kosningafyrirkomulagið var.
Á tveimur næstu árum tapaði
hann þúsundum atkv., nokk-
uð til stjórnarflokkanna
gömlu en lang mest til Sósí-
alistaflokksins.
Þetta er sannleikur, sem.
að vísu er ekkert skemtilegt
fyrir okkur Sjálfstæðismenn
að játa, on sém er nauðsyn-
legt að gera sjer grein fyrir.
Ilverjar mundu svo vera
orsakirnar til þessa?
.Jeg hygg að þær sjeu nokk-
uð gagnstæðs eðlis, en aðal-
lega j)essar:
Það sem mest verkaði
fylgisbreytingu frá Sjálfstæð-
isflokknum var samvinnan við
Framsóknarmenn og kom
þar í ljós, það sem margir
hjeldu fram þegar sú sam-
vinna hófst, að eiíginn flokk-
ur mundi fara óskemdur frá
samvinnu við Framsóknarfl.
Áuk margs annars, er tilgreina
kom í j>essu sambandi vorulíka
tvennar ráðstafanir, sem mjög
voru skiftar skoðanir um í
byrjun. Annars vegar kosn-
ingafresturinn 1941. Hins veg-
ar gerðardómslögin 1942. Það
sem hins vegar dró fólkið til
Sósíalista flokksins var:
1. samvinna Breta og
Bandaríkjamanna við Iiússa
og sigrar Rússa í stríðinu.
2. Stjórnarandstaða Sósíalista
flokksins og harðtækur áróð-
ur í skjóli þeirrar kenningar
að hann sje frjálslyndur jafn-
aðarmabnaflokkur, en okki
l>y]tinga- og einræðisílokkur
að hætti Rússnesku kommún-
istanna.
Þó að þessnr orsakir, sem
hjer hafa verið nefndar sjeu
gagnstæðs oðlis j)á verkuðu
þær á eina lið og vegna þeirra
jókst atkvæðafylgi Sósíalista-
flokksins um 6—7 þúsund.
Þetta fylgi kom frá AI-
j)ýðufl. og Sjálfstæðisfl.
Að svo fór sýnir ekki mikla
athygli eða stjórnmálaþroska,
en getur verið að verulegu
leyti stundar fyrirbrigði, og
sannar ekki til fulls fylgi við
framtíðarstefnu Sósíalista-
flokksins.
Að Sjálfstæðisfl. skyldi
verða fyrir svo gífurlegu fylg-
istjóni vegna samvinnunnar
við Framsóknarmenn var ekki
fyrirsjáanlegt og kom okkur
mörgum á óvart. En eftirá er
það mjög vel skiljanlegt kunn
ugum mönnum að svo skyldi
fara.
Framsóknarflokkurinn var
búinn að vera við völd alla
tíð frá 1927 með þeim afleið-
ingum að djnptæk stjórai-
máláspjilin.g hafði njyndast I
jaudiii'u*- dipptök heruiar -og
viðhald var hjá valdaflokkn-
um. Sýkingin náði meira og
innar inn í aðra flokka. Traust
og fylgi Sjálfstæðisflokksins
hefir bygst á heilbrigðri og
rjettri stefnu annars vegar og
að hinu Ifeytinu á því að l.eið-
togum hans hefir verið trúað
til að taka fast og röggsam-
lega á Franisóknar hlutdrægn-
inni og ánnari spillingu þess
ílokks. Því var af mörgum
illa tekið þegar samvinna
hófst við Framsókn'armenn
1939. En nienn sættu sig sæmi-
lega við j)að fýrsta árið af
jjví að fyrir lá Ijóst og greini-
lega, að })essi samvinna var
gerð til að bjarga atvinnu-
vegum landsins frá yfirvof-
andi hruni. Annað árið var
landið hertekið af eríendu
stórveldi og ógnir sti'íðsins
rugluðu allar áætlanir.
Þegar lengur leið og lítið
brcyttist til batnaðar og Sjálf-
stæðismenn voru áfram í sam-
vinnunni fór mörgum fylgis-
mönnum fokksins að verða
órótt.
Framsóknarfl. hefir um
Jlangt skeið verið verst liðinn
til af andstæðingaflokkum Sjálf-
stæðismanna meðal ])ess fólks,
er flokknum hafa fýlgt bæði
í kaupstöðum og sveitum og
eklci að ástæðulausu. Hann
hafði verið lengst við völcl
og gefið slæma raun. Einkum
hefir hann verið illa liðinn
í Reykjavík. Þar þekti fólkið
hann best. Þegar við þing-
menn S.jálfstæðisfl. vorum á-
fram í samvinnu við þessa
andstæðinga án j)css að fá
verulegar breytingar á ýmsu
sem áður hafði tíðkast og þeg-
ar kosniiigafrestun og gerðar-
dómslög bættust við, þá greip
margt af fólkinu til hefndar-
ráðstafana, sem hugsaðar
voru til bráðabyrgða hvað sem
verður.
Það yfirgaf Sjálfstæðisfl.
í stórum hó])um og meiri hlut
inn greip til þéss óhéillaráðs
að kasta sjer í fang kommún-
istanna í yon um að þeir reynd
ust harðtækari á Framsóknar
spillingunni. Nokkur hluti
myndaði einskonar Nasistafje-
lag í sama tilgangi.
ar spillingúna j)á er vitað að
hann er áhangandi erlenðrar
byltingastefnu, sem að engu
leyti á við skapferli og að-
stöðu íslensku þjóðarinnar,
þegar til framkvæmdanna
kæmi. Vegna ]>ess er hann treg'
ari til þess að taka ó sig á-
byrgð með stjórnarsamvinnu
og vcgna þess j)ora ekki aðrir
að treysta mönnum hatts.
Að auka gengi ])ess flokks
vegna stundar óánægju við.
Sjálfst.æðismenn, er því mjög'
óhvggilegt. Er |)ó hætt við
því eftir horfum að það breyt-
ist ekki fyrst um sinn, ef
Framsóknarfl. með lítið eða
ekki breyttum starfsaðferðum
á að vera valdaflokkur þjóð-
arinnar.
Fólkið verður að gera sjer
grein fyrir því, að stefna
Sjá,Ifstæðisflokkí|ins, er sú
eina rjetta. En hún nýtur sín’
aldrei og verður altaf í varnar
aðstöðu ef fylgismenn hennar
fá ekki meiri hluta vald á Alþ.
Ef þeir þurfa að vpra í meira
og minna óskemtilegri sam-
vinnu við aðra flokka, og
kaupa rjettum málstað fylgi
með hlýfð við allskonar ó-
heillabras, þá er aldrei hægt,
að sýna í verki hvað er hrein
og heiðarleg sjálfstæðisstcfna
í framkvæmd.
J. P.
Skíðamót ísafjarðar hefst í
dag. Fer mótið fram i Seljalands
dal, verður kept í göngu allra
aldursflokka, og eru keppendur
40 frá 6 fjelögum.
Ofsóknir gep
dönskum blaða-
mönnum.
ÞANN 23. mars var gert
handalilræði við þingfrjetta-
ritara „Socials demokraten",
Sigurd Thomsen. Þetta banA-
tilræði er skoðað sem u])])haf
að nýjum tilraunum til að,
hræða danska blaðainenn 1 iL
að í'ara eftir áróðurslínu Þjóð
verja.
Fyrir nokkru var ráðist á
íhúðarhús, sem Paul (Iraae,
blaðamaður við Politiken á,
með eldsprengjum. (íerðar
hafa verið árásir á skrifstof-
ur hins kunna blaðs „A.illiorg
Stiftstidende" og eyðilagðist
hluti af prentsmiðjunni.
Schiötz Christiansen, útgef-
anda blaðsins, sem er 81 árs
gamall, kastaðist úr rúml
sínu, en hann sakaði þó ekki.
ÝmsUm blaðaskrifstofum í
Ivaupmannahöfn hefir verið
hótað illu og hafa skrifst.of-
urnar verið gerðar á smá-
virlcjum, með einum inngöngu
dyrum, sem vörður er hafður
um dag og nótt.
Ofsóknar aðferðir Þjóð-
verja eru sýnilega tilorðnar
vegna þess, að' Krenchel,
hæstarjett.armálafæi’slumanni
hefir ekki tekis.t að vinna. bug
á skemdarverkum. Krenehel.
boðaði t. d. til fundar nýlega.
í Aalborg-IIallen, sem rúmar
4.000 manns, en það gengu
ekki út nema 65 aögöngumiö-
ar og fundinum var aflýst af
„tekniskum ástæðum", eins
og sagt var.
(Samkv. frjett frá dönsku.
sendisveitinni).
Austurleiðin enn
Margt er 'sagt, nokkuð gert,
en mest fullyrt um vegi, snjó
og flutninga hjeðan á austur-
leið. Bæði jeg og aðrir hafa full
yrt heldur mikið um vissa veg-
arkafla, gæði og not þeirra.
Ekkert tel jeg þó ofmælt af
því, sem jeg hefi sagt um veg-
arstæði og snjóálög á Hellis-
heiði, um Svínahraun og völl-
inn þar hinn næsta.
Þessi ráðabreytni, sem gerð > Öruggur bíð jeg reynslunnar,
var í óþolinmæði og stundar uns hún sker úr sannleiksgildi
æsingu er að sumu leyti afsak- þeirra orða.
anleg og mannleg, en ekki að En það er beina línan frá
sama skapi hyggileg. Þetta Svínahrauni' niður á Ártúns-
fólk hef’ir talið að Sjálfstæð- öldu, sem mjer er skylt að leið-
isfl. brygðist vonum með sam- rjetta og skýra nánar.
vinnunni við í
j)ess að gera sjer
amsókn án 1 Með „beinum vegi“ á margfa
grein fyrir aðstöðunni, sem
stríðsástandið hafði í för með
sjer.
Því síður hefir
sjer nægilega grein
uægilega kílóm.-leið, mun varla nokkur
maður, fremur en jeg, skilja
svo sem átt sje við strykbeina
línu og bugðulausa — fremur
en t. d. „snjólausan veg“. Held-
ur er þá talað um beinni leið,
])að gert
fvrir af-
leiðingum þess, að fara til stórkróka- og smákrókaminni,
Sósíalista eða Þjóðólfsmanna, en vegir eru nú, eða kunna að
sem hvorttveggja verkaði á verða lagðir. í leiðrjettingar-
söinu leiö. At.kvæði Þjóðólfs- skyni hefi jeg farið skemti-
manna fjfellu sama sem ógikl, göngu tvo daga á auðri jörð,
stæði, nokkuð beinna og mikið
öruggra fyrir snjóþyngslum, en
vegurinn þar á móts við er nú.
Ætlast jeg til að nefnd sú, er
Alþingi hefir kosið til að at-
huga allar færar austurleiðir,
styttstu og bestu í framtíðinni,
skoði líka og athugi vel þessa
leið, er jeg nú skal lýsa í fáum
dráttum:
Frá vegarhorni norðvestar-
lega í Svínahrauni, stefnu svo
beina sem kostur er, norðan til
við Selvatn og sunnan Lykla-
fells, (8%—9 km.). Er sú stefna
framhald af beina vegarkaflan
um í Svínahrauni, en þó lítið
eitt suðlægari.
Meginhluti þessa kafla er
flatt jafnlendi, fjærri hæðum
og hliðstæðum brúnum. Er að
því ólíkur Sandskeiðinu og Öld
unum, og betur lagað til þess
að þar blási af vegi. En hvorki
vérður komist hjá lítilsháttar
búgðum nje upphækkun á
stöku stað, í lægðum og þvert
í halla. Kveður mest að því
norðan við Selvatn. Þar erv
þrjár djúpar og mjóar rásir eða
en sá hópur bjargaði einum fram og aftur um fyrnefnt giljadrög. Þarf að fylla upp
þingmanni til Sósíalista, senx svæði, inn undir Lyklafell
Sjálfstæðisfl. hefði ella fengið. (norður frá Sandskeiði) og nið-
Af Sósíalistafl. er lítil ur fyrir Rauðavatn.
reynsla nema í orði. Ilanip
hefir aldrei borið stjórnará-
byrgö, og þó hann lofi ýms-
um góðú, sem andófsfjokkur,
gegn-slH'tím og ólltí. o& þykf
ist ætk að úppræta Framsókn
Þar með hefi jeg sannfærst
um það, að hvergi á þeirri leið
(með vatnsauga) í tvær þeirra,
á jafnlendinu, ofan við aðal
hallann að vatninu. En á vest-
asta gilið þarf háa brú (3—4
m.), og færi hæð stöplanna eft-
getur vegur legið eins beinn og ,ir lengd brúarinnar. því snar-
jeg hafði ímyndað mjer, við
lauslegt yfirlit. Eigi að síður
tel jeg þarua nothæft vegarf
bratt er að lækjarrásinni á báð
ar hliðar, En varla þyrfti yfir
Framhald á 8. síðú.