Morgunblaðið - 25.06.1944, Blaðsíða 2

2
líORÖUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 25. jání 1944,,
Landsnefnd lýðveldiskosninganna
lý útgáfa af Sturlungu
NÚ, þegar þjóðhátlðin er lið-
in hjá, lýðveldið stofnað, nýtt
timabil byrjað og atburðir þessa
vor:; eru að mótast í endurminn
ingum man.na, fer ekki hjá því
að margir hugleiði hvað það
var, sam mestu varðaði í sam-
bandi við lýðveldisstofnunina.
Þá rennur fyrst upp fyrir
hug:ikotsjónum manna talan
98%, þátttaka þjóðarinnar í at-
kvæSagreiðsIunni.
Þegar; sambandslögin voru
samþykt fyrir rúmlega 25 ár-
ura og ákveðið var, að til þess
þeún yrði slitið. þyrfti þátttak-
an við atkvæðagreiðsluna að
verða 75%, þá óttuðust ýmsir
að sú tala yrði erfiður þrösk-
uldur. Að erfitt myndi að fá
fleiri á kjörstað en þrjá af hverj
um fjórum.
Dagana 20.—23 maí kom það
í ljós, a i þessi ótti reyndist ó-
þarfur. Þátttakan varð glæsi-
legr,. en nokkurn gat grunað
— þjóðin var samhentari. —
Hvaða áhrif það hefir haft á
áJil okkar og viðskifti við aðr-
sfi þjóðír og kann að hafa, get-
ui' engínn gert fulla grein fyr-
ir. En sú samheldni sem hjer
kom fram, verður okkur heilla
drjúg
Því er eðlilegt að þjóðin minn
ist með þakklæti þeirra manna
og kvenna, sem að því unnu, að
sltipuleggja kosningarnar og
gera áratígurinn sem glæsileg-
astan.
,Því eins og ailir vita, fiá þarf
vift hverjar kosningar að sjá
um að atkvæði þeirra, sem eru
fjarvistum frá heimílum sínum
komi fram. Margir lögðu á sig
gíiWiíiiiiimuiininuiUir.umiáiunnfíiiniinjrnnnm^
B, P. Kalman
| hæstarjettarmálafl.m. j|
| Hamarshúsinu 5. hæð, vest §§
| ur-dyr. — Sími 1695. §
BnHiíimtiiiiiniitiimmimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiu
ciuiiiiimEiiiiiiimiiiimiimmimiiiniii!iiuiiiiiiiiiimi
ílPlðntusalani
E =
| að Sæbóli í Fossvogi. — =
1 Sömtfleiðis selt kl. 5—7 á §
fcornínu á Njálsgötu og =
Barónsstíg. =
Landsnefnd lýðveldiskosninganna. (Talið frá vinstri: Jens
Hólmgeirsson, Haildór Jakobsson, Eyjólfur Jóhannsson (for-
, maður), Sigurður Olason og Arngrímur Kristjánsson.
með Ijúfu geði ýmiskonar
fyrirhöfn þessa daga. En mkst
mæddi á Landsnefnd lýðveld-
iskosninganna. Það leyndi sjer
ekki, er menn komu á skrjf-
stofu hennar í Alþingishúsinu.
Landsnefndin var, sem kunn
ugt er, skipuð fimm rnönnum.
Tilnefndi hver flokkur einn, en
ríkisstjórn þann fimta. Þessir
voru í nefndinni. F. h. Sjálf-
stæðisflokksins Eyjólfur Jó-
hannsson. F. h. Framsóknar-
flokksins Jens Hóimgeirsson.
Var Hilmar Stefánsson banka-
stjóri fyrst skipaður í nefndina,
en varo að víkja þaðan sokurn
forfalla. F. h. Sósíalistaflokks-
ins Halldór Jakobsson og f. h.
Alþýðuflokksins Arngrímur
Kristjánsson. Fulltrúi ríkis-
stjórnarinnar var Sigurður Óla-
son.
Nefndin valdi sjer sjálf form.
Voru samnefndarmenn Ey-
jólfs Jóhannssonar sammála
um að óska eftir að hann tæki
að sjer formenskuna. Stóð hann
í þeirri stöðu með þeim vask-
leik, sem honum er laginn,
enda vissu nefndarmenn hvað
þeir voru að gera, er þeir völdu
Eyjólf í formenskuna.
Landsnefndin gekkst fvrir
því, að í hverju hjeraði störf-
uðu nefpdir, er höfðu yfirum-
sjón kosninganna þar með hönd
um. En þessar nefndir höfðu
síðan undimefndir í hverri
sveit. Var þetta skipulag bygt
upp á skömmum tíma, og kom
í Ijós, að þar bilaði ekki hl'ekk-
ur.
Aðalstarf þessara nefnda fyr
ir utan venjulega fyrirgreiðslu
á kjördegi var að ná til allra
þeirra þúsunda, sem dvöldu
fjarvistum frá heimilum sín-
um.
Á skrifstofu Landsnefndar-
innar var óvenjulegur vinnu-
hraði kjördagana. Þar vo.ru 4
—5 símar í notkun samtímis að
heita má allan daginn. Og þar
var notuð sú nýbreytni, að sím
töl voru tekin upp á hljóðnema
og vjelrituð af hljóðnemanum
til þess að koma í veg fyrir, að
skilaboðin misfærust. Þar var
viðstöðulaust simað í allar áttir
og alt fór fram með þeim hraða
að ánægjlegt var á að hlýða.
En rnest voru viðskiftin milli
Lantísnefndarinnar og bæjar-
nefndarinnar, sem vann geysi-
mikið starf, bæði við skipulagn
ing kosninganna hjer í bæ og
útvegun á upplýsingum um
menn, sem hjer voru staddir
og fyrirgreiðslu á alkvæðum
þeirra.
í Landsnefndinni var hin
besta samvinna, eins og yfir-
leitt meðal allra, sem afskifti
höfðu af þessari atkvæða-
greiðslu.
En allt hefði þetta þó komiö
fyrir ekki, ef þjóðin sjálf, allur
almenningur ’ til sjávar og
sveita, hefði ekki verið ein-
beitlur í þeím vilja sínum, að
sýna einhuga þjóð vorið 1944.
Ritstjórn blaðsins fjekk fregn
ir af því, að í ráði væri að gefa
út Slurlungu í vandaðri útgáfu
og viðhafnarmeiri búningi en
áður hefir gert verið. Og Magn-
ús Jónsson prófessor væri við
útgáfu þessa riðinn.
Er ritstj. spurði Magnús um
þetta mál, skýrði hann svo frá:
Það er langur tími síðan
mig fór að langa til þess að
Sturlungasaga væri- gefin út í
verulega góðri útgáfu handa al-
menningi, því að varla er unt
að hugsa sjer auðugri námu alls
konar fróðleiks um glæsilegasta
timabil íslandssögunnar, þegar
mest af fornbókmentum vorum
varð til. **>
Sturlunga hefir ekki enn náð
verulega til almennings. Hygg
jeg að mestu valdi það, að
mannanöfn eru ákaflega mörg,
eins og jafnan þar, sem lífinu
sjálfu er lýst og ýmsir viðburð-
ir, sem sagt er frá, skiljast illa
nema vera kunnugur eða hafa
handhæga uppdrætti. Enginn
getur t. d. skilið hina spennandi
frásögn um flótta Þórðar Kak-
ala og eftirreið Kolbeins unga
nema þekkja til leiðarinnar,
sem farin var, og svo er víðar
í Sturlungu.
En úr þessu má bæta, ef nógu
vel er til vandað, og alt gert
til þess að leggja efnið upp í
hendur lesandanum.
Nú hefir þessi gamli draum-
ur minn ræst. Sturlunga kemur
út bráðlega, að tilhlutun nokk-
urra manna, og er verið að
vinna að undirbúningi hennar,
af ágætum fræoimönnum. Dr.
phil. Jón Jóhannesson, hef-
ir aðalumsjón með útgáfunni og
semur mannanafna skrár og
annað. sem leiðbeint getur við
lesturinn í því efni. Er vafa-
laust enginn núlifandi Islend-
ingur til/sem betur er til þess
trúandi, að leiðbeina í því völ-
undarhúsi. En Magnús Finn-
bogason Mentaskólakennari
undirbýr textann og semur
stuttar og gagnorðar skýringar.
Verður rjettritun höfð sem
næst nútímamáli, án þess þó að
glata svip formálans.
Margir uppdrættir verða í
bókinni, bæði um einstök hjer-
uð og einstaka viðburði, svo að
all verði ljóst fyrir lesandan-
um. Inngangur og ýmislegt
fleira verður til leiðbeiningar
við lesturinn.
Þá er það eitt, sem verður
nýjung í þessari útgáfu. Ljós-
myndari eða ljósmyndarar fara
um sögustaðina til þess að taka
myndir af öllum þeim stöðum,
sem verulega máli skipta Og'
verður það stórkostlegt mynda-
safn. Verða gerð ný myndamót
af þessu öllu og ekkert til spar
að að fá þessa myndafrásögn
sem skýrasta og besta.
Sturlungu útgáfa þessi verð-
ur 1 tveim stórum bindum og
væntanlega boðin til áskrifta
bráðlega. Er þegar trygð prent-
un, góður pappír og vandað
band á bókina alla.
Jeg hef ávalt verið þeirrar
skoðunar, að sá sje ekki lítið.
méntaður, sem er kunnugur
Sturlungu. Um hana mætti
mynda „skóla“, er fengist við
rannsókn á þessu einstaka
furðuverki í bókmentum vor-.
um.
Erfiðleikarnir við að lesa
Sturlungu eru að mestu leyti
Grýlur, ef bókin er vel út gef-
in. Allur fjöldi þeirra manna,
sem nefndur er, kemur svo sem
ekkert við sögu, og gerir því
ekkert til, hvort lesandinn man
nöfn þeirra eða ekki. En mest-
ur hluti bókarinnar er lifandi
frásagnir af stórkostlegum við-
burðum.
Mjer finst það ekki eiga illa
við að Sturlunga komi út í
verúlegá góðri útgáfu einmitt
nú. Fortíð og framtíð tengjast
saman. Lýðveldið forna með sín
um einstaka glæsibrag misstje
sig, en nú er þráðurinn tengdur
saman á ný. Sturlunga fræðir
okkur vel um það tvent, sem
nú varðar mestu að vita: Hvað
við eigum best og glæsilegast,
og hvaða þjóðareinkenni eru
hættulegust sjálfstæði voru.
Setfir prófessorar
í sögu og fands-
bókavörður
RlKISSTJÓRI setti dr. Þor-
kel Jóhannesson prófessor í
sögu við Iláskóla íslands 12.
jþ.m. Tekur hann við emh-
ættinu 1. sept, næstkomandi.
Einar Arnórsson dómsmála-
ráðherra setti sama dag Finn
Sigmundsson, bókavörð, lands-
bókavörð frá sama tíma.
, 1) Bóndinn og kona hans reyna að ná bílnum
j undan hiuum logandi heygalta.
2—4. Loks tókst þeim það og þegar bóndinn opn-
ar bílinn, sjer hann X-9 liggja fram á stýrið. „Það
er maður hjerna inni“, hrópar hann, „blóð, hann
er særður“. Síðan tók hann hann á öxl sjer og hróp-
ar um leið til konu sinnar: „Hlauptu heim á undah
og hringdu til læknis“.