Morgunblaðið - 26.05.1944, Blaðsíða 7

Föstudagur 26. naai 1944,
MOEÖ (JNBLAÐIÐ
S
rímur l'elsson á Grímsstöðum 80 ára
Hinn 26. maí er merkisdagur
okkar, sem höfum verið svo lán
söm að eiga samleið með Hall-
grími á Grímsstöðum á lífsleið-
inni. Við sem tilheyrum eldri
kynslóðinni lítum til baka yfir
langan og merkilegan æfiferil.
Yngri kynslóðinni gefst tæki-
færi til þess að virða fyrir sjer
sporin, er stefna í framtíðarátt.
Framtíðarmaður er Hallgrímur
í þess orðs besta skilningi.
Þau eru orðin svona mörg
æfiárin — þó fleiri dagar að
telja. Það er margs sem minn-
ast ber, og mörgu að að hyggja,
því að mjög hefir gætt áhrifa
hans á umhverfið.
Hallgrímur er fæddur
til sögunnar. Túnið á Grímsstöð | um samtökum til styrktar þeim,
um ber vitni um að þetta er
misskilningur. Árið 1897 voru
þúfurnar í gamla túninu farnar
að týna tölunni og talsvert bú-
ið að græða upp þá utantúns.
Grjótgarða kringum túnið var
búið að hlaða og um þetta leyti
voru bygð fjenaðarhús og hlöð
ur, alt undir járnþaki með þeim
myndarbrag, sem fátítt var þá.
Búfje var jafnan valið á Gríms
stöðum, hestar ágætir, og sauð-
fjárræktarbú hafði Hallgrímur
um mörg ár.
Sveitungar hans og aðrir
starfsbræður mega minn-
ast hins óbugandi áhuga hans
á þvi, sem miðar til einhverra
í íjelagsmálum. —
var hann kosinn í
I er fæddur a
Grímsstöðum í Álftaneshreppi. j ha8st>óta
Ætt hans þarf jeg ekki að rekja Snemma
hjer, hún er landskunn. Á þessu hreppsnefnd og starfaði þar um
heimili fjekk hann þá leiðsögn llan^ skeið- Hreppstjóri er hann
sem vel hefir dugað á lífsleið- ennþá‘ Varla hafa verið nokk'
inni. Á traustum gnmdvelli var 1U1 þau fjelagsmál í sveitinni,
uppeldi hans bygt
trúar og siðgæðis. Móðir hans
var hið merka valkvendi, Sig-
ríður Sveinsdóttir.
Níundi tugur síðustu aldar
var breytingatími. Á sjónar-
sviði þeirra, sem þá voru í
broddi lífsins var gamli tíminn
með margt, að sönnu feyskið í
eftirdragi, en líka margt traust
og gott, og nýi tíminn með kosti
sína og galla. Það þurfti heil-
brigða dómgreind til að metá
rjett gildi hins gamla og nýja.
Þá var þjóðinni gott að eiga
menn eins og Hallgrím.
Árin 1882—1889 brást ekki
að vetur kom eftir sumarmál.
Þá var viðkvæði hjá fólki að
ekki væri lifandi í þessu landi,
Island væri að blása upp. — Á
hverju vori mátti sjá ferða-
mannahópa á leið til Ameríku.
Ekki var búskapur neítt leik-
fang á þeim tímum. Þá hófu
Grímsstaðahjónin sitt land-
nám, og hafa sýnt og sannað að
furðanlega má yfirstíga erfið-
leika, sem stafa frá illu árferði
og óhagstæðri verslun, ef ekki
er óáran í siðum og mannviti
fólksins.
Vorið 1886 kvæntist Hallgrím
ur Sigríði Helgadóttur frá Vogi,
sem nú um nærfelt sex áratugi
hefir skipað sæti við hlið hans,
með mikilli prýði. Vorboðar
nýja tímans hafa þau verið
Grímsstaðahjónin. „Nu vakna
þú ísland við vonsælan glaum“,
kvað skáld þess tíma. Þegar
þeir söngvar enduróma í huga
mjer, bregður fyTÍr minningum
frá Grímsstöðum, og Knarrar-
nesi, þar sem Ásgeir og Ragn-
heiður gerðu garðinn frægan.
I bardaga lífsins getur verið
lærdómsríkt að gefa gaum
vopna’viðskiptum ekki síður en
leikslokum. Rúmsins vegna
verður hjer aðeins drepið á fá
atriði um leikslokin — fram-
kvæmdirnar.
Þrisvar sinnum hefir Hall-
grímur bygt,bæ sinn frá grunni,
því að tvisvar sinnum hefir elds
voði eytt bæ og búslóð, 1889 og
1914. Fyrsta timburhúsið þar í
sveit var reist á Grímsstöðum
árið 1887 og nú stendur þar
stórt og vandað steinhús.
Mjer skilst stundum svo að
ungu mennirnir haldi að áhugi
á jarðabótum hafi fjnrst vaknað
nú á seinni tímum er jarðrækt-
arlög og jarðabótastyrkur komu
grundvelli sv0 teljandi sje, þar sem hann
hefir ekki verið með í verki. Fyr
ir sóknarkirkjuna og söfnuð-
inn hefir Hallgrímur lagt fram
mikið og heillaríkt starf. Söngv
in eru þau Grímsstaðahjón og
söngmaður góður var Hallgrím
ur og hefir kirkjan fengið að
njóta þess, enda var kirkjusókn
að Álftártungu betri en jeg hefi
þekt nokkursstaðar annarsstað-
ar og tel jeg Grímsstaðaheim-
ilið hafa átt drjúgan þátt í því.
Þetta var á þeim árum, er
kirkjugangan var til uppbygg-
ingar lifandi fjelagsanda. Erindi
til kirkjunnar var þá ekki að-
eins það að heyra guðsspjall
dagsins lesið á prjedikunarstól.
Árið 1893 útvegaði Hallgrímur
hljóðfæri í kirkjuna. Á meðan
fólkið var að átta sig á slíkum
nýjungum, lánaði hann hljóð-
færi, sem hann átti sjálíur. —
Sjaldan hefi jeg sjeð Hallgrím
með glaðara bragði, en þegar
hann hefir gengist fyrir almenn
sem hjálpar þurftu. Jeg minnist
eins sliks atviks við kirkju vet-
urinn 1895. Fátæk, margra
barna móðir hafði legið rúmföst
og heimilið bágstatt. Fyrir for-
göngu Hallgríms ljetu víst flest
ir kirkjugestanna eittthvað af
hendi rakna. Drengileg og djarf
mannleg er framkoma Hall-
gríms, hvar sem leið hans ligg-
ur, og hreinskilni hans má ávalt
treysta. En á heimilinu verða
mætust kynnin, þar var gott
að vera. Gestir, sem að garði
ber, finna það best, en heima-
fólkið fær þó best að reyna það.
Sjaldan hafa hjú haft vista-
skipti á Grímsstöðum, sömu hjú
in hafa verið allan hinn langa
búskapartíma Grímsstaðahjón-
anna. Frá Grímsstaðaheimilinu
stafar bjarmi mannúðar og feg
urðar, sem þjóðin mun lengi
búa að. Meðal annars, sem heim
ilið hefir að veita til gleði og
yndis, er sönglistin, því að söng
hneigð er Grímsstaðafjölskyld-
unni í blóðið borin. Um meira
en fimtíu ára skeið hefir söng-
ur og hljóðfæraleikur verið
iðkað á heimilinu. Þykir Hall-
grími mikil unun að heyra fal-
legt lag og ljóð og kann margt
þess kyns. Þegar hann nú lítur
yfir farinn veg, mun honum rík
ast í huga óskin um betri fram-
tíð þjóðarinnar, ekki síst á veg-
um sönglistarinnar. Mun hann
eiga nokkra hlutdeild í því að
nú fer að horfa betur í þeim efn
um. Hinn lærði og þjóðlegi tón-
listarmaður, Hallgrímur Helga-
son, sonarsonur þeirra Gríms-
staðahjóna, gefur góðar vonir
um það.
Jeg þakka svo Hallgrími með
einlægum huga fyrir samfylgd
ina. Jeg þakka fyrir vinfestuna
og margrejmda göfugmensku.
Þorleifur Erlendsson.
lipriur Á. BJörnsson
frá Veiramófi sextogur
Hjartanleg hamingjuósk á sextugsafmælinu.
Þjer heilsar hið frjálsa og hátlprúða lið,
er hreifst þú með snild þinni í orðum,
í sveitinni ljúfur, — er lifnar nú við,—
hvar ljeksiu þjer drengurinn forðum.
Sjá, árblikið rennur á rismikil fjöll
og roðna sjást nípur og hólar.
En smáblómin glitra um gróandi völl,
við geislabros hádegissólar.
Á vori eriu fæddur, með vorið í sál,
og vorhugann glæstan í hjarta.
í mannraunum reyndist þú sterkur sem stál,
í stormbyljum varstu ekki að kvarta.
Og hreinlyndi þitt er sem háfjallablær,
er heiður um tindana strýkur.
En áttir þó kraft eins og svarrandi sær,
er sogar við drangana og rýkur.
Og verði þjer dagurinn heiður og hlýr,
þú hugljúfi vinurinn góði,
og birtist þjer hressandi, hamingjudýr,
fullur heimur af vordýrðaróöi.
Og vaki þjer Tindastóls trausileiki í hug
með töfrandi útsýnin fögur,
er kveldroðinn gyllir hvérn gróandi bug
og glitrar um hólma og ögur.
Þinn gamíi vinur og fjelagi.
Stefán Vagnsson.

Agatfia Pagfinnsdóffir.
í DAG verður jarðsungin
hjer í bænum frú Agatha Dag-
finnsdóttir. er andaðist þ. 17.
þ. m. að heimili sínu Hring-
braut 132.
Hún var fædd þarm 10. júlí
1888 að Skaítholti á Seltjarn-
arnesi. Foreldrar hennar voru
þau Dagfinnur Jónsson, sjó-
maður, ættaður úr Hnappa-
dalssýslu og kona hans Hall-
dóra Elíasdóttir, ættuð úr Mýra
sýslu. Þau eignuðust niu börn
og eru þau öll á lífi nema
Agatha, sem var þeirra næst
elst. Eins árs gömul fluttist
Agatha með foreldrum sínum
til Reykjavíkur og átti þar
heima upp frá því til dauða-
dags. Foreldra sína misti hún
1912—1913 og fjell það þá í
hennar hlut að taka við stjóm
á heimilinu og gerast önnur
móðir og leiðtogi yngri systkina
sinna. En smátt og smátt hurfu
systkinin að heiman og þar
kom, að öll voru farin nema það
yngsta, stúlkan Sesselja. Agatha
fóstraði hana og skildu þær
systur aldrei að kalla þar til
nú við hin miklu vegamót. —
Þann 12. nóvember 1921 giftist
Agatha eftirlifandi.manni sín-
um, Kristjáni Jóhanni Krist-
jánssyni trjesmið, sem nú er
annar eigandi og stjórnandi
verksmiðjunnar Kassagerð
Reykjavíkur. Þau eignuðust tvö
börn: Agnar, nú 18 ára og
Helgu 17 ára. Sonurinn. er nú
um stundarsákir við verklegt
nám erlendis en dóttirin nem-
andi í kvennaskóla hjer heima.
Fráfall frú Agöthu kom ekki
að óvörum þeim sem til þektu,
því hún hafði ált við að stríða
mjög þungbæran og vaxandi
sjúkdóm um samfelt 18 ára
skeið. Sjúkdómslegurnar urðu
lengri og sárari með hverju
ári sem leið og 0—7 síðustu ár-
in lá hún alveg rúmföst og lik-
amlega ósjálfbjarga, oftast sár
þjáð. En þjáningar sínar bar
hún hverja stund með frábær-
um heíjuskap og göfugri geðró
þar iil vfir lauk. Og þó að hún
væri lostin af hinni köldu hendi
heilsuleysis og þjáninga svo
þungt sem nú var sagt og svift
allri orku til likamíegra starfa,
þá fór því samt alls fjarri, að
hún legði árar í bát. Hún siarf-
aði áfram í huga og hjarta, ó-
trauð, umhyggjusöm, kærleiks
rík og árvökur um alla hluti
og með svo mikilli nákvæmni,
að hún gat jafnvel öðrum frem-
ur vísað á hluti innan húss er
þurfti að grípa til. Og það duld-
ist ekki, að það var andi mikil-
hæfrar og mikilsvirtrar hús-
móour sem mótaði svip heimil-
isins og studdi ríkulega að
giftu þess.
Sjfeð þjpð vorri er til orðs-
kviður seih segir: „Heilbrigð
sál í hraustum líkama“. Og
margir munu þeir vera, sem
horfa í stoltri hrifningu á þá
glæsilegu mynd. En þeim, sem
kom að sjúkrabeði frú Agöthu
birtist önnur mynd ekki síður
áhrifarík og þessi mynd var:
Óbugandi sterk og fögur sál í
gjörsamlega máttvana og þjáð-
um líkama. Andspænis þeirri
mynd, sem birtist þarna í sjálf-
um veruleikanum varð naiun-
ast staðið öðru vísi en með hug-
arfari hinnar dýpstu lotningar,
sem alveg ósjálfrátt leiddi íram
í hugann orðin, „Drag skó. þína
af fótum þjer, því þú stendur á
helgum stað“.
En jafnhliða böli heilsuleys-
is og þjáninga var frú Agatha
líka gæfumaður. Hún átti ynd-
islegt heimili sem liún unni af
alhuga og ágætan eiginmann,
sem í einu og öllu kappkostaði
af fremsta megni að veita benni
sjerhverja þá hjúkrun og
ánægju sem stóð í hans valdi
að útvega eða láta í tje. Hún
átli-tvö mannvænleg .börn.sem
henni auðnaðist að sjá stíga inn
í blóma aldurs síns og voru
henni til ósegjanlega mikillar
gleði, og systir hennar, sú, er
hún fóstraði og áður getur, stóð
við hlið hennar hverja stund
og veitti henni umhyggju og
hjúkrun, jafnframt því að
hún framkvæmdi húsmóður-
störfin á heimilinu, alt með
slikri prýði að óhælt má full-
ýrða, að engum öðrum befði
getað farið það eins vel úr
hendi.
Hiutverk mannanna á hinu
mikla leiksviði lífsbaráttunnar
eru ákafiega mismunandi og
sá einn veit hvar og hvernig
skórinn kreppir að sem ber
hann. En hvað sem líður öllum
samanburði og mati í þeim efn
um, þá verður það ekki d.regið
í efa, að blutverk frú Agöthu
á þeim vettvangi var bæði stóxt
og þungt, og það verður ekki
heldur vefengt, að hún skilaði
því að fullu og öllu við þann
orðstír, cem ávalt mun varpa
hinu fegursta Ijósi yfir minn-
ingarnar um mannkostamann-
inn, hetju og prúðmenni.
Reykjavík, 26. maí 1944.
G. J.
Svíi lýsir vípirð-
ingyiii
Stokkhólmi: — Nýkominn er
til Stokkhólms fregmitari
Svenska Dagbladet, sem ferðast
hefir um Atlantshafsstrendur
Evrópu og skoðað víggirðingar
Þjóðverja þar. Hefir hann lýst‘
víggirðingum þessum og segir
þær afar öflugar. Lætur hann
uppi þá skoðun, að það muni
kosta óhemju mannfórnir að
ráðast gegn slíkum virkjum, og
liggi það í augum uppi íyrir
hvern þann, er virkin hafi sjeð.