Morgunblaðið - 15.11.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 15. nóv. 1944
Útg.: H.f. Árvakur, ReykjavQc
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson *
Auglýsingar: Árni óla
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiösla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura meö Lacbðk.
Búrfells - Bárður enn
á ferð
NÝLEGA ritaði Björn Ólafsson grein í Vísi um stefnu
hinnar nýju ríkisstjómar, að freista þess, að hefja stór-
felda nýsköpun í atvinnulífi þjóðarinnar. Sá hann öll
tormerki á framkvæmd þessa áforms, ekki þýddi að
stefna að stórfeldri aukningu og nýsköun framleiðslu-
tækja þjóðarinnar, því að sýnt væri að atvinnuvegirnir
gætu ekki borið sig með núverandi verðlagi og fram-
leiðslukostnaði.
★
Morgunblaðið gerði þessi skrif að umtalsefni, sýndi
raunar fram á haldleysi þeirra og máttleysi þeirrar van-
trúuðu hugsunar, sem þau bygðu á. Forystugrein Vísis
í fyrradag snýst um það, að það hljóti að ,,valda nokkurri
furðu, hversu mikla vanstillingu Morgbl. sýnir”, út af
þessum skrifum Bj. Ól. Nú væri miklu skaplegra fyrir
Vísi að gera snefil af tilraun til þess að færa því stað,
að í skrifum Morgbl. hafi minstu „vanstillingar” gætt,
ef hann endilega vill halda áfram bara að ólátast.
★
Sannleikurinn er sá, að Morgbl. spurði Björn Ólafsson
ofur einfaldlega þeirrar spurningar varðandi nýsköpun
atvinnuveganna, hvajð hann teldi „að bera sig?” Spurt
var að því, hvort leyfilegt hefði verið að hefja nýsköp-
unina, ef fyrverandi stjórn, sem Bj. Ól. átti sæti í, hefði
tekist að halda dýrtíðinni niðri þar sem hún var, þegar
stjórnin tók við völdum, án þess að borga til þess 20 milj.
kr. á ári úr ríkissjóði. Enn var spurt: „Hvenær er yfirleitt
óhætt að panta tækin að dómi Björns Ólafssonar? Á að
bíða þangað til það löngu eftir stríð, að útsjeð þyki um,
að verð á útflutningsvörurn falli ekki? — Hversu mörg
ár myndi það verða — Og er víst, að íslendingar kæmust
þá að með sínar skipabyggingar og nýbyggingar, eða
er ef til vill líklegra, að aðrir verði þar fyrir? — Og
segjum, að allt bæri sig, þegar skip og önnur tæki eru
pöntuð. Hvernig ætlar Björn Ólafsson að tryggja að hlut-
fall tilkostnaðar og afraksturs breytist ekki frá þeim tíma
og þar til tækin taka til starfa? — Og hvað ætlar Björn
Ólafsson að gera, ef þau skyldu ekki bera*sig þá”
★
Þannig var m. a. spurt. En þess hefir ekki orðið vart,
að nokkur tilraun hafi verið gerð, hvorki af Birni Ól-
afssyni eða Vísi, til þess að svara nokkru af þessu.
★
Það eina, sem Vísir -og Bj. Ól. hafa sagt, er þetta: Af
því að fyrverandi stjórn, sem Bj. Ól. átti sæti í, tókst ekki
að ráða fram úr því höfuðverkefni, sem hún hafði sett
sér, að vinna bug á dýrtíðinni, — þá má.nú ekki hefja
neina nýsköpun atvinnulífsins, meðan ekki er búið að
vinna verkið, sem fyrverandi stjórn ætlaði að vinna, en
gafst upp á.
★
Nei, — Búrfells-Bárður er enn á ferð og ekki hættur
að telja sláturkeppina. Vegna þess að ekki hefir verið vítt
til veggja í fjárhagslífi þjóðarinnar á undanfömum tím-
um, taka Búrfells-Bárðarnir andköf þegar efnt skal til
stórra átaka á tímum, sem að vísu eru áhættusamir, —
já, verulega áhættusamir, — en fela þó jafnframt í sjer
tækifærin og hina miklu möguleika framtíðarinnar.
★
Hin nýja stjórn má fagna því, að henni er heitið stuðn-
ingi og óskað heilla með hin háleitu áform sín, af sam-
tökum fólksins og fjelagsheildum heilla stjetta. Hvort
Búrfells-Bárðum og nöldurskjóðum þeirra tekst að leggja
steina í veg hennar að settu marki, fær tíminn og reynsl-
an úr skorið. En takist svo til, þá er heillum horfin lítil
þjóð á vegamótum nýrra tíma.
Að standa saman um stórvirki, sem nú er hægt að vinna,
ef hugur fylgir máli, er í dag mál málanna. Að baki eru
deilurnar, — framundan sterk og einbeitt þjóð.
Lánsútboð Landsbank-
ans:
14.5 milj. króna
með 4 próseni
vöxfum
LANDSBANKINN hefir aug
lýst útboð á skuldabrjefum
tveggja lána, sem Reykjavíkur
bær hefir ákveðið að taka. —
Annað þeirra, að upphæð 7 milj.
kr., er tekið Vegna greiðslu á
4 V2 % stofnkostnaðarláni Sogs-
virkjunarinnar frá 1935, og er
það trygt með ábyrgð ríkis-
sjóðs. Eftirstöðvar sænska láns
ins, sem hefir verið sagt upp
til»greiðslu 2. janúar næstk., eru
nú 4.550 þús. sænskar krónur,
og jafngildir það 7.085 þúsund
íslenskum krónum. Fjármála-
ráðuneyti Bandaríkjanna hefir
veitt leyfi fyrir yfirfærslu á
dollurum til Svíþjóðar til
greiðslu á láninu.
Hitt lánið, sem Reykjavíkur
bær hefir ákveðið að taka, er
til Hitaveitunnar. Það er að
upphæð 13.5 milj. kr., en af
skuldabrjefum þess eru að svo
stöddu ekki boðnar út nema
7.5 milj. kr.
Skuldabrjef lánanna bera
4% vexti, en lánstíminn er mis
munandi langur. Sogsvirkjunar
lánið greiðist. á 15 árum, en
Hiatveitulánið á 20 árum. •—
Kjörin, sem væntanlegum kaup
endum brjefanna eru boðin,
eru því mjög hagstæð. Sjerstak
lega er ástæða til að ætla, að
mikil eftirspurn verði eftir
brjefum Sogsvirkjunarlánsins,
en þau eru ekki fáanlega nema
í sambandi við kaup á brjefum
Hitaveitulánsins. Kaup á hin-
um síðar nefndu gefa forkaups
rjett að sömu upphæð af brjef-
um Sogsvirkjunarlánsins, með-
an þau endast.
Landsbankinn hefir yfirtekið
skuldabrjef þessara lána og
býður þau nú til sölu á nafn-
verði. Fyrsti dagur útboðsins
er í dag og er tekið á móti
áskriftum í bönkunum, hjá
kaupfjelögum og í sparisjóði
Hafnarfjarðar. Skuldabrjefin
eru í tveim stærðum, 5000 kr.
og 1000 kr. og verða þau af-
hent áskrifendum 2. janúar
næstkomandi, gegn greiðslu
kaupverðsins.
Áhugi fólks fyrir að ávaxta
sparifje í vaxtabrjefum fer
stöðugt vaxandi, eins og líka við
er að búast þegar peningastofn
anir greiða ekki nema 2% vexti
af innlánsfje í sparisjóði. Má
því gera ráð fyrir mikilli þátt-
töku í skuldabrjefaútboðinu, er
hefst í dag. Vaxtabrjef Reykja
víkurbæjar 5iga orðið miklum
vinsældum að fagna hjá sjpari
fjáreigendum, vegna þess, að
þau eru talin í flokki hinna
tryggustu og bestu verðbrjefa,
sem völ er á.
Hershöf ðing j askipti.
London: Hitler hefir skipt
um hershöfðingja á vígstöðvun
um í Norður-Noregi og Finn-
landi. Er Rendulic farinn frá,
en við tekur Keitel hershöfð-
ingi, náfrændi Keitels mar-
skálks, sem verið hefir stjórn-
andi herfylkjanna í Rússlandi,
síðan styrjöldin hófst þar.
Bókaflóð.
HIÐ ÁRLEGA bókaflóð, sem
venjulega kemur á markaðinn
skömmu fyrir jól, er að skella
yfir. I prentsmiðjum og bókbands
vinnustofum er unnið af kappi
til að reyna að vinna upp tímann,
sem forgörðum fór vegna prent-
araverkfallsins. Bóksali er farinn
að rífast við verðlagsstjóra á
prenti. Verðlagsstjóri svarar fyr
ir sig og bóksalinn svarar vafa-
laust aftur. En á meðan á þess-
ari deilu stendur keppast bók-
salarnir að sýna vöru sína í
smekklegum sýningargluggum og
viðskiptavinirnir koma í stríðum
straumum.— að minsta kosti til
að skoða, þó ekki sje annað. •
Bókaútgáfa er alvörumál. Það
er ekki sama hvernig bækur eru.
Þær hafa mikil áhrif á lands-
lýðinn, sem les þær. Það kemur
svo margt til greina. Hvað hafa
bækurnar að flytja. Er efnið holt,
eða óholt. Hvernig er málið á~
þeim. Er það spillandi, eða bæt-
andi. Þetta og margt annað verða
útgefendur að hafa í huga við
bókaútgáfu. Þá er ekki sama,
hvernig bókin er heft, eða bund-
in. Það verður að gæta þess, að
ekki sjeu í henni prentvillur og
svo framvegþs. I
•
Menningarbragur.
ÞEGAR maðúr skoðar íslensku
bækurnar hjer í bókabúðunum,
sjer maður, að bókaútgefendur
fylgja yfirleitt ströngustu regl-
um um bókaútgáfu. Flestar bæk
ur, sem út koma, eru það, sem
kallað er góðar bækur. Rit, sem
eitthvað má læra af, eða sem
svala fegurðarþorsta lesandans.
Það er að verða menningarbrag-
ur á íslenskri bókaútgáfu. Það
er þjóðinni í heild til sóma, því
það mætti segja eitthvað á þessa
leið: „Segðu mjer hvaða bókment
ir þjóðin les og jeg skal segja
þjer hverskonar fólk það er, sem
byggir landið“.
o
Áhuginn fyrir forn-
ritunum.
EITT GLEÐILEGT tímanna
tákn í bókaútgáfu hjer á landi
nú, er áhuginn fyrir útgáfu forn
ritanna og rita um sögulegan
fróðleik allskonar. Útgáfa Heims
kririglu er glæsileg og samboðin
því merka riti. Flateyjarbók er
og að koma út í vandaðri útgáfu.
Almenningur sækist eftir sögu-
legum fróðleik allskonar og út-
gefendur reyna að fullnægja eft
irspurninni eftir bestu getu.
Þýddu baekurnar.
ÞÝDDU bækurnar eru ekki'
heldur valdar af verri endanum,
yfirleitt, þó einstaka „eldhúsró-
man“ fljóti með. Bækur eins og
„Lögreglustjóri N*apoleons“, —
„Katrín mikla“, „Niels Finsen“,
og „Thorvaldsen“, svo nokkrar
sjeu nefndar, sóma sjer í hvaða
bókaskáp sem er. Þá er og ný-
komin út bók Jan Valtins, þýska
kommúnistans, sem lýsir hinu
viðburðáríka lífi sínu. Þar eru
hroðalegar lýsingar á starfsað-
ferðum kommúnista og villi-
mensku nasista. Friðsamt fólk á
bágt með að leggja trúnað á alt,
sem þessi höfundur segir. En á
hinn bóginn er svo mikið af at-
burðum lýst í bókinni, sem vitað
er að eru rjettir, að ekki er hægt
að segja hana ósanna. í mörgum
atriðum eru lýsingar hans af
pyntingaraðferðum nasista eins
og aðrir fangar þeirra hafá skýrt
frá. Og nú eftir frelsun Frakk-
lands og Belgíu hafa fundist sann
anir fyrir því, að nasistar pína
fanga sína á dýrslegan og við-
bjóðslegan hátt, eins og Valtin
segir frá. En nóg um það í bili.
Það var ekki einstök bók, sem
átti hjer að vera til umræðu,.
heldur bækur yfirleitt.
©
Góð hugmynd.
FYRIR nokkrum dögum las
jeg auglýsingu hjer í blaðinu frá
bókaútgáfu Guðjóns Ó. Guðjóns-
sonar. Þar kom fram fyrirtaks
hugmynd. Bókaútgefandi þessi
tilkynnir, að hann hafi á prjón-
unum útgáfu á úrvalsverkum
helstu rithöfunda heimsins á
íslensku. Og hann hefir trygt sjer
færustu mentamenn okkar til að
þýða verkin á íslensku.
Þetta verður vafalaust vinsæl
útgáfa.
Ytri frágangur bóka.
YTRI frágangur íslenskra bóka
er yfirleitt góður og sumar bæk-
ur eru verulega fallega bundnar
og vel frá þeim gengið í alla
staði. Það sýnir, að handverks-
menn okkar á þessu sviði geta
gert vel og þess óafsakanlegra er
það, ef út eru gefnar þækur, sem
illa er gengið frá.
Prentvillur eru leiðinlegastar,
en um leið algengasti galli á ís-
lenskum bókum. Það er hörmu-
legt að. sjá prentvillur í dýrum
og að öðru leyti vönduðum út-
gáfum. Trassaskapur, sem ekki
ætti að þurfa að koma fyrir. Það
er líka óskemtilegt að sjá fingra
för prentaranna á bókum, sem
prentaðar eru á vandaðann
pappír og sem seldar eru dýru
verði.
•
Mestu bókaormar.
ERLENDIR menn, sem hingað
koma, furða sig oft á öllum bóka
búðunum, sem hjer eru svo að
segja í hverri götu. Þeir eru'undr
andi yfir þeim sæg prentaðs
máls, sem út kemur hjer á landi.
I merku amerísku riti var á það
bent einu sinni í fyrra, að það
væri hlutfallslega fleiri bókabúð
ir í Reykjavík, en nokkurri
amerískri borg.
Þetta er okkur til hróss sagt.
Við erum kallaðir bókaorm-
ar, íslendingar. Við skulum láta
okkur vel líka, á meðan við gæt
um þess að krefjast eingöngu
hins besta á bókmentasviðinu.
Verslunarjöfnuð-
urinn. jan.-okf.,
óhagstæður unt 2
milj. kr.
SAMKVÆMT upplýsingum,
sem blaðið fekk hjá Hagstof-
unni, hefir verslunarjöfnuður-
inn við útlönd tíu fyrstu mán-
uði ársins verið óhagstæður um
tvær miljónir króna. ,
Innflutningur á þessum tíma
jan.-okt., nemur alls 209,9 milj.
króna og útflutningur 207,9
milj. króna. — Á sama tíma í
fyrra var verslunarjöfnuðurinn
óhagstæður um 14,5 milj. Var
þá flutt inn fyrir 206,6 milj.,
en út fyrir 192.1 milj.
I októbermánuði var jöfnuð-
urinn hagstæ^ur um 4.1 milj.
króna. Útflutningurinn nam
31.0 milj. og innflutningur 26.9
milj. ,