Morgunblaðið - 24.08.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 24, ágúst 1944
JttnrpmM&Mlí
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanáa, '
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Mannrjettindi
og hnefarjettur
í FRUMSKÓGUNUM er það hnefarjetturinn, sem
ræður. Á frumstigi mannkynsins var það vald þess stærri
og sterkari, sem rjeði. Og fram eftir öllum öldum, er það
þetta vald sc-m opinberast í hörmungum mannkynsins,
styrjöldum þess, blóðfórnum, neyð og þyngstu raunum.
Baráttan gegn hnefarjettinum er þó löngu hafin. Og
það eru ávextir þeirrar baráttu, sem móta hvert fótmál
þjóðanna og mannkynsins í heild á vegi framþróunar-
innar, í áttina til aukins farsældar, menningarlífs og
friðar.
Það er viðurkenning mannrjettindanna, sem er grund-
völlur friðsamlegs og menningarlegs samneytis einstakl-
inga og þjóða, viðurkenningin á rjetti einstaklinganna til
lífs og lima og persónulegrar helgi og viðurkenning á hlið-
stæðum rjettindum þjóðanna.
Þessi sannindi mótaði Ólafur Thors, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, í ræðu sinni við stofnun íslenska lýð-
veldisins, með þessum orðum: „Kjörorð hins íslenska lýð-
veldis er: Mannhelgi. Hugsjón þess, að hjer búi um alla
framtíð frjáls og öllum óháð menningarþjóð, andlega og
efnalega frjálsir og hamingjusamir menn“.
Sönn sannindi eru einnig, að því er.snertir samneyti
þjóðanna, mótuð í Atlantshafssáttmála Bandaríkjanna
og Bretlands, þar sem m. a. er lýst yfir: „Það verður að
hætta að beita valdi í viðskiftum þjóða á milli. Frelsið í
anda og athöfnum sje undirstaða menningarinnar“ — og
„Allar þjóðir, stórar eðá smáar, sigraðar eða sigurveg-
arar, skulu njóta jafnrjettis í viðskiftum —
Það er í fullri andstöðu við þessar grundvallarhug-
sjónir, þegar um það berast raddir, að hinum stóru þjóð-
um sje ,,lífsnauðsyn“ að „hafa bækistöðvar“ hjá þeim
smærri eftir stríðslok. Slíkar raddir eiga heima í frum-
skógunum.
Vörumst óhófið
VIÐ ÍSLENDINGAR megum ekki halda, að við sje-
um að verða stórveldi og að við getum þar af leiðandi
leikið okkur eftir vild. Við megum ekki gleyma því, að við
erum fátækir og smáir og getum þess vegna aldrei vænst
þess, að okkar gæti að neinu leyti á taflborði því, sem
stórveldin leika á í alþjóðamálum.
Á þetta er mint nú í sambandi við hinar tíðu ráðstefn-
ur, sem haldnar eru og þeim mun vafalaust fara fjölg-
andi í náinni framtíð. Við höfum til þessa verið þátt-
takendur í tveim slíkum ráðstefnum og borið okkur all-
ríkmannlega. Við höfum sent sendinefndir hjeðan að
heiman á ráðstefnurnar, enda þótt, við ættum margt
ágætra manna 1 því landi, þar sem ráðstefnurnar voru
haldnar. Þetta sýnist vera óþarfa íburður og ekki laust við,
að á þessu sje einhver Bör Börssons bragur.
Ekki ber að skilja þessi ummæli þannig, að verið sje
að amast við því, að ísland hafði fulltrúa á þessum ráð-
stefnum. En við verðum að fara gætilega og umfram alt
að varast, að taka á okkur fjárhagsskuldbindingar, sem
þjóðinni kynni að verða um megn að rísa undir. Við meg-
um ekki miða aðgerðir okkar við undangengin veltiár;
þeir tímar eru horfnir, þegar minst varir og kaldur veru-
leikinn kominn í staðinn.
Við megum heldur ekki gleyma því, að þjóðin á margt
ógert. Hún á eftir aþ koma framtíðarskipan á utanríkis-
þjónustuna. Þar þarf húrr miklu til að kosta. Og hjer
heima bíða ótal verkefni, sem kosta mikið fje.
Hið unga íslenska lýðveldi verður að vera fjárhagslega
sjálfstætt, því að annars er því hætta búin. Við verðum
þess vegna að varast allt óhóf og sníða okkur í hvívetna
stakk eftir vexti. Gleymum því ekki, að við eigum að
,mestu eftir að byggja upp okkar land og tryggja lífsaf-
Lomu fólksins.
Bjarnarjon L^'W'

'l/l' daaleaa. iííinu
F. 24. ág. 1915. Ð. 11. jan. 1944.
Astvinakveðjur.
I.
Jeg kalla þig, pabbi, komdu
nú inn.
Jeg vil fá að kyssa vanga þinn.
Dagarnir líða samir við sig;
jeg fæ ekki enn þá að faðma
þig-
Vsqran jeg sofna við vöggulag
og vona þú heilsir mjer næsta
dag.
II.
Inndælt var fyrrum hjá
eiginmanni
að una glaðvær í kærstum
ranni.
Nú göngum við hljóðar
í gleðibanni.
Ástin þín birtir enn þá veginn.
Ástin huggar, er þjáir treginn.
Kærleika allan þakka jeg
þeginn.
Minnug er jeg á mildi þína,
mætti það stilla harma mína.
Enn sje jeg bros þín innra
skína.
Anda minn tíðum er að dreyma
um hina bláu stjörnugeima,
undur dýrðlega helgiheima.
Sjertu, vinur, í veröld nýrri,
vígsluskikkjunni klæddur dýrri,
kvaddur ástvina kveðju hlýrri.
III.
Foreldrar þakkir færa ,
farna syninum kæra;
brestur ei vináttubandið,
þó byggi hann ókunna landið.
Eira skal nú því orðna.
Óðum tekur að morgna.
Geisfar á gömlum vegi
glampa frá nýjum degi.
H. J.
- Besfu íþróftamenn-
irmr
Framh. af bls. 5.
vinen, O’Callagham, Schröder
og Kinna-Bergh ásamt Þjóð-
verjunum Hein og Blask.
Það er erfitt að fullyrða,
hverjir sjeu meðal hinna „tíu
bestu“ í hverri íþróttagrein, en
1 frjálsum íþróttum talar heims
metaskráin sínu máli. En þáer
grein'ar, sem ekki er hægt að
mæla afrekin í sekúndum eða
sentimetrum, eru verri viður-
eignar. Þar stöndum við næst-
um ráðalausir og vitum ekki,
hvernig við eigum að snúa okk
Loftvarnir.
NÝLEGA VAR það haft eftir
lögreglustjóranum í Reykjavík
í viðtali, sem blaðamaður átti
við hann, að loftvarnabyrgin
hjer í .Reykjavík yrðu ekki rifin
fyrr en ófriðnum væri lokið. —
Hinsvegar gaf hann það loforð,
að sama daginn, sem stríðinu
lyki skyldi hann sjá svo til að
byrjað yrði á því að taka loft-
varnabyrgin burt.
Vel mælt og drengilega, eins
og þar stendur. En hvað er að
segja um loftvarnirnar hjer hjá
okkur? Það eru margir mánuðir
síðan minst var á^loftvarna-
nefnd. Æfingar hafa ekki verið
haldnar og hvernig er það, eru
ekki farnar að riðlast fylkingar
hjá loftvarnaliðinu — hjálpar-
sveitum, ruðningssveitum og
hvað þær nú hjetu?
•
Stríðið er ekki búið.
í ÞESSU sambandi er okkur
íslendingum holt að muna eftir
því, að stríðið er ekki búið enn-
þá . og ísland er enn hernaðar-
svæði. Þjóðverjar hafa ekki af-
numið „hafnbannið“ á ísland og
þeir munu ábyggilega ekki senda
boð á undan sjer ef það dytti í
þá, að gera hjer loftárás. Það er
ekki Þjóðverjum að þakka, að
hafnbann þeirra á Islaridi hefir
ekki borið árangur. Þeir hafa
sannarlega ekki legið á liði sínu
og viljann hefir ekki vantað, þó
máttinn hafi skort.
Þjóðverjar hafa enn bækistöðv
ar í Noregi og þeir geta énnþá,
eins og þeir hafa áður gert, sent
flugvjelar íínar til íslands. Það
er þessvegna jafnnauðsynlegt og
það hefir verið fyrir okkur, að
hafa allar varúðarráðstafanir í
lagi. Við höfum leyfi til að vona,
að Þjóðverjar geri ekki loftárás-
ir á Island hjeðan af í þessu
stríði, en við höfum ekki leyfi til
að vera óviðbúin slíkum árás-
Höfum loftvarnirnar í
lagi.
ÞAÐ BENDIR alt til, að styrj-
öldin hjer í Evrópu verði ekki
löng hjeðan af. En meðan hún
stendur og erlendur her dvelur
hjer á Islandi er það skylda okk-
ar gagnvart sjálfum okkur, að
hafa allar varúðarráðstafanir í
lagi.
Loftvarnanefnd á að hafa séf-
ingar, eins og hún gerði. Loft-
varnabyrgin, þó ljót sjeu og leið
inleg, að sjá, eiga að standa eins
og þau hafa staðið. Við erum bú
in að hafa þau fyrir augunum
það lengi, að við getum þolað við
ennþá nokkra hríð.
I heimahúsum á fólk að gera
sömu varúðarráðstafanirnar, sem
það gerði, þegar hættan var tal-
in mest. Það er gott að hafa
gamla íslenska máltækið i huga:
Það er of seint að byrgja brunn
inn, þegar barnið er dottið ofan
í hann.
Þessi orð um loftvarnir eru
ekki sögð til að hræða neinn. —
Þau eru birt sem áskorun um að
vera á verði um hríð. Það verð
ur vonandi ekki svo lengi, sem
sú „vakt“ þarf að standa.
•
Munur á vinnubrögð-
um.
ÞAÐ ER munur að sjá vinnu-
brögðin hjer við höfnina nú, eða
fyrir nokkrum árum. Fleiri og
fleiri vjelar koma í stað hand-
aflsins. Fyrir nokrum árum sá
jeg 8—10 verkamenn vera að
bisa við að koma toghlera á vöru
,♦» A AAA
%w«”*rVVVVVVVVVVV
nema handaflið og þeir voru
lengi að koma hleranum á bíl-
inn. I gær sá jeg sama verkið
unnið á sama stað við höfnina.
En nú hafði verið breytt um
aðferð. Stór krani á hjólum var
notaður til að hefja hlerana upp
á bílinn og þetta tók ekki nokkra
stund. „Þetta eru nú fínar græj-
ur, maður“, sagði gamall verka-
maður, sem búinn er að vinna
hjer við höfnina í ein 30 ár, eða
lengur. Hann man tímana tvenna
karlinn sá, þegar kolin voru bor
in á bakinu frá uppskipunarbát-
unum.
•
Iuirfum nýtísku áhöld
FRÁ HÖFNINNI reikaði jeg
suður með Hljómskálagarði. Þar
var verið að vinna að byggingu
nýrrar götu. Eitt verkfæri var
þar að sjá, sem jeg kann ekki að
nefna með nafni, en sem vakti
strax athygli mína. Þetta var
einskonar risaskófla, sem gróf
á við marga menn, en það var
bara einn maður, sem stjórnaði
henni.
En þetta er framtíðin og því
fyr, sem við Islendingar kunn-
um að tileinka okkur hin nýju
verkfæri, því örari verða fram-
farirnar hjá okkur á ýmsum
sviðum.
9
Akranesferjan.
Það er langt síðan mörgum
þótti nóg um „fartina“ og ferða
lögin á fólkinu, en hvað hefir það
þó verið hjá því sem nú er. Þó
á þetta vafalaust eftir að aukast
enn að mun af mörgum ástæð-
um. Hinsvegar þarf ekki að ef-
ast um að fólksflutningar fara
að einhverju leyti fram í loftinu*
hjer eftir. Þó mun það um langa
hríð ekki vera svo verulegt, að
bílarnir verði þar ekki langsam-
lega drýgstir, og lengst halda
velli í samkeppninni.
Gagnvart langleiðunum (þar
sem flest fólk fer um) er því um
. að gera, að vegirnir batni, verði
beinni og fljótkeyrðari.
Hjer í dálkum var nýlega
minst á bílferju um Akranes, á
einni allra fjölförnustu fólks-
flutningaleið um landið. Það
virðist (sem betur fer) fullkom-
in alvara, því mjer er kunnugt
um að byrjað sje að teikna slíka
fólks- og'bílferju hjer á milli. Að
því loknu mun alt í þessu sam-
bandi verða rannsakað til hlýtar.
Danir hafa ekki
gleymi Færeyinpm
Frá danska blaðafulltrúanum.
ÞVÍ FER FJARRI, að Danir
hafi gleymt Færeyingum. Þrátt
fyrir einangrunina, eða ef til
vill vegna hennar, hugsa Danir
meira um Færeyinga en nokkru
sinni fyrr, og þeir láta sjer ekki
nægja að tala um hinar dásam-
legu grænu eyjar í Atlantshafi,
heldur búast þeir einnig til þess
að bæta úr hinum tilfinnan-
lega skipakosti Færeyinga.
Að tiltölu við fólksfjölda hafa
Færeyingar mist fleiri skip og
sjómenn en nokkur önnur þjóð
í þessu stríði.
Nú hefir með tilstyrk ríkisins
verið komið á fót hlutafjelagi,
Fiskiskipafjelagi Færeyja. Fje-
lagið lætur nú smíða 150 og 80
smálesta fiskiskip á skipasmíða
bíl. Þeir höfðu ekkert til þessstöðvum í Danmörku.