Morgunblaðið - 03.06.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 3. júuí 1944
MORGUNBLAÐIÐ
8
rp
Vertíðin í verstöðvum iandsins:
Mikill afli en útgerðarkostnaður gífurlegur
ÞESS VAR getið hjer í blað-
jnu 8. janúar s. 1., að þátttaka
vjelbátaútgerðarinnar við Faxa
flóa hefði stóraukist þessa ver-
tíð, og frá mörgum öðrum ver-
stöðvum landsins væri útgerð
með mesta móti. Þegar nú er
litið yfir magn aflans, sem vjel-
bátaútvegur iandsmanna hefir
fært að landi, kemur það í ]jós,
að það er miklu meira, miðað
við tímann frá nýári til 30.
apríl, en það hefir verið nokkru
sinni áður, eða met-magn.
Heildarafli landsmanna á alla
útgerð, þar með taldir togarar,
var frá nýári til 30. apríl 1944
117,954 smálestir. Á sama tíma
1943 75,722 smálestir.
Vjelbátaaflinn frá nýári til
30. apríl er 93406 smáleslir og
skiflist þannig milli úlflutnings
strax og ýmissa verkunarað-
ferða:
Árið 1944: 51249 smál. útílutt
nýtt, 39195 smál. til hraðfrysti-
húsa, 1115 smál. til herslu, 1847
smál. saltað.
Árið 1943: 42199 smál. útflutt
nýlt, 13143 smál. til hraðfrysli-
húsanna, 1105 smál. til herslu,
2007 smál. saltað.
Til skýringar skal það fram
tekið, að fiskmagnið hjer að
ofan er allsstaðar miðað við nýj
an, slægðan fisk, með haus.
Það, sem vekur mesta athygli,
þegar litið er á magn og tölur,
ér það, að vjelbátaaflinn er urn
60% hærri en 1943 á sama tíma.
Togaraaflinn er um 50% hærri
1944 en á sama tíma 1943, og
hið geypimikla fiskmagn vjel-
bátaflotans, er farið hefir til
hraðfrystihúsanna þessa vertíð,
er 39 þúsundir smálesta á móti
13 þús. smálestum 1943.
Aðalvjelbátaútgerðin er við
Faxaflóa og í Vestmannaeyj-
um yfir vetrarmánuðina, og
virðist afli aldrei hafa verið
jafnari og meiri en mánuðina
janúar, febrúar, mars og fram
yfir miðjan apríl. Þó fækkaði
mikið um fisk á miðunum og
sára lítill afli var í maímánuði,
miðað við það sem var ver-
tíðina 1943. Varð því vertíðin
endaslepp hjá mörgum, sjer-
staklega hjá þeim bátum, er
byrjuðu seint vertíð. — Róðrar
eru talsvert færri þessa vertíð
en vertíðina 1943. Þetta mikla
fiskmagn þakka margir því, að
fiskimiðin hafi „hvílst“ nú í
stríðinu. En aukningu afla má
nokkuð þakka því, að það er
lögð lengri lína i sjó nú en var
gert fyrir fáum árum síðan.
★
JEG ÁTTI nú um hvítasunn-
una viðtöl við ýmsa menn, er
vjelbátaútgerð stunda á Suður-
nesjum í velur. Skýrðu þeir
ipjer frá, að þrátt fyrir þessa
góðu og aflasælu vertíð, mundi
helmingur vjelbátaflotans þar
vera með meira og minna rekst
úrstap eftir vertíðina, sem að-
allega væri um að kenna dýrri
útgerð og síhækkandi íilkostn-
aði í landi, sem væri nú kominn
fram úr öllu hófi og óberandi,
en afurðaverð stæði í stað og
lýsi lækkandi í verði. Óvenju
mikið veiðarfæratap var þessa
vertíð, mikið vegna slæms tíð-
arfárs, einkum á miðum Suð-
Margir bátar méð taprekstur
úrnesjamanna, þar sem er verri
botn og meiri straumur, en þeg
ar norðar dregur í Faxaflóa.
Að vísu er stríðslínan — sísal-
línan — mjög litilfjörleg og
endingarlítil og virðist altaf
vera að versna, að því er sjó-
menn skýra mjer frá. Nokkurt
aflatjón varð vegna þess hve
línan var ónýt, því menn þorðu
ekki að leggja línu sína í mis-
jöfnum veðrum á djúpmið, þótt
þeir vissu að gnægð fiskjar
væri þar fyrir, þar sem hætta
var á að línan slitnaði og tap-
aðist.
Einn bátseigandi í Keflavík
skýrir mjer svo frá, að bálur
hans hafi í velur aflað 870
skpd. og er andvirði þess fiskj-
ar 208 þús. kr., auk 29 þúsund
lítra af lifur, sem er óverðsett
ennþá, en giskað er á að sje
rúmlega 30 þús. króna virði.
Úr þessum fiskafla fengu há-
setar 5872 króna hlut auk lifr-
ar, og verður hluturinn með
lifur að líkindum um 6900 krón
ur. Fæði skipshafnar var á dag
rúmar 13 kr, á mann. Frá ó-
skiftum afla dregst beita fyrir
36000 krónur? olía 12130 krón-
ur, bílakstur 8000 krónur, við-
legugjald 3000 krónur, bryggju
og hafnargjöld, raflýsing í að-
gerðarhúsi, aðkeypt vinna við
fisk og línu o. fl. samtals kr.
13240 krónur, til útgerðar báts
ins fer lína og ábót fyrir
40600 krónur, báts- og vjelar-
aðgerðir fyrir vertíð 21000 krón
ur, trygging fólks og báts 4975
krónur, og óteljandi margt ann
að er slíkri útgerð fylgir. Þegar
hann svo hafði gert upp útgerð
sína eftir lokin, hafði hann beð
ið 15000 króna reksturstap og
ekki fengið eyrisvirði í leigu
fyrir sinn góða bát alla vertíð-
ina. nje neitt kaup fyrir sína
vinnu við bátinn í landi.
Jeg spurði útgerðarmanninn
hvað viltu svo gera við útgerð
bátsins í framlíðinni? — Hann
svarar: Þar stend jeg ráðþrota.
Jeg kom til Elíasar Þorsteins-
sonar, útgerðarmanns í Kefla-
vík, og sagði honum þessa
raunasögu útgerðarmannsins.
Hann sagði að hún mundi vera
alveg rjett, því eftir því sem
hann vissi best,hefðu ekki aðrir
bátar borið sig eða getað greitt
sinn útgerðarkostnað, en þeir,
sem hafa aflað 1000 skippund
eða meira yfir vertíðina. Þetta
væri ljót saga en sönn.
Sandgeröi. — Meðalafli á bát
í Sandgerði er 1000 skpd. þessa
,vertíð. Er það hærri afh en
nokkra aðra undanfarna ver-
tíð.
Af 34 bátum er gengu í Sand
gerði í velur, var aflinn sem
hjer segir, á 16 bála 1000 skpd.
og yfir, upp í 1730 skpd., en á
18 báta frá 300—1000 skpd.
Samnalagður afli allra bát-
anna er um 31200 skpd. Sam-
anlagður rórarfjöldi allra bát-
anna í verstöðinni var 2044
róðrar. Meðalafli í róðri yfir
vertíðiria var 15 skippund.
Hraðfrystur fiskur og hrogn
í Sandgerði er þessa vertíð 1620
smál. og um 1200 skpd. af sölt-
uðum fiski og 987580 lítrar af
lifur. Mun því andvirði allra
fiskafurða í Sandgerði vera, ný
fiskur, saltfiskur, útflult lýsi,
hraðfrystur fiskur og hrogn um
10 miljón króna virði. Það er
ekkert smáræði, sem þessi ver-
stöð leggur þjóðarbúinu til.
Þrír hæstu bátarnir í Sand-
gerðx eru Faxi með 1730 skpd.
í 90 róðrum, úr þeim fiski voru
53945 lítrar lifrar. Næst hæstur
var Gunnar Hámundarson með
51125 lítra lifrar í 80 róðrum
og þriðji hæsti báturinn var
Muninn með' 46825 lítra lifrar
í 79 róðrurn.
Jeg hitti Karl Jónsson fram-
kvæmdastjóra í Sandgerði að
máli, og er hann, eflir því sem
jeg best veit, sá maðurinn, er
hefir gert upp flesta útgerðar-
reikninga báta, þessa vertíð, og
verið við fjölda hlutaskifta
sjómanna í Sandgerði. Hann
skýrir svo frá:
Það, sem virðist vera á góð-
um vegi með að steypa útgerð-
inni, er tilkostnaðurinn í landi
og það sem til útgerðarinnar
þarf. Það munu t. d. vera nokkr
ir bátar þessa vertíð, er hafa
haft um 50 þús. kr. í veiðar-
færakostnað og er það svipuð
upphæð og fjekst fyrir 1000
skpd. af saltfiski á árunum
1932—1937.
Útborgaður hlutur til hvers
manns var lægst tæpar 6 kr. á
skippund og hæst rúmar 7 kr.,
en þá er eftir lifrin, og verði
hún með svipuðu verði og s.l.
ár, kemur um ein króna og
fimtíu aura uppbót á hvert
skippund til hvers háseta, og
verður þá vertíðarhlutur sjó-
'manna nettó úr hverju sljpp-
Ipundi frá kr. 7.40—8.50.
| Hlutur sjómanna úr svipuð-
um afla er nú um 20% lægri
en hann var fyrir 2 árum,
vegna þess, hve allur ltostnaður
hefir hækkað. Bílakstur á bát
hefir t. d. komist upp í 18 þús.
krónur, og er nú vérið að reyna
að fá nokkuð af því endur-
greitt frá kaupendum fiskjar-
ins, þvi s.l. ár greiddu þeir all-
an aksturinn til útflutnings-
hafnar.
Vinna í landi er mikil, sjer-
staklega við hraðfrystihúsín.
Kaup karla var alment við
frystihúsin 6000—8000 krónur
yfir vertíðina og kaup stúlkna
í hraðfrystíhúsunum var al-
ment 750—1000 kr. á mánuði.
Vogar og Vatnsleysuströnd.
Jeg hitti þar Jón Benediktsson
útgerðarmann og sagði hann
vera dauft yfir útgerðinni hjá
þeim þar syðra. Þaðan gekk í
vetur einn 22 smálesta bátur
og aflaði. hann 700 skpd. Tveir
litlir þilfarsbátar gengu á
þorskanet og var afli þeirra
tregur. 12 opnar trillur voru á
þorskanetum, margar þeirra
öfluðu um og yfir 100 skpd. og
var úx* þeim afla um 4000 kr.
hlutur. Vertíðin hja þeirri er
2 mánuðir, en aðalaflinn var í
hálfan mánuð, og var þá góð-
ur. — Aðaláhyggjuefni Voga-
manna, eins og annara Suður-
nesjamanna .er að fá góða höfn
heima hjá sjer í Vogum, og
sagði Jón, að loforð væri fyr-
ir 350 þús. kr. til hafnargerð-
ar þar, og væri von til, að byrj-
að yrði á verkinu í sumar. Hrað
írystihúrið í Vogum hefir fryst
um 600 smálestir af flökum og
er það mikið í þessari litlu ver-
stöð.
Grindavík. Þar var góður
afli í vetur, eftir því sem Ein-
ar G. Einarsson skýrir mjer
frá. Hæsti hlutur var þar um
10.500 krónur á vjelbátnum
„Hrugni.r'*, en hann skiftir í
15% stað og hefir skipshöfnin
af því 8 hluli. Báturinn hefir
22000 lítra lifrar. Sama og eng
inn afli var í maí. Engin sjó-
slys urðu þar þessa vertíð, en
einn bátur var hætt kominn, en
fór betur en á horfðist. — Fisk-
ur var látinn nýr í skip og^ek-
ið til Keflavíkur og Hafnar-
fjarðar, en Hraðfrystihús
Grindavíkur tók við nokkru af
aflanum.
Keflavík og Njarðvíkur. Þar
var þátttaka mikil í útgerð í
vetur, en afli. bátanna misjafn.
Þó eru þar margir bátar, er
hafa geipiháan afla og mun
hafa verið meiri fiskur á venju
legum Keflavíkurmiðum en á
íiskimiðurn Sandgerðinga. Afla
magn Keflavikurbáta er tals-
!vert hærra en Njarðvíkurbáta.
| Hæstan afla í Keflavík höfðu
þessa vertíð vjelbátarnir Guð-
finnur 1780 skpd. og 58311 Itr.
lifrar í 87 róðrum, Svanur Í760
skpd. og 56000 líta lifrar í 85
róðrum og Geir 1602 skpd. og
52200 lítra lifrar í 79 róðrum.
Þessir þrír bátar eru eins og
góðir veðhlaupahestar, þeir
virðast keppa um aflamagriið
og hafa gætur hver á öðrum,
og eru venjulega strax frá byrj
un vertíðar aflahæstir og halda
því striki út alla vertíðina, svo
þar er oft bitamunur en ekki
fjár, þegar hætt er.
Hafnarfjörður. 5 bátar stund
uðu línuveiði í vetur. Meðalafli
á þá var 1030 skpd. Hæstur var
Fiskaklettur með 1270 skpd.
Hásetahlutur mun hafa verið
um 9—10 krónur á. skippund.
Er það vegna minni kostnaðar
í landi við útgerð bátanna og
óbagstæðari ráðningarkjara út-
gerðarinnar, þannig að, skift er
í færri staði heldur en á útveg
Suðurnesjamanna. T. d. hafði
vjelbáturinn Ásbjörg 1030
skpd. í 72 róðrum; úr þessum
afla kom 9729 króna hlutur,
þar í innifalið 65 aura útborg-
að lifrarverð á lítra af lifur. Á
þessum bátum er 11 manna
s.kipshöfn og skift í 22 staði.
Um lok hættu bátarnir með
línu og stunda nú allir tog-
veiðar. Hefir afli þeirra verið
allsæmilegur.
Reykjavík. Hjeðan gengu 3
bátar á línu í vetur, auk línu-
veiðarans Sigríður, er lagði
hjer upp saltfisk hluta vertíð-
arinnar. — Hæstan afla hafði
vjelbáturinn Jón Þorláksson
1080 skpd. í. 71 róðri. Var hlut-
ur úr þessum afla 9200 krónur,
en þá var búið að greiða 60
aura út á hvern lifrarlítra, sem
er innifalinn, í hlutnum. Vjel-
báturinn Ásgeir aflaði 1020
skpd. og hafði 8700 króna hlut.
Veiðarfæratap hjá þessum bát-
um var lítið. — Afli togbáta
hefir hjá flestum gengið held-
ur tregt, nokkrir eru hættir,
aðrir halda áfram hjer og fyr-
ir norðan. — Reynt var með
þorskanet hjer á grunnmiðum,
en sá afli brást algerlega.
Akranes. Þar var afli ágæt-
ur í vetur. Jeg átti í gær við-
tal við Gunnlaug Jónsson
verstunarmann á Akranesi, en
hann hefir allra manna glegst
yfirlit yfir aflamagn og hluti
Akranesútgerðar fyr og síðar.
Hann segir svo frá, að meðal-
aflamagn á bát í róðri í vetur
hafi verið 6600 kíló (16%
skpd.) af hausuðum og slægð-
um fiski og úr hverjum róðri
hafi verið 550 Itr. af lifur á bát,
en í fyrra (1943) var aflinn
5700 kíló af fiski í róðri á bát
og 450 Itr. lifrar. Hæsti bátur-
inn á Akranesi þessa vertíð
var Sigurfarinn. Aflaði hann í
70 róðrum 557 smálestir fiskj-
ar, miðað við hausaðan og
slægðan fisk. Úr því komu
44290 lítrar lifrar. Næsthæstur
var v.b. Egill Skallagrímsson.
Aflaði hann í 73 róðrum 553
smálestir og hafði 44247 lítra
lifrar.
Flest gengu 26 bátar af Akra
nesi í vetur, þar af 9 aðkomu-
bátar. 2 bátar fórust, Björn II
frá Keflavík og v.b. Stathav
frá Siglufirði.
Samlagsbræðslan fjekk þessa
vertíð 745 þús. lítra lifrar, eía
í fyrra 628 þús. lítrá. Voru þá
flest 20 bátar í verstöðinni.
Allur samanlagður róðrar-
fjöldi báta á Akranesi var þessa
vertíð 1353 róðrar, en vertíð-
in 1943 1300 róðrar. Meðal-
róðrafjöldi var í vetur 66 á
bát, þegar frá eru dregnir þeir
bátar, sem fórust.
Breiðafjörður. Aflinn var þar
í vetur ágætur í öllum ver-
stöðvum — aldrei meiri —, en
það sem mest er um vert er
það, að Breiðfirðingar hafa
aldrei haft jafngóða og trygga
afsetningu á fiski sínum og nú,
og má það eingöngu þakka
þeim mörgu hraðfrystihúsum,
sem reist hafa verið þar und-
anfarin ár. Ekki er nyer kunn-
ugt um afla einstakra báta þar,
annað en það,, að vb. Svanur
frá Grundarfirði mun hafa ver
ið hæstur, skipstjóri Páll Þor-
leifsson.
Isafjörður og Vestfirðir. Þar
hefir afli verið mun betri ‘ en
s.l. ár. Stærri bátarnir, Hug-
arnir og Birnirrúr, hafa aila<5
allsæmilega, og miklu meira en
s.l. ár, en urðu y^irleitt seint
tilbúnir á vertíð og hafa veitt
mikið af fiski sínum í Breiða-
firði óg lagt aflann þar upp í
skip. Hlutur þeirra flestra mun
vera frá byrjun vertíðar til um
Framh. á bls. 7.