Morgunblaðið - 13.04.1944, Blaðsíða 6

r>
MORGUNBLAÐTÐ
Fimtudagur 13. apríl . 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Trjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Aiiglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Rödd úr fjarlægð
FORINGI Frjálsra Dana, Christmas Möller, hefir enn
látið til sín heyra um sjálfstæðismál okkar íslendinga.
Hann skrifaði grein í blaðið „Frit Danmark“ 18. febrúar
síðastliðinn og getur þar meðal annars ágreinings þess,
sem risið hafði hjer heima um sambandsmálið. Grein-
in er skrifuð áður en samkomulagið náðist á Alþingi.
Þessi víðsýni danski stjórnmálaforingi gengur hreint
til verks, eins og hans er venja. Hann telur með öllu
ástæðulaust að vera með heilabrot út af því, hvort
sambandinu verði slitið nú á þessu ári (1944), eða eigi
fyr en Danmörk er aftur orðin frjáls. Síðan segir Chr.
Möller:
„Hjá mjer er ekki minsti vafi um, að sambandslög-
unum hefði verið sagt upp, ef ekki hefði verið styrjöld,
að samningar samkvæmt þeim hefðu farið fram og að
niðurstaða þeirra hefði orðið á einn veg eða þann, að
sambandinu milli landanna hefði verið slitið. Álykt-
anir, sem voru gerðar löngu áður en stríðið hófst, sýna
þetta eins skýrt og verða má.
Þegar þetta er ritað, verður ekki endanlega sagt,
hvaða lausn málið fær hjá íslenskum stjórnarvöldum.
Málið getur verið endanlega útkljáð, þegar Danmörk
verður frjáls. Verði það niðurstaðan, þá álit jeg, að Dan-
ir eigi að skilja það, að íslendingar hafi gert þetta vegna
þess, að þeir hafi talið sjer það svo mikilvægt, að öðl-
ast fullkomið sjálfstæði stráx og þeir áttu þess kost. Við,
sem virðum frelsið svo mikils, verðum að skilja afstöðu
annara þjóða.
Verði hinsvegar niðurstaðan sú, að um eitthvað þurfi
að semja, þá þarf ekki mörg orð til að taka það fram,
að afstaða Dana getur ekki orðið nema á eina leið. —
Reynsla Dana og íslendinga, reynsla Norðmanna og Svía
ætti að hafa kent okkur, að bönd geta ekki hnýtt þjóðir
saman. Fyrst þegar búið er að skera böndin í burtu,
verða bönd gagnkvæms skilnings og samstárfs hnýtt“.
Okkur íslendingum er það mikið gleðiefni, að þessi
rödd skuli koma frá mikilhæfasta stjórnmálamanni
Dana. Hún bendir ótvírætt til þess, að sambandsslitin,
sem nú eru ráðin, verði ekki þess valdandi, að fjarlægja
þessar tværþjóðir, heldur munu þau einmitt hnýta bönd
„gagnkvæms skilnings og samstarfs“, eins og Christmas
Möller orðar það. Er það án efa einlæg ósk allra íslend-
inga, að þannig verði það í reyndinni.
Fyrir annálsritara
EFTIR rúman mánuð fer fram þjóðaratkvæðagreiðsla
um sambandsslitin og lýðveldisstofnunina. Verið er sem
óðast að vinna að sameiningu þjóðarinnar í því stóra
átaki. Benda allar líkur til þess, að þjóðin verði einhuga
og samtaka á hinni örlagaríku úrslitastund. Ef svo giftu-
samlega skyldi til takast, þá er ástand íslensku þjóðar-
innar vissulega betra en ýmsir bölsýnismenn hafa viljað
vera láta.
Þessa dagana er verið að senda út nýtt hefti af tíma-
ritinu Helgafelli. Mikið af efni heftisins er helgað skiln-
aðarmálinu og stingur það mjög í stúf við sameiningar-
starfið, sem nú er unnið um gervalt landið. Þetta kemur
mönnum mjög á óvart, ekki síst þar sem ritstjórar Helga
fells hafa í einkasamtölum við menn, eftir að samkomu-
lagið náðist á Alþingi um lausn skilnaðarmálsins, látið
ótvírætt í ljós þá skoðun, að nú verði öll þjóðin að standa
saman; nú megi enginn skerast úr leik; það væri iandráð.
En hvernig má það vera, að þessir menn skuli einmitt
nú á þessum örlagaríku tímamótum senda frá sjer þetta
síðasta hefti tímaritsins Helgafell? Sjálfir hafa þeir
fundið, að hjer var ósamræmi milli orða og athafna, sem
þurfti skýringar. Og skýringin kom: Það var búið að
prenta efni tímaritsins og þeir kunnp ekki við að kasta
letrinu! (Tímaritsheftið er dagsett sept.—des. 1943).
30 ára starhafmæii
55 ára aldursafmæli
HELGI GUÐMUNDSSON
/erkstjóri Laufásveg 58, er 51
\ra í dag. Jafnframt á hanr
þennan sama dag 30 ára starfs
afmæli hjá firmanum Magnús
Th.'S. Blöndahl h.f. Hann er
fæddur 13. apríl 1889 í Garði,
Gerðahreppi. Foreldrar hans
eru Guðmundur Árnason, út-
vegsbóndi og kona hans, Mál-
fríður Árnadóttir, sem bæði eru
dáin.
Helgi fluttist kornungur til
Reykjavíkur og gerðist starfs-
maður hjá H. Th. A. Thomsen.
Þar lærði hann ión sína, brjóst-
sykurs- og sælgætisgerð hja
dönskum manni að nafni Glich
mann, sem þar starfaði og stóð
fyrir brjóstsykursvérksmiðju
ThomsenS.
Snemma á árinu 1914 kaup-
ir Magnús heit. Blöndahl brjóst
sykursverksmiðjuna af Thom-
sen, og er Helgi þá ráðinn um
leið sem forstöðumaður verk-
smiðjunnar. Atvikaðist það svo
að hann á afmælisdegi sínum
fyrir 30 árum síðan, byrjar
starf sitt hjá Blöndahl, og hef-
ir æ síðan starfað þar.
Helgi er maður yfirlætislaus
og rólyndur. Hann er ungur í
anda, svo sem best má verða,
og alltaf glaður og reifur.
Starf sitt hefir hann unnið
samviskusamlega og sleitulaust
og er ósjerhlífinn verkamaður.
Slíkir menn sem Helgi Guð-
mundsson berast ekki á og
þeirra gætir minna í þjóðfje-
laginu en hinna. En þeir eru
menn farsælir, því þeim gefst
tækifæri til þess að finna hið
varanlega, holla og góða, sem
lifir og dafnar innan vjebanda
góðra heimila.
Helgi er giftur Sigríði Ást-
rósu Sigurðardóttur, hjeðan úr
Reykjavík. Háfa þau eignast
10 börn; eru 6 þeirra á lífi.
Hefir hún verið manni sínum
stoð og stytta í lífinu, enda
gædd ríku kærleikseðli og fórn
arlund, sem sýnt hefir sig fag-
urlega í starfi hennar á heim-
ilinu. Þau hjón eiga á þessu ári
30 ára hjúskaparafmæli (17.
okt.).
Um leið og jeg óska Helga
Guðmundssyni og hans góða
heimili hjartanlega til ham-
ingju með daginn í dag, vil jeg
þakka honum fyrir öll hans
vel unnu störf, og óska þess
að heill fylgi framvegis sem
hingað til starfi hans og heim-
ili.
G. Jóhannesson.
\JibverjL óLrifa
ar:

Ujr daalecj,a. Íí^inu
Japanar hörfa á
Nýja-BreHandi
London: — Japönsku her-
sveitirnar á Nýja-Bretlandi eru
nú á hröðu undanhaldi fyrir
Bandaríkjamönnum. Hafa Jap-
anar yfirgefið hina miklu bæki-
stöð sína, Gasmata og hörfa
sem hraðast í átt til Rabaul.
Ekki er búist við að Japanar
geti fengið neinn liðsauka þang-
að nje birgðir, því bandamenn
gæta vel sjóleiðanna. — Um-
hverfis Rabaul hafa þegar orð-
ið allharðir bardagar og mistu
Japanar þar margt manna.
Þjóðhátíðin.
HLJÓTT ER um undirbúning-
inn að lýðveldishátíðinni 17.
júní, en menn gera ráð fyrir sem
sjálfsögðu, að nefnd sú, sem á að
sjá um hátíðahöldin, vinni af.
kappi^ Það er mikilsvert, að há- |
tíðahöldin takist vel, en það er
ef til vill ekki minna um vert,
að þau verði svo úr garði gerð,
að þau verði þjóðinni minnisstæð
og að alt sje gert til að þessi
fyrsti lýðveldishátíðardagur okk .
ar íslendinga geymist í meðvit- j
und þjóðarinnar um aldur og æfi.
Nútíminn hefir upp á svo mikla
tækni að bjóða í þessum efnum,
að vandræðalaust ætti að vera,
að alt það helsta, sem sagt verð-
ur og gert, geymist ísl. þjóðinni
i kvikmyndum, ljósmyndum
og á hljómplötum, eða hljómfilm
um, auk þess, sem ritað verður
í blöð og tímarit. En til þess að
vel takist til í þessum efnum
þarf nokkra framsýni og undir-
búning. Það er langt frá, að mjer
detti í hug að mistreysta að
nokkru leyti þjóðhátíðarnefnd-
inni og síst að óreyndu. En hún
hefir í mörgu að snúast og vænti
jeg, að þeir menn, sem í nefnd-
inni eiga sæti, taki því vel, að
tillögur sjeu gerðar, sem að
gagni mættu koma.
•
Kvikmyndun hátíða-
haldanna.
ALLIR harma nú, að ekki skuli
vera til góð kvikmynd af Alþing
ishátíðinni 1930. Þar voru hins-
vegar teknar ljósmyndir í þús-
undatali, en svo brá við, að ein-
um 13 árum eftir að hátíðahöld-
in fóru fram og farið var að taka
saman í eina bók sögu hátíðar-
innar, kom í ljós, að margar.ljös-
myndir af merkum atburðum
vantaði algjörlega. Þær höfðu
glatast á þessum fáu árum vegna
þess, að ekki var í tíma hugsað
um að halda þeim saman og
koma til geymslu á öruggan stað.
Kvikmyrdatæknin er komin á
það hátt stig nú, að hægt er að
taka myndir í eðlilegum litum
og'með eðlilegu tali og hljóm.
Það er hægt að geyma þannig
atburði nákvæmlega eins og þeir
gerðust ókomnum kynslóðum.
Hjer á landi eru hinsvegar fá-
ir menn, sem hafa gert kvik-
myndatöku að aðalstarfi, en þeir
eru þó til, sem kunna og geta
tekið góðar myndir og hafa til
þess tæki. Flestir hafa mjófilmu-
tæki. En ekki er um það að vill-
ast, að við tækifæri eins og hjer
um ræðir, er sjálfsagt að taka
kvikmynd í fullri stærð. Slíkar
myndir verða skýrari og inn á
slíkar filmur er auðveldara að
setja hljóðræmu síðar. Kvik-
myndir í fullri stærð er hægt að
minka í mjófilmur með góðum
árangri, en hinsvegar er erfitt að
stækka mjófilmur upp í fulla
stærð.
Það er því ekki nægjanlegt, að
fengnir sjeu menn til að taka
mjófilmur af lýðveldishátíða-
höldunum í vor, þó slíkar kvik-
myndir geti verið góðar með.
Sönglagákepni
útvarpsins.
J. L. SKRIFAR um sönglaga-
kepni útvarpsins, sem margir
hafa áhuga fyrir:
„Fyrir skömmu kom Páll Is-
ólfsson mönnum á óvart með þá
nýung, að útvarpið hafi ákveð-
ið að halda sönglagakepni. Yfir-
leitt held jeg, að menn sjeu þess-
ari nýung hlyntir og kepninní
verði vel tekið. Páll virðist vera
mjög frumlegur, og margt af þvi,
sem hann finnur upp á, fellur í
frjóan jarðveg. Ein hugmynd
hans var Þjóðkórinn og hefir
hann öðlast almennar vinsældir
fyrir og það síður en svo óverð-
skuldað. I Utvarpstiðindúm
kemst Páll svo að orði: „Öll lög,
innlend og erlend koma til
greina (í samkepninni). En þess
er krafist, að menn kunni a. m.
k. eitt erindi við hvert lag“.
Nú fýsir mig að vita, hvort
telja má fram t. d. danslög og er-
lenda slagara, ef menn kunnd er-
indin við þau?
Jeg geng út frá sem vísu, að
sálmalög og þvílíkt komi til
greina. Það orkar ekki tvímælis,
að gaman væri að hljóta nafri-
bótina: „Sá Islendingur, sem
flest lög kann“. Það kæmi eng-
um> á óvart, þó þátttaka yrði al-
menn, enda til mikils að vinna".
•
30 vísur um Helga
og Bör.
ÞAÐ VAR nú meiri flóðgáttin,
sem opnaðist, er Morgunblaðið
hóf að birta nokkrar vísur um
Helga Hjörvar og Bör hans Bör-
son. Síðan hafa mjer borist ekki
færri en 30 vísur um þetta efni.
Sumar þeirra eru smellnar og
vel ortar, en flestar hafa þær það
sameiginlegt, að „Hjör“ er not-
að til að ríma við Bör. Það eru
ekki tök á að birta allar þær vís-
ur, sem borist hafa.
Allar vísurnar eru hól um
Helga Hjörvar og söguna um
Bör, nema ein, en hún er, svona:
Æ, gleymið þessum Flelga Hjör,
hann er ekki meira virði.
Um „fröken“ Láru og fíflið Bör,
fæstir trúi jeg mik-ið hirði.
Öðruvísi er hún þessi visa og
gætir þar meiri velvilja en í
hinni fyrri:
Fer af vörum Helga Hjör,
hratt sem ör í geiminn.
Sagan fjörugt sögð af Bör,
sigurför um heiminn.
Úr öllum áttum.
VÍSUR um Helga og Bör hafa
borist víða að- Maður austan úr
Skaffafellssýslu, sem staadur er
hjer í bænum, sagði þá sögu, er
hann kvað sanna vera, um á-
huga íólksins á „Hjör og Bör“,
að í þorpi þar hafi tvær litlar
telpur undir skólaaldri, þégár
lestur útvarpssögunnar fj'ell riið-
ur á föstudaginn langa, farið til
konu einnar, er þær hugðu lesa
skáldsögur, og spurt hana, hvern
ig þejm Öldurstaðahjúum myndi
vegna fram í næstu viku. Þótti
þéim minnilegt, að Bör sat síð-
ast einn úti á steini við bruná-
rústir staðarins, en frk. Isaksen
var eigi við getið. — Er af þessu
sem öðru nokkuð greinilegt, að
hjer virðist hafa fundist saga
fyrir bæði „fullorðna og börn“,
þ. e. a. s. meðan H. Hj, les. En
„bragð eru að þá barnið finnur“,
I skáldahrynunni hjer í Rvík
út af þessum sögulestri var kveð
ið austur þar:
Hjá er lipur Hjör vör.
Hátt gólar í rör Bör.
Hún Isaksen er ör-snör.
Öll þau hreppa kjör-för.
Flokksþing Framsóknarmanna
hófst hjer í bænum í gær. Er ráð-
gert að flokksþingið standi yfir
vikutíma. Fundirnir eru haldnir
að Hótel Borg.
Upplýsingastöð Þingstúkunnar
um bindindismál er opin í Templ
arahöllinni, Fríkirkjuvegi 11, í
dag frá kl. 6—7 e. h.