Morgunblaðið - 13.08.1944, Blaðsíða 5

Sunnudag'ur 13. ágúst 1944.
SÍOEGUiíBLAÐlö
Mataræði cg sjer-
þekking.
EIGI ALLS fyrir löngu kom
út í íslenskri þýðingu bók um
mataræði eftir sænskan mann;
Waerland trúi jeg hann hjeti.
Jóhann læknir Sæmundsson
ritaði um bókina dóng sem
nokkra athygli hefir vakið. —
Ritdómurinn ^ar liðlega ritað-
ur en með býsna miklu háði
þrungnu yfirlæti hins mentaða
læknis gagnvart fávíslegum
hleypidómum ólærðs manns um
læknisfræðileg efni, er hann
taldi koma fram í bókinni. —-
Björn L, Jónsson veðurfræð-
ingur fullyrðir hinsvegar, að
Svíinn hafi mentun á við hvern
meðal lækni og að hálærðir
læknar styðji kenningar hans.
Auk þess; sem veðurfræðing-
urinn telur Jóhann lækni fara
rangt með ýms sjerfræðileg at-
riði. Um þetta efni er erfitt fyr-
ir leikmenn að dæma. En þátt-
takan í Náttúrulækningafjelagi
Islands sýnir? að almenningur
hefir mjög mikinn áhuga fyr-
ir þessum efnum. Ef hinir
lærðu læknar telja; að fjelag
þetta sje á villigötum; undir
forustu Jónasar læknis Krist-
jánssonar; á almenningur sið-
ferðiskröfu til að þeir segi svo
hreint út, hálfyrða- og hálf-
kæringslaust.
Skilur á milli
feigs og ófeigs.
EN það var lærdómsríkt að
lesa ritdóm Jóhanns Sæmunds-
sonar að öðru leyti en því, sem
læknisfræðina varðar. Af rit-
dóminum mátti sjá þá virð-
ingUj sem þessi lærði læknir?
ber fyrir þekkingunni í sinni
eigin sjergrein. Því merkilegra
er eftir á að minnast þess. að
hann skyldi ganga fram fyrir
skjöldu í Sjálfstæðismálinu,
gerast þar einskonar forvígis-
maður undanhaldsins og setja
sig í háyfirdómarastól um kenn
ingar hinna hæfustu lögfræð-
inga um lagaleg efni. Sannast
hjer enn( að auðveldara er að
sjá flísina í auga bróður síns
en bjálkann í sínu eigin.
Afsökun hins ágæta læknis
fyrir innrás hans í lögfræðina
mun hafa verið sú, að á meðan
hann var ráðherra, hafi hann
kynst gögnum í Stjómarráðinu(
er sýndu að við værum á villi-
götum í sjálfstæðismálinu. En
þar fór lækninum öðru vísi en
dr. Birni Þórðarsyni. Vitað var,
að á méðan dr. Björn var enn
, lögmaður, var hann eindreginn
á móti því, að leiða sjálfstæðis-
málið til lykta á þeim tíma, er
ákveðinn hafði verið, þ. e. 17.
júní síðastliðinn. Dr. Björn er
hinsvegar löglærður maður og
er hann kyntist hinum sömu
gögnum og sneru Jóhanni á
móti málinu, þá snerist dr.
Björn með því. Reynslan sýndi
að dr. Björn snerist í rjetta átt,
hinn í ranga. Það var sjerfræð-
in, þekkingin, sem skildi á milli
feigs og ófeigs.
Lærdómar sög-
unnar.
SUMIR munu ef til vill segja,
að rangt sje að vera nú að
rifja þetta upp. Sjálfstæðismál-
inu sje nú lokið og ástæðulaust
sje að eltast við afglöp, er ein-
staka menn henti í því og ekki
komu að sök. Þetta er vissulega
rjett svo langt sem það nær.
Hinu má ekki gleyma að draga
af þessum síðasta þætti sjálf-
REYKJAVÍKURBRJEF
stæðisbaráttunnar þá lærdómaý
sem alment gildi hafa, eins og
t. d. þánn, sem að var vikið,
nð þetta mikilsverðíasta mál
sýndi á sama hátt og öll önnur,
að þekkingin er meira virði en
vanþekkingin. Ef menn horfa
ekki um öxl til að læra af því,
sem liðið ér, þá er reynslan
þeim einskis virði. Þá þroskast'
þeir aldrei nje verða að mönn-
um. Hitt er svo annað mál
hvort enn sje kominn tími til
að rita sagnfræðilega frásögn
af aðdraganda lýðveldisstofnun
arinnar. Sagt hefir verið frá
því, að þjóðhátíðarnefnd hafi
ákveðið að gefa út mikla bók
um þjóðhátíðina, þar sem m.
a. stendur til að ritað verði vís-
indalega um þenna síðasta þátt
sjálfstæðisbaráttunnar. Saga
Alþingishátíðarinnar kom ekki
út fyrr en 1943, og spurning
er hyort saga lýðveldishátíðar-
innar þarf að koma út fyrr en
hjer um bil að 10 árum liðnum.
Hvort hún hefir þá ekki meira
gildi, en þótt hún kæmi strax.
Um aðdraganda lýðveldisstofn-
unarinnar verður ekki fremur
en um aðra mikla atburði
hægt að fá fult yfirlit fyrri en
nokkuð er frá liðið.
Skömm Alþýðu-
blaðsins.
Alþýðublaðið sjer hinsvegar
fyrir því, að það, er miður fór
í sjálfstæðismálinu gleymist
ekki strax. Allir kannast við
það að afbrotamenn sækja mjög
á staðinn þar sem brot þeirra
var framið. Eins fer Alþýðu-
blaðinu. Tilræði þess tókst að
vísu ekki. En það lagði alla lífs
og sálarkrafta sína fram til
þess að reyna að koma í veg
fyrir, að lýðveldisstofnunin
gæti orðið 17. júní síðastliðinn.
Hugur þess er því alveg bund-
inn þessum degi og er sí og æ
að rifja upp atburði hans. Það
er að vísu skiljanlegt, að Al-
þýðublaðinu þyki heiður að því
að flokkur þess skuli hafa kos-
ið núverandi forseta. Hitt er
ekki jafnvíst, að öðrum þyki
forsetanum í því jafn mikill
heiður, ef það er rjett, sem
Alþýðublaðið segir, að flokkur
þess hafi verið hinn eini, sem
óskiftur kaus núverandi for-
seta. Öllum er sómi í því að
fylgja góðum manni. En góð-
um manni er engin sjerstök
sæmd að því, þótt óhappa-
menn sláist í fylgd með honum.
Og enn er það ekki gleymt, að
Alþýðuflokkurinn var eini
flokkurinn, sem reyndi að
granda sjálfstæðismálinu. For-
maður flokksins hljóp frá skrif
legri yfirlýsingu sinni og
flokksblöðin rjeðust með of-
stopa á þá, sem unnu að því,
að lýðveldið yrði stofnað 17.
júní. Þessa skömm þvær Al-
þýðublaðið ekki af sjer með
því að skrökva skömmum á
aðra. ,
Sala kjöts og
kartaflna hindruð
BÓKHALDS FRÓÐIR menn
þekkja, að oft er lítið ósam-
ræmi, smáskekkjur, merki um
miklu stórfeldari villur eða
ágalla. Þess vegna verður að
\ leita, að því í hverju skekkjan
er fólgin en dugar ekki að slá
sjer til rólegheita með-því, að
12. ágúst.
um hana muni ekki neitt. —
Svipað kemur nú fram í verð-
lagsmálunum. Hjer í bænum er
nú bæði hörgull á kartöflum
og nýju kjöti. Hvorttveggja er
til. Kartöflur í görðunum. en
kindur í haganum. Eigendur
kinda og kartaflna eru fúsir
á að selja afurðir sinar. En
yfirvöldin banna þeim það. eða
sama sem. Hver er ástæoan til
þess? Peningar og verðlags-
ákvæði á hvorttveggja að vera
til þess að greiða fyrir við-
skiftum. En nú er svo komið,
að hæfileg verðlagning þessara
afurða mundi verða til þess að
rugla alt peningagildi og allt
verðlag í landinu.^í stað þess
að greiða fyrir, þá er gjaldmið-
illinn nú orðinn til þess að
hindra að menn fái nauðsynjar
sínar. Segja má, að ekki skifti
öllu máli, hvort menn fái nýtt
kjöt eða kartöflur um hásum-
arið. Rjett er það. En dæmið
sýnir, í hverjar ógöngur verð-
lagsmálin eru komin, gefur til
kynna, að í öllu kerfinu sje
meirháttar skekkja, sem lag-
færa verður fyrr en síðar.
MeðferS matvæla.
EN ÚR ÞVÍ minst er á mat-
væli, er rjett að vekja á því
athygli um leið, að eitt merk-
asta verkefni okkar næstu ár
verður að vanda betur en gert
hefir verið allá meðferð mat-
væla. I hinni hö.rðu samkepni,
sem skapast eftir styrjöldina,
verður hver sú þjóð, sem er
fyrst og fremst matvælafram-
leiðandi, að geta sýnt og sann-
að, að hjer sje á öllum sviðum
gætt hins ítrasta hreinlætis, og
ekkert til sparað að matvæli
þau, sem út eru flutt og yfirleitt
framleidd í landinu, sjeu 1.
ílokks og gallalaus.
Allir muna hraunkjötið í
fyrra. Enn hefir heyrst um
gallað íshúskjöt. Allir vita,
hvernig mjólkin er hjer í höf-
uðstaðnum. Að henni er ó-
bragð og ómenningarbragð. ís-
fiski hjeðan hefir verið fleygt
í Englandi nú undanfarið.
Það þarf að taka fyrir allar
matvælaskemdir, af hvaða tagi
sem eru, og má ekki liggja í
láginni, að bætt verði um, þar
sem misfellur koma í Ijós. —
Stundum er það talið sem árás
á framleiðendur. og illkvitni. ef
á slík mál er minst. En slík við-
kvæmni á ekki heima í þessum
málum. Þögn og sleifaralag er
hættulegast þegar til lengdar
lætur.
Áhyggjur Tímans.
RITSTJÓRI Tímans hefir
skrifað hverja greinina á fætur
annari um það, að hlutafjelagið
Kveldúlfur hafi selt togara.
Telur Þórarinn þetta hina
mestu ósvinnu, og jafnvel þjóð-
hættulegt, Hefir hann haft um
þetta bæði mörg orð og stór.
Aðalástæðan fyrir þessum
skrifum hans er sú, að með
þessu sjeu eigendur Kveldúlfs
að draga fje úr útgerðinni, fje,
sem þeir hafi grætt á útgero og
eigi að vera kyrt í útgerð, en
hvergi annarsstaðar.
Eins og allir vita, og ritstjóri
Tímans sem aðrir, hlýtur að
sjá, þá hefir það gerst við sölu
þessara togara, að fjármagn það
hefir aukist sem fast er í út-
gerð. Því til viðbóíar fjármagni
því, sem áður var í togaraút-
gerð, kemur nú kaupverð tog-
ara þeirra, er hinir nýju eig-
endur hafa lagt fram. En verð-
ið sem Kveldúlfur fær fyrir
skipin. en verður kyrt í út-
gerð þess fjelags framvegis,
auk þess fjár, er fjelagið hefir
vegna hinna seldu togara, lagt
í nýbyggingarsjóð.
Ef hinsvegar svo væri, að
andvirði hinna seldu togara vrði
tekið úr útgerðinni, eins og
Tímaritstjórinn heldur fram
(gegn betri vilund) þá hefir
ekki annað skeð en það, að
skipin skiftu um eigendur.
En þetta finst Þórarni Þórar-
inssyni að stefna muni til ófarn
aðar fyrir framleiðslu og fjár-
mál þjóðarinnar. Togarar Kveld
úlfs mega ekki komast í annara
hendur. Hættan af því fyrir al-
menning gæti þó ekki verið
önnur en sú, að hinir nýju eig-
endur skipanna væru lakar til
þess hæfir að gera þau út.
Hjer verður enginri greina-
munur gerður á hæfni útgerðar
mannanna. En það hefði þótt
tíðindi fyrir nokkru, að Tím-
inn hjeldi því fram viku eftir
viku, að eigendur Kveldúlfs
megi engan togara selja, því
skipin sjeu best komin í þeirra
höndum, sem best kunna að
reka útgerð. Annað verður ekki
ráðið af skrifum Þórarins um
þétta mál.
Kommúnistar.
NÝLEGA var hjer minst á
kommúnista brotalömina sem
verið hefir á þjóðrækni þeirra
og fylgi þeirra við föðurlands-
lausa alþjóðahyggju.
Var á það bent að eftir væri
að sjá, hvort þeir hefðu lagt
niður alþjóðahyggjuna og dek-
ur við erlent vald. en tekið upp
þjóðræknina í staðinn.
Þjóðviljinn hefir gert þessar
eftirgrenslanir að umtalsefni og
segir, að hinir íslensku komm-
únistar ætli sjer að hafa sinn
fótinn á hvorri „línúnni“, ann-
ari á alþjóðahyggjunni, sem
liggur út í heiminn, en hinn á
þjóðræknislínunni.
Reynslan sker svo úr hvern-
ig þetta getur samrýmst. Hvor
taugin verður sterkari, heima
taugin eða sú ,,internationala“.
Hvoi't þeir halda sjer við þjóð-
ræknina þegar á reynir, ellegar
lyfta löppinni af henni og renna
sjer, eftir sinu fyrra eðli. Erth
er sá möguleiki til í dæminu,
að svo mikið bil verði á milli
þessara tveggja lína, að flokk-
urinn geti ekki staðið beggja
megin yfir bilið — og rifni.
En alt kemur þetta á daginn
er frá líður.
Fólksekla
og atvinnuleysi.
FORGÖNGUMAÐUR verka-
lýðsfjelags á Húsavík ljet þess
getið hjer í blaði nýlega, að þar
væri atvinnuleysi. því þar vant
aði eitt og annað, til þess að
styðja og tryggja framleiöslu-
vegi.
Rjett í sama mund bárust þær
fregnir frá rafvirkjun Sigl-
firðinga að þá hafi vantað
verkafólk í alt sumar til þess að
iryggja Það, að þeir gætu full-
gert rafstöð sína við Skeið-
fossa fyrir annatímann næsta
sumar.
Vafalaust eru báðar þessax
fregnir rjettar. En hjer er um
eftirtektarverð mistök að ræða.
Ef stórfeld framleiðslutæki á
Siglufirði verða ekki starfhæf
næsta sumar, af því að atvinnu
lausir menn á Húsavík hafa
ekki fengist til að leita sjer at-
vinnu til Siglufjarðar eða til
Skeiðfossa í sumar.
Þetta atvik leiðir hugann enn
á ný til þess málefnis er oft
hefir verið minst á, að í fram-
tíoinni þarf fastari áform og
fyrirhyggju um það, en verið
hefir, hvar fólk eigi að leita
sjer alvinnu. Ekki eingöngu yf
ir sumartímann. Heldur hvar
menn eigi helst að taka sjer ból
festu eftir atvinnumöguleikum.
Þar sem aðstæður eru bestar
til fiskafla og iðnaðar eða til
ræktunar, þar á íólkinu að
fjölga. En menn eiga að láta
sjer það lynda, þó mannfækk-
un verði þar, sem erfiðust eru
skilyrðin.
Rannsóknir ó Kötlu-
jökli.
ALLMIKLAR mælingar hafa
verið gerðar á skriojöklum og
öðrum jöklum hjer á landi u.nd
anfarin á. Hefir Jón Eyþórs-
son veðurfræðingur, starfað
einna mest að því. En hann
hefir fengið aðra í lið með sjer.
M. a. Steinþór Sigurðsson mag.
Þeir hafa ákveðið í samráði
við Pálma Hannesson rektor,
að efna til mjög víðtækra mæl-
inga á Kötlujökli eða á því
svæði Mýrdalsjökuls, sem breyt
ingum tekur við Kötlugos. Ætla
þeir fjelagar að fá úr því skor-
ið, hve mikið jökullinn kann
að aukast með hverju ári. En
það er trú manna, að þegar
jökullinn yfir eldstöðvunum
hefir fengið vissa hæð, þá sje
von á gosi. Enn þykir það ein-
kennilegt hve mikið vatnsflóð
veltur fram úr jöklinum, þegar
Katla gýs. Þykir það vatns-
magn æði mikið í samanburði
við þær breytingar, sem sjáan-
lega hafa orðið á jöklinum við
gosin.
Ef það tekst að halda ná-
kvæmum mælingum áfram á
jöklinum á hverju ári, og
vinna úr þeim, má vænta þess,
að þarna fáist mjög mikilsverð-
ar Uþplýsingar bæði viðvíkj-
andi eldgosum og jökulmynd-
unum.
Þjóðverjar herða á
herkvaðningu
London í gærkveldi:
Göbbels, sem á að sjá um als
herjarhervæðingu þýsku þjóð-
arinnar, hefir fyrirskipað, að
vegna hernaðarátaksins skuíi
fækkað að miklum mun starfs-
liði pósts, síma og annarra op-
inberr.a stofnana. Fara þeir
menn í herinn, sem um það eru
færir, en aðrir til annara starfa
í þágu styrjaldarinnar. Þá hef-
ir einnig verið fækkað mjög
starfsliði leikhúsa, hljómsveita,
og kvikmyndaiðnaðurinn verð-
ur dreginn mikið saman. Menn
mega ekki lengur hafa þjón-
ustufólk, nema brýnasta nauð-
syn krefji. Leikmót og söngmót
verða mjög lakmörkuð, en öll-
um kröftum beitt að vörnum
landsins. — Reuter.