Morgunblaðið - 01.10.1944, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 1. október 1944.
Ut.g.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Fram]cv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiCsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innaniands,
kr. 10.00 utanla-nds
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
i________________________________________________________
Iðju verkfallið
ALDREI hefir það sannast eins átakanlega og nú, í
sambandi við Iðju-verkfallið, hversu skaðsamlegt það er
að kaupdeilur sjeu reknar með offorsi, í stað þess að reyna
til hins ítrasta að leysa þær friðsamlega.
Iðjuverkfallið hófst 1. ágúst s. 1. Bar þá svo mjög á
milli, að ekki var viðlit að koma á sættum. Til þess að
almenningur geti betur áttað sig á þessari langvarandi
deilu, þykir rjett að skýra í stórum dráttum hvernig mál-
ið stóð í upphafi deilunnar og hver lausnin varð að lok-
um.
Karlmenn í hæsta launaflokki höfðu samkvæmt eldri
samnnigi 440 kr. grunnkaup á mánuði og 10 veikindadaga,
á fullu kaupi. Þessir 10 veikindadagar eru taldir samsvara
kr. 13.75 mánaðarkaup, svo að hið raunverulega kaup
var kr. 453.75 á mánuði.
Með samningunum nú var fallið frá veikindadögunum,
en mánaðarkaupið hækkað upp í 460 kr. Raunveruleg
kauphækkun því kr. 6.25 á mánuði, eða um 1.4%. Krafa
þessara manna var hinsvegar 500 kr. kaup á mánuði, auk
veikindadaga.
Kaup kvenna var samkvæmt fyrra samningi 265 kr.
á mánuði og veikindadagar, sem reiknuðust kr. 8.32, eða
samtals kr. 273.32 á mánuði.
Hjer var einnig fallið frá veikindadögunum, en mán-
aðarkaupið hækkað upp í 290 kr. Raunveruleg kaup-
hækkun því kr. 16.68 á mánuði, eða um 6%.
Krafa kvenmanna var hinsvegar 325 kr. kaup á mán-
uði, auk veikindadaga.
Þetta er þá árangurinn eftir tveggja mánaða verkfall.
Karlmenn fá 1.4% kauphækkun og konur um 6%.
Hvað skyldi svo þetta fólk þurfa langan tíma til þess
að vinna upp beina tapið, sem það beið vegna vinnu-
stöðvunarinnar? Ef til vill er það sjálft búið að reikna út
tapið; en útkoman hlýtur að hafa verið miður glæsileg.
Nú er öllum ljóst, að ef Iðja hefði strax í upphafi verið
fáanleg til að semja upp á þessi sömu kjör, hefði aldrei
neitt verkfall orðið. Þetta sýnir best, hve mikið tjón get-
ur af því hlotist fyrir verkalýðinn, .að fela pólitískum
ofstækismönnum forsjá kaupgjaldsmálanna. Reynslan
hefir jafnan sýnt og sannað, að það er ekki fyrst og
fremst velferð verkalýðsins, sem þessir menn hafa í
huga.
★
íslenskur iðnaður hefir verið í örum vexti síðustu árin.
Er ekki nema gott eitt um það að segja. En hinu megum
við ekki gleyma, að allur okkar iðnaður er ekki reistur
á traustum grundvelli. Og þetta er ekki aðeins alvarlegt
íhugunarefni fyrir þjóðfjelagið í heild, heldur fyrst og
frest fólkið, sem á lífsafkomu sína undir þessum atvinnu-
rekstri.
Þegar styrjöldinni lýkur og samkepnin hefst á öllum
sviðum við aðrar þjóðir, er ákaflega hætt við að margs-
konar erfiðleikar verði á vegi okkar unga iðnaðar. Og
það er alveg víst, að verði kröfurnar á hendur iðnaðinum -
hinar sömu eftir stríð og verið hafa að undanförnu, mun
mörg iðngreinin hníga að velli. En þá er ekki ósennilegt
að menn fari að skilja rjettmæti hinna gömlu sanninda: {
Enginn veit hvað átt hefir, fyrr en mist hefur.
25 ára starhafmæli:
Hjörfur Björnsson
XJíluerji Árifar:
M*1?****************^******************^!
z
ÚI
Fái iðnaðurinn hinsvegar að blómgast og dafna. eru
við hann tengdir ótal möguleikar. Ef vel og viturlega er
á haldið, á iðnaðurinn einmitt að geta orðið mesta öryggi
verkalýðsins. Hann' áí að geta bægt atvinnuleysinu frá
dyrum verkalýðsins í framtíðinni.
Þess vegna á það að vera keppikefli verkalýðsins að
koma iðnaðinum á fastan og öruggan grundvöll.
í DAG á Hjörtur Björnsson
25 ára starfsafmæli. Mörgum
mun efalaust eins farið og
skipstjóranum, sem jeg hitti
um daginn. Jeg vissi, að hann
þekti Hjört og spurði, hvort
hann vissi, að Hjörtur Björns-
son ætti afmæli á sunnudag-
inn.
— Nei. Hjörtur Björnsson,
hvaða maður er það? sagði
hann undrandi.
— Það er hann Hjörtur hjá
honum Magnúsi Benjamíns-
syni.
Þann þúsundþjalasmið kann
aðist hann strax við og svo
munu fleiri gera. Hjörtur hefir
unnið hjá Magnúsi Benjamíns-
syni í 25 ár, fyrst sem læri-
sveinn, en síðar sem meðeig-
andi. Hann er tvímælalaust ein
hver hagasti maður hjer á landi
og fæst við fleira en viðgerðir
á úrum og klukkum. Oft sjást
ótrúlegustu hlutir, sem ekki
koma sigurverkum við, á verk-
stæðinu hjá honum. Þeif hafa
lent þar, af því að sjerstakrar
nákvæmni og snilli þurfti til
viðgerðanna. Við bæjarbúar
erum margir þakklátir Hirti
fyrir það að hafa gert við úr
okkar og klukkur, svo að við
getum komist á bíó og stefnu-
mót í tæka tíð, en sjómennirn-
ir minnast Hjartar eigi síður
en við ,,landkrabbarnir“, því
að þá gerir hann úr höfn með
hárrjetta „krónómetra".
Skipstjórinn, kunningi minn,
sagðist hafa hitt Hjört í Vest-
mannaeyjum í frosthörkunum
í vetur. Hjörtur var að gera
þar við vitann, sem var allur
af göflunum genginn.
— Við þyrftum bara að ná
honum í Portlandsvitann líka.
Það eru bölvaðir dutlungar 1
honum annað slagið. Það er
meira öryggi fólgið í því að
sigla eftir rjettum vita en þið
„landkrabbarnir“ gerið ykkur
ljóst. Við sjómennirnir erum
ósjálfrátt þakklátir þeim
manni, sem gerir vandvirknis-
lega við þau tæki, sem auka
öryggi okkar.
Þannig sagðist skipstjóran-
um, og hann lagði áherslu á orð
in. Jeg efast eigi um, að hon-
um sje hlýtt til Hjartar, og
svo mun hverjum manni, sem
kynnist honum Hirti hjá Magn
úsi Benjamínssyni.
Sem betur fer er 25 ára
starfsafmæli Hjartar í dag, en
hvorki fimtugs- eða sextugs-
afmæli. Hann fylgir öldinni að
áratáli, er fæddur árið 1900
Og er Húnvetningur að ætt og
úppruna. Hann er maður, sem
Fraiah. á bls. 10.
(i (j ri
Íí^inu
Það, sem var í
skúrnum.
EINHVERNTÍMA á dögunum
sagði jeg ykkur frá því, hve
menn hjer í bænum eru fast-
heldnir á ruslið sitt. Þeir, sem
eru að hreinsa tii í bænum, hafa
þráfaldlega orðið varir við
þetta. Menn ætla bókstaflega al-
veg vitlausir að verða, ef gam-
alt og ónýtt rusl er tekið af lóð-
unum þeirra.
í gær gafst mjer tækifæri til
að sjá eitt dæmi þessa. Hreins-
unarmennirnir, sem mætti líka
kalla þrifnaðarsveitina, voru að
vinna í Suðausturbænum. Bak
við hús á Bergstaðastígnum rák-
ust þeir á fornfálegan skúr. Eig-
andi skúrsins hafði farið fram á
við þrifnaðarsveitina, að hún
tæki hann burt, en annar maður
hafði afnot af skúrnum og
geymdi þar ýmislegt, sem honum
var illa við að missa úr eigu
sinni.
Þetta var fremur lítill skúr,
varla mikið stærri en píanó-
kassi. Hafði skúr þessum auð-
sjáanlega verið hróflað upp úr
kassafjölum, einhverntíma í
fyrndinni.
En hann var fullur af því und-
arlegasta samsafni, sem jeg hefi
nokkru sinni sjeð saman komið
í einni hirslu. Þarna voru fata-
leppar, strigapokadruslur, sem
ekki hjekk saman fyrir fúa. Stól-
lappir, pappír og fleira og fleira.
Innan um alt þetta voru beina-
grindur af fiskum. Sennilegt, að
upphaflega hafi þarna verið
geymdur harðfiskur, en rotturn-
ar höfðu nagað utan af beinun-
um. Innan um alt þetta voru
rottuhreiður.
Ekki neitt nýtt.
ÞEIR voru þarna báðir við-
staddir, Stefán Jónsson lögreglu-
þjónn og Sigurbergur Eiíasson,
sem stjórnar vinnuflokknum
fyrir hönd bæjarins.
Þegar jeg ljet í Ijós undrun
mína á sóðaskapnum, sagði Sig-
urbergur:
— Blessaður vertu. Þetta er
svo sem ekki það versta, sem við
höfum sjeð. Nei, það er nú stund
um svartara en þetta. Og svo
sagði hann mjer frá nokkrum
dæmum, „þar sem rotturnar
koma hlaupandi á móti manni“,
þegar byrjað er að hreyfa til í
ruslhaugunum á bak við hús
manna.
Hafi jeg ekki verið sannfærð-
ur fyrr, þá varð jeg það þarna,
um að þetta hreinsunarstarf er
eitt af því nauðsynlegasta, sem
ráðist hefir verið í.
Stefán lögregluþjónn sagði
mjer, að búið væri að aka um
500 vörubílahlössum af rusli í
öskuhaugana úr hinum ýmsu
bæjarhverfum. Sjest á því einu,
hverja nauðsyn bar til að vinna
þetta verk.
Lokun Valhallar.
GAMALL VALHALLARGEST
UR skrifar mjer á þessa leið um
lokun Valhallar:
„Kæri Víkverji!
Jeg sá í pistlum þínum á laug-
ardaginn, að það ætti að loka
Valhöll á Þingvöllum nú um
mánaðamótin. Mjer þótti þetta
slæmar frjettir, og vona, að þær
reynist ekki rjettar. Undanfarin
ár hefir Valhöll jafnan verið op-
in alt árið, svo að hægt hefir ver
ið að taka á móti ferðamonnum
á vetrum. Jeg býst við, að mörg-
um ferðamanninum þyki nokk-
úrs vant, ef lokað verður í vet-
ur. Oft á vetrum, þegar ófært er
yfir Hellisheiði, hafa fólks- og
mjólkurflutningar allir legið yf-
ir Mosfellsheiði. Þingvallavegur
inn nýi er nefnilega mjög snjó-
ljettur. Oft hafa samt ferðamenn
þessir lent í talsverðum hrakn-
ingum og þótt gott að koma til
Jóns í Valhöll og fengið hjá hon
um hinar hlýjustu móttökur. —
Þetta hefir jafnvel orðið hrökt-
um ferðamönnum, innlendum og
erlendum, til lífs, eftir því sem
mjer er tjáð. Sjálfur hefir Jón
sagt mjer, að aldrei hafi hann
eins gaman af að taka á móti
gestum eins og þegar þeir koma
hraktir og þjakaðir úr erfiðu
ferðalagi. Enda hafa menn róm-
að það, hvað vel hafi verið tek-
ið á móti þeim í svona tilfellum,
og oft fyrir litla eða enga borg-
un. Enda hefir Jón jafnan kapp-
kostað að gera öllum fært að
heimsækja staðinn, jafnt þeim
efnaminni og þeim, sem hafa
meiri auraráð.
Jeg vona, að fregnin um lok-
un Valhallar reynist röng, og að
Jóni megi auðnast að taka þar
á móti gestum mörg ár enn“.
•
Uppskrúfuð bílleiga.
FJÖLDI MANNS hjer í bæn-
um kvartar yfir misræmi, sem
sje í leigubílatöxtum. Sagðar eru
sögur um það, að einn bílstjóri
taki 5 krónur fyrir ákveðna
vegalengd á vissum tíma dags,
en svo komi fyrir, að annar taki
10 krónur fyrir jafnlangá ferð
og á sama tíma daginn eftir.
Því miður mun vera nokkuð
til í þessu. Jeg veit dæmi um
konu, sem ók að kveldi dags
með leigubil innan af Laugavegi
vestur á Mela. Bílstjórinn heimt
aði 18 krónur fyrir „túrinn“ og
fjekk það, því kbnan var óvön
að aka í leigubílum.
Börn konunnar sáu, að móðir
þeirra hafði verið svikin í við-
skiftum og fóru að kynna sjer
þetta nánar á viðkomandi bíl-
stöð. Þar bar stöðvarstjóra og
öðrum bílstjórum, er viðstaddir
voru, saman um, að sanngjarnt
gjald hefði verið 10 krónur fyr-
ir ferðina.
Hjer er um svik að ræða, sem
bílstjórastjettin á ekki að þola
innan sinnar stjettar. Það kemst-
óorð á alla leigubílstjóra fyrir þá
fáu, sem reyna að okra á við-
skiftavinum sínum. Þegar slíkt
kemst upp, ætti að reka viðkom-
andi bílstjóra úr fjelagsskapn-
um. Myndi þá brátt hætt að
svíkja fólk í viðskiftum þessum.
Lið flult frá
Tylflareyjum
London í gærkveldi:
Orustuflugvjelar banda-
manna hafa skotið niður tvær
þýskar flutningaflugvjelar af
gerðinni Junkers 52 yfir Eyja-
hafi og hafa margar aðrar af
sömu gerð sjest á flugi norður
af Tylftareyjum. Er álitið, að
Þjóðverjar noti flugvjelar þess-
ar til að flytja lið sitt brott frá
eyjunum. — Reuter.
990 menn drukkna.
London: Japanska frjettastof
an segir frá því, að 930 amerísk
ir stfíðsfangar hafi látið líf sitt
er tvö japönsk flutningaskip,
sem þeir voru á, voru skotin í
kaf af kafbátum bandamanna.