Morgunblaðið - 09.08.1944, Qupperneq 7

Miðvikudagnr 9. ágóst 1944.
ÍIORGUKBLAÐIB
7
HÖRMUNGAR FINNLANDS
FRAMTÍÐAR örlög Finn-
lands eru einhver stórfeld-
asti harmleikur yfirstand-
andi styrjaldar. Fámennri.
lýðræðissinnaðri og háment
aðri þjóð, sem varð fyrst til
þess að grípa til vopna gegn
tilefnislausri ágengni, er nú
ógnað með þeim hörmulegu
örlögum, sem árásarríkjum
eru rjettilega búin. Fyrir
einkennilega og ömurlega
rás viðburðanna hefir það
orðið eitt af stríðsstefnumið
um Bandaríkjanna að mola
útvirki lýðræðisins í Norður
Evrópu. í ensk-amerísk-rúss
nesku yfirlýsingunni frá 12.
maí, er eftirfarandi setning:
,,Ríkisstjórnir Búlgaríu og
Finnlands hafa selt lönd sín
í þjónustu Þjóðverja og
verða framvegis banda-
menn Þjóðverja í styrjöld-
inni“.
Það er miklum vafa bund-
ið, hvort hlutlaus amerískur
sagnaritari muni eftir lok
styrjaldarinnar taka undir
þessa yfirlýsingu hvað Finn
land snertir. Finski herinn
hefir háð tvær ójafnar styrj
aldir við Sovjetríkin — land
sem hefir fjörutíu sinnum
fleiri íbúa en Finnland —
ekki sem bandamaður Þýska
lands. ekki í landvinninga-
skyni, sem væri bæði hlægi-
legt og fjarstætt fyrir þjóð,
er telur innan við fjórar
miljónir manna, heldur að-
eins til þess að verjast á-
gengni.
Finnar eru ekki
handbendi Þjóðverja.
ÞAÐ er ekki neitt banda-
lag milli Þýskalands og Finn
lands. Hinar nýafstöðnu
samningaumleitanir finsku
stjórnarinnar við Rússa eru
besta sönnun þess, að ekki
er um að ræða nein leynileg
tengsl milli Helsingfors og
Berlín. Finska stjórnin
reyndi þá í fullri einlægni að
ná aðgengilegu samkomu-
lagi við rússnesku stjórnina,
enda þótt það yrði árangurs-
laust. Finska stjórnin er
frjáls umboðsmaður þjóðar
sinnar en ekki leppstjórn
nasista. Víglínan í Kareliu
og meðfram Sviránni er var
in af finskum hersveitum en
ekki Þjóðverjum. Þýski her-
inn, sem er um það bil sjö
herfylki, er í Norður-Finn-
landi og eru þær vígstöðvar
aðgreindar frá finsku víg-
stöðvunum.
í rúmlega tvö ár hafa Finn
ar ekki haldið uppi neinum
árásum. Það er tilhæfulaus
Sovjetáróður, að finskar fall
byssur hafi skotið á Lenin-
grad. Finska stjómin hefir
hvað eftir annað lýst yfir
því, að henni væri kærkom-
ið hvenær sem er að semja
frið við Rússa á grundvelli
Atlantshafsyfirlýsingarinn-
ar um sjálfsákvörðunarrjett
og virðingu fyrir fullveldi
smáþjóðanna.
Það kaldhæðnislegasta við
afstöðuna nú er frá sjónar-
miði Finna sú mikla hrifn-
ing, sem hetjuleg barátta
þeirra gegn tilefnislausri
árás Rússa vakti í Bretlandi
og Bandaríkjunum árin 1939
Eftir William Henry Chamberlain
Fyrri grein
Flestum mun enn í fersku minni hin tilefnislausa
árás Kússa á Finnland árið 1939. Sú árás vakti feyki-
lega gremju víðsvegar um heim. Síðar beið Finna það
ömurlega hlutskifti að berjast við hlið þýsku nasistanna
í yfirstandandi heimsstyrjöld. Sú afstaða þeirri hrygði
mjög vini þeirra og reyndist kommúnistum víða um
heim mikill hvalreki í áróðrinum gegn Finnlandi. Flestar
hinna lýðræðissinnuðu þjóða hafa þó átt erfitt með að
fordæma Finna. Einkum hafa Finnar átt marga ötula
formælendur í Bandaríkjunuirg þar sem þeir hafa löng-
um verið mikils metnir. Höfundur eftirfarandi greinar
er kunnur blaðamaður og hefir ritað mikið um málefni
Austur-Evrópu.
4-
og 1940. Leikritaskáldið Ro-
bert E. Sherwood gerði þá
Finnland að hetjunni í sorg-
arleik sínum „Náttlaus ver-
öld“.
Þegar frá er skilinn lítil-
fjörlegur hópur kommúnista
og fylgifiska þeirra, þá nutu
Finnar um það leyti inni-
legrar samúðar allrar Banda
ríkjaþjóðarinnar. Hjer á eft
ir birtist skoðun Roosevelts
forseta á fyrri finsk-rúss-
nesku styrjöldinni eins og
hún birtist í ávarpi hans til
æskulýðsþings Bandaríkj-
anna árið 1940:
„Hjer er um að ræða lítið
lýðræðisríki í Norður-
Evrópu. Lýðveldi, sem að-
eins óskar eftir því að fá að
halda lanai sínu og stjórn-
arfarslegu sjálfstæði. Eng-
inn, sem hefir hinn minsta
snefil af heilbrigðri skyn-
semi, lætur sjer til hugar
koma að Finnland hafi að
nokkru leyti ætlað sjer að
ógna öryggi Sovjetríkjanna.
Níutíu og átta af hundraði
allra Bandaríkjamanna hafa
samúð með Finnum í við-
leitni þeirra við að koma í
veg fyrir innrás í land
þeirra.
í Rússlandi er jafn algert
einræði og í nokkru öðru
landi, eins og allir þeir við-
urkenna, sem hugrekki hafa
til þess að horfast í augu við
staðreyndirnar. Þetta veit
allur heimurinn.
Þetta einræðisríki hefir
gert bandalag við annað ein
ræðisríki og hefir ráðist á
nágranna, sem er svo agn-
arlítill, að hann gæti ekki
gert Sovjetríkjunum nokk-
urt mein — smáþjóð, sem
leitast aðeins við að lifa í
friði sem lýðræðisriki og
frjálslynt umbótaríki“.
Skilgreining Roosevelt for
seta á Finnlandi er jafnrjett
nú og hún var fyrir fjórum
árum. Lýðræðisskipulagið í
Finnlandi er enn við líði,
þrátt fyrir hin harðvítugu
styrjaldarátök. í friðarum-
leitununum við Rússa var
þingið haft svo fvllilega með
í ráðum, að.það gæti verið
til fyrirmyndar fyrir mörg
hin eldri lýðræðisríki.
vegna þess eins, að lega
landsins gerði það að fórn-
arlambi einræðisríkis, sem
stóð rjettu megin í styrjöld-
inni.
Vjer skulum nú í stórum
dráttum virða fyrir oss sam-
bandið milli Finnlands og
Rússlands, og revna að gera
oss ljóst, hvort hið frelsis-
unnandi Finnland hefði get
að forðast hina hörmulegu
rás viðburðanna. sem nú
virðist búa því þau óverð-
skulduðu örlög að fvlgja á
eftir hinni verðskulduðu tor
tímingu nasistaharðstjórn-
arinnar í Þýskalandi.
Viðhorfið fyrir stríð.
FINNAR eru aðskildir frá
Rússurri af djúpstæðum mis
mun ætternis, trúar, tungu
og menningar. Þeir eru ekki
Slavar. Þeir eru að mestu
leyti Lútherstrúar, og mál
þeirra er ekki að nokkru
levti líkt rússneskunni. Þeg-
ar Alexander I. Rússakeisari
fjekk Finnland frá Svíum
árið 1809, viðurkendi hann
Stjórnskipun Finnlands
er óbreytt.
FINNLAND býr nú við
sama stjórnarfyrirkomulag
og árið 1940. Þar hafa ekki
átt sjer stað neinar Gyðinga
ofsóknir og kynþáttakenn-
ingar nasista hafa að engu
ieyti \ erið teknar upp. Þar j þjóðernislegt sjálfstæði
hefir ekki nein stjórnarbylt landsins. Finnland varð sjer
ing farið fram og einræðis
stjórn hefir ekki verið sett
á laggirnar. Þjóðþingið
kosið með frjálsum og al-
mennum kosningum. Eiga
nokkrir flokkar þar fulltrúa
og er verkamannaflokkur-
inn sterkastur þeirra. Hefir
ekki sjaldan komið fyrir að
fárra atkvæða munur hefir
verið um mikilvæg mál, og
er það besta sönnun þess. að
hjer er ekki um að ræða
neitt gerfiþing í einræðis-
ríki.
Það var með einróma
stuðningi þinqsins, er ríkis-
stjórnin nauðug viljug lagði
til styrjaldar gegn Rússum
í annað sinn í júnímánuði
1941. Fyrir þessu einróma
samþykki þingsins lá sama
ástæðan og fyrir einróma
samþykki Bandaríkjaþings á
styrjaldaryfirlýsingu Banda
ríkjastjórnar eftir árás Jap-
ana á Pearl Harbor. Það var
svarið við því, að rússnesk-
ar flugvjelar höfðu dögum
saman haldið uppi loftárás-
um á finskar borgir.
Það hefir að mestu leyti
verið þaggað niður 1 mál-
svörum Finnlands hjer í
Bandaríkjunum. Finska
sendiráðinu í Washington
hefir ekki verið leyft að
'túlka málstað lands síns i
styrjöldinni, þar sem aftur
á móti kommúnistar og aðr-
ir fjendur Finna hafa haft
ótakmarkað frelsi og tæki-
færi til þess að koma á fram
færi sínum skýringum og
rangfærslum. Það eru þó
fyrir hendi nægilegar upp-
lýsingar til þess að hlutlaus
athugandi geti sjeð í gegnum
þoku stríðsáróðursins og
greint mvnd, sem gerir enn
átakanlegri þann harmleik,
að litlu lýðræðisríki skuli
vera ógnað með „skaðvæn-
legum afleiðingum11 af tveim
um stórum lýðræðisríkjum
stakt stórhertogadæmi og
var tengt Rússlandi með per
er sónusambandi, því að keis-
arinn var talinn stórhertogi
í Finnlandi.
Ýmsar tilraunir til þess að
innleiða rússneska siði og
menningu mættu harðvít-
ugri mótspyrnu. Af öllum
hjeruðum hins fyrra Rússa-
veldis voru Finnland og Pól
land augsýnilega best til
þess hæf að vera sjálfstæð
ríki. Hin ofsafengna bylting
Bolshevika varð til þess að
hraða skilnaði Finnlands við
Rússland. Lenin viðurkendi
sjálfstæði, Finnlands þann
31. desember 1917.
Æðisgengin borgarastyrj-
öld braust út í Finnlandi vor
ið 1918. Rússar studdu rauð-
liða (þrátt fyrir formlega
sjálfstæði^sviðurkenningu), .
en aðstoð Þjóðverja við hina
hægfara flokka í landinu,
sem fyrir styrjöldina höfðu
haft nokkurn meiri hluta í
þjóðþinginu, vó ■ að öllu
levti upp á móti íhlutun
Rússa. Það er eftirtektar-
verð staðreynd. að næstum
allir leiðtogar rauðliða í
bvltingunni 1918, sem enn
eru á lífi, eru ákafir stuðn-
ingsmenn baráttunnar gegn
Rússum nú. Leiðtogi finsku
iðnverkamannahreyfingar-
innar, Vuori, er um nokk-
urra ára skeið dvaldi í póli-
tískri útlegð í Rússlandi, er
því nú ákaft fvlgjandi, að
barist sje þar til yfir lýkur.
Sama er að segja um aðra
finska verkamannaleiðtoga,
sem sjeð hafa með eigin aug
um ástandið í Rússlandi.
Eftir að Finnland var orð-
ið sjálfstætt lýðveldi, leitað-
ist það sífelt við að eiga vin-
samleg skifti við Sovjetrík-
in. Rússneskir útlagar. sem
ráku andrússneskan áróður,
voru reknir úr landi. Finska
ríkisstjórnin lokaði meira að
segja augunum fyrir því,
þegar finskir borgarar voru
þandteknir og teknir af lífi
vggna mjög vafasamra ásak-
ana um skemdarverk og
njósnir í Rússlandi.
Finnar tóku þegar mjög
vel tillögu rússnesku stjórn-
arinnar um að gera ekki-á-
rásarsamning, og var hann
undirskrifaður þann 21. jan-
úar 1932. Þann 7. apríl Í934
var ákveðið að samningur
þessi skyldi gilda í tíu ár.
Samningur milli Finna og
Rússa um gerðardóm í á-
greiningsmálum milli ríkj-
anna var undirritaður í
Helsinki 22. apríl 1932.
Fyrri rússnesk-finska
síyrjöldin.
FYRRI árás Rússa á Finn
land var að öllu leyti sam-
kvæm svipuðum árásum ein
ræðisríkja. Ógnanir og
skammir voru látnar fylgja
órökstuddum kröfum um
landaafsal, sem var algert
brot á ekki-árásarsamningn
um, sem í gildi var milli
landanna. Finska forsætis-
ráðherranum var lýst sem
„loddara“ í blöðum Rússa.
Að lokum varð óhjákvæmi
legur árekstur á landamær-
unum — árekstur, sem fvr-
irfram hafði verið undirbú-
inn — og hófu þá Rússar alls
herjarárás á Finnland í lok
nóvembermánaðar árið 1939
Hinn norski Quisling átti
þar fyrirrennarann Otto
Kuusinen, landflótta finsk-
an kommúnista, sem af rúss
nesku stjórninni var hátíð-
lega viðurkendur sem leið-
togi „finsku þjóðstjórnar-
innar“. Þessi gerfi-„stjórn“
Kuusinens náði rjptt aðeins
fótfestu á finsku landsvæði
í finsku landamæraborginni
Terioki. En rússneska utan-
ríkisþjóðfulltrúanum Molo-
tov stökk ekki bros. þegar
hann benti á þessa lepp-
stjórn sem'rök gegn því, að
þjóðabandalagið ljeti sig
nokkru varða þessa deilu.
Öll málamiðlun og tilraunir
þjóðabandalagsráðsins til
þess að rannsaka málið voru
að engu hafðar og komst þá
ráðið að þeirri rökföstu nið-
lurstöðu þann 14. desember
1939, að „Rússar hefðu með
eigin aðgerðum komið sjer
úr þjóðabandalaginu“.
Finnar vörðust af slíkri
hugprýði, leikni og þjóðern-
isanda, að það vakti aðdáun
alls heimsins. En fjörutíu
gegn einum var of mikill
liðsmunur. Nokkrar þúsund
ir sænskra sjálfboðaliða
komu Finnum til aðstoðar
og Stóra-Bretland og Frakk
land sendu birgðir og skot-
færi, en það var ekki nægi-
legt. í marsmánuði 1940 brut
ust hersveitir Rússa gegn-
um varnir Finna í Karelíu
og náðu Viipuri á sitt vald.
Vonin um hjálp frá vestri
var ekki nægilega sterk til
þess að hægt væri að halda
áfram baráttunni, sem kynni
að hafa leitt af sjer töku
Helsinki og annara stór-
borga. Finska ríkisstjórnin
undirritaði í Moskva hina
Framhald á 8. síðu.