Morgunblaðið - 01.12.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 1. des. 1944
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.itj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Ste^insson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiösla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriítargjald: kr. 7.00 á mánuði innanland*,
kr. 10.00 utanlands
1 lausasölu 40 aixra eintakið, 50 aura með LeabAk.
Fleiri faglærða menn
NÝLEGA var haldið hjer í bænum allherjarþing at-
vinnurekenda, sennilega hið fyrsta af því tagi á okkar
landi. Það fór ekki mikið fyrir þessu þingi atvinnurek-
enda. Enginn hávaði var í kringum þáð; málin voru þar
rædd í kyrþey.
Þegar þingið hafði lokið störfum var blöðum sendar
nokkrar ályktanir, sem þar voru gerðar í ýmsum málum.
Meðal ályktana þeirra, sem þing atvinnurekenda gerði,
var þessi:
„Fundurinn telur að takmörkun sú, sem verið hefir á
möguleikum ungra manna til faglegs verklegs náms, sam-
rýmist eigi alþjóðarheill og sje skaðleg heilbrigðri þróun,
verklegri og menningarlegri. Skorar fundurinn á ríkis-
stjórn og Alþingi að hlutast til um að með löggjöf verði
mjög rýmkaður, frá því sem nú er, aðgangur manna að
verklegu námi“.
Kaus fundurinn því næét þriggja manná nefnd til þess
að athuga með hverjum hætti helst væri að bæta úr þeim
tilfinnanleega skorti, seem nú er á faglærðum iðnaðar-
mönnum.
Hjer er vissulega hreyft við máli, sem of lengi hefir
ríkt um þögn og sinnuleysi.
Gylfi Þ. Gíslason hagfræðingur ritar um þetta mál
ágæta grein í síðustu Kaupsýslutíðindum. Hann bendir
rjettilega á, að það hafi ekki aðeins verið þegjandi sam-
þykki valdhafanna, Alþingis og ríkisstjórna, að iðngrein-
ar væru lokaðar, heldur væri beýa fyrirmæli í lögum er
fyrirskipuðu, að þannig skuli þetta vera. Greinina ritar
Gylfi í tilefni frumvarps þess, sem Jóh. J. Jósefsson o. fl.
flytja nú á Alþingi um afnám á hömlum þeim, sem nú er
í lögum varðandi iðnnám. Telur Gylfi frumvarp þetta
stefna í rjetta átt. en lengra þurfi þó að halda.
Niðurlag greinar Gylfa er á þessa leið:
,,Nú um þessar mundir er mikið talað um rjett manna
til atvinnu og mentunar og ákveðinna lágmarkstekna, og
er hjer jafnvel talað um að lögfesta slíkan rjett í stjórn-
arskránni. Væri það vissulega mikið framfaraspor og
æskilegt í alla staði. En það er hinsvegar engan veginn
í samræmi við þessar hugsjónir, að löggjafinn heimili
eða láti afskiftalaust, að ungum mönnum sje meinað
að læra það verk, sem hugur þeirra girnist, og síðan
stunda þá atvinnu, sem þeir hafa tilskilda kunnáttu til.
Slíkt er í rauninni skerðing á frumstæðum mannrjett-
indum auk þess- serp af því er þjóðfjelagslegt tjón, að
mönnum, sem vilja sjermenta sig, sje meinað það. Þjóðin
þarf auðvitað á sem flestum faglærðum mönnum að
halda. Eins og allar aðrar stjettir þjóðfjelagsins ættu iðn-
aðarmenn að eiga rjett til nokkurn vegihn stöðugrar at-
vinnu við sómasamlegum launum, en þeir eiga ekki rjett
til sjerstakra tryggingarákvæða af hálfu löggjafarvalds-
ins umfram aðrar stjettir, sjerstaklega ekki, ef af þeim
er þjóðfjelagslegt tjón að öðru leyti, og að þau valda því,
að skertur er rjettur ungra manna til þess að stunda það
nám og velja sjer það æfistarf, sem þeir kjósa sjer“.
Þessi ummæli G. Þ. G. eru vissulega orð í .tíma töluð.
Núverandi ríkisstjórn hefir stórhuga framkvæmdir á
stefnuskrá sinni. Takist henni að koma í framkvæmd
þeirri nýsköpun í atvinnumálum þjóðarinnar, sem að er,
stefnt, verður áreiðanlega stórfeldur skortur faglærðra
manna. Þess vegna má það með engu móti viðgangast
lengur. að iðngreinar sjeu lokaðar fyrir ungum mönn-
um, eins og verið hefir að undanförnu og er enn.
Ríkisstjórnin beitir sjer fyrir endurskoðun stjórnar-
skrárinnar, „með það m. a. fyrir augum, að sett verði
ótvíræð ákvæði um rjettindi allra þegna þjóðfjelagsins til
atvinnu”, eins og segir í málefnagrundvellinum. i
Væri ekki rjett að byrja nú þegar á þessari umbóta-
starfsemi? ,
Einar Magnússon
gjaldkeri 65 ára
i/erjc
'i ábripar:

I f/ / / //.
| l//n ílcujleaa hj'i,
'1
EINAR er fæddur að Lamb-
haga í Mosfellssveit 1. des.
1879, en á öðru ári fór 'hann
til fósturs til Amunda Ámund-
arssonar, útvegsbónda í Hlíðar
húsum í Reykjavík og var þar
fram til tvítugsaldurs. Hann er
sem sje ekki borinn og barn-
fæddur Reykvíkingur, en jeg
held að hann telji sig þó Reyk-
víking í húð og hár og fáir
munu fróðari um sögu Reykja-
víkur en hann.
Og hann er ekki aðeins fróð-
ur um sögu Reykjavíkur. Hann
er fróðleiksmaður með afbrigð
um, þó að hann láti lítt á því
bera nema meðal kunningja
sinna. Hann er ekki einungis
vel heima í sögu, heldur hefir
hann einnig yndi af náttúru-
fræði og má geta þess hjer, að
síðan 1928 hefir hann verið
endurskoðandi reikninga Hins
ísl. náttúrufræðifjelags og er
það enn.
I æsku stundaði Einar al-
genga vinnu, eins og þá gerð-
ist. Náttúrlega fór hann sem
stráklingur að fiska á klöpp-
um, sem nú eru ekki lengur til,
og er rogginn yfir því að hafa
geymt beituna, rauðmagalifur,
í vasanum, svo að hinir strák-
arnir næðu henni ekki frá hon
um. Hvað væri sagt við syni
okkar, ef þeir gerðu slíkt nú á
tímum? En þá mun hafa verið
öldin önnur.
Einar hóf ungur að stunda
verslunarstörf og hefir gert
það alla æfina. Þegar „Spari-
sjóður Reykjavíkur og nágrenn
is“ var stofnaður (með þessu
dásamlega nafni) varð hann
þar gjaldkeri og heldur hann
því starfi enn.
Einar tekur í nefið, sem ekki
er í frásögu færandi. En reglu
semi 'hans í hvívetna held jeg
að verði best lýst með smá-at-
viki, sem jeg komst að. Jeg
gekk um Austurstræti að
morgni dags og rakst á Einar
þar sem hann var að koma út
úr Tóbakshúsinu. „Varstu nú að
fá þjer í nefið, karlinn“, segi
jeg. „Jeg var að fá mjer í dós-
irnar“, segir Einar, „en í nefið
tek jeg ekki fyr en jeg er kom
inn upp í Sparisjóð. Föst regla.
Þá get jeg verið að hlakka til
þess allan morguninn".
Heill þjer, Einar, en brjóttu
nú einu sinni regluna og taktu
í nefið áður en þú kemur í Spari
sjóðinn! Á.
f dag kom í bókaverslanir hjer
í bænum athyglisverðt rit eftir
sr. Kristinn Daníelsson, er hann
nefriir „Nokkrar athugasemdir
við bók Sigurðar Nordals, Líf og
Dauði“.
" Afmæli íslenska
fánans. »
ÍDAG er í rauninni afmælis-
dagur íslenska fánans. Þennan
dag fyrir 26 árum var hann í
fyrsta sinni dreginn að hún á
Stjórnarráðinu hjer í Reykjavík.
Ríkisstjórnin hefir fyrirskipað,
að 1. desember skuli vera fána-
dagur. I dag eiga því allir að
flagga, en það ættu menn að hafa
í huga, að fara vel eftir fánaregl
unum. Draga fánann að hún við
sólaruppkomu og niður ekki síð
ar en um sólarlag.
«
Samgönguerfiðleikar.
STÓRVANDRÆÐI mega það
kallast hjá mörgum hvernig kom
ið er samgöngum milli Bandaríkj
anna og íslands. Fjöldi náms-
manna og annara, sem átti brýnt
erindi vestur til Ameríku hafði
gert ráð fyrir skipsferð vestur í
lok nóvembermánaðar, en sú
skipsferð brást af ástæðum, sem
öllum landslýð eru kunnar. Kunn
ugt vár, að minsta kosti 40
manns hafði fengið far með þessu
skipi, en margir fleiri vildu kom
ast vestur um haf um þessar
mundir.
Þessir væntanlegu vesturfarar
höfðu að sjálfsögðu gert allar
nauðsynlegar ráðstafanir, bæði
hjer heima og fyrir vestan. Náms
fólk, sem var í vinnu hafði sagt
henni upp. Gert ráðstafanir með
peningayfirfærslu, lagt í kostnað
við ýmislegt, sem kemur til
greina. Það hafði trygt sjer skóla
vist vestra o. s. frv. Sumt af
þessu námsfólki tapar heilu ári,
vegna þess, að það kemst ekki í
skóla á ákveðnum tíma og getur
ekki hafið skólavist fyrr en á
næsta hausti.
Alt eru þetta hin mestu vand-
ræði hjá aumingja fólkinu.
Hvað hægt er að gera tii úr-
bóta virðist ekki sjeð í fljótu
bragði. Flugferðir virðast einasta
úrlausnin eins og er og kemur þá
til kasta amerískra yfirvalda,
hvort þau sjá sjer fært, að gera
íslendingum þann stóra greiða,
að flytja fólk með flugvjelum
vestur um haf, sem nauðsynlega
þarf vestur að fara. Mun ríkis-
stjórnin hafa þetta mál til með-
ferðar og gera það, sem í hennar
valdi stendur til að bæta úr erfið
leikunum.
•
Póstferðirnar.
ANNAÐ ATRIÐI, sem er ef til
vill ennþá baganlegra og vissu-
lega nær til fleirhmanna í þjóð
fjelaginu, en erfiðleikar á flutn-
ingi farþega milli íslands og
Bandaríkjanna, eru hinar strjálu
póstsamgöngur. Hefir æ ofan í æ
verið á því máli hamrað hjer í
dálkunum. Hinar strjálu póst-
samgöngur við Ameríku torvelda
mjög alt viðskiptalíf.milli þjóð-
anna, auk þess, sem samband
milli ættingja og vina í báðum
löndunum er rofið um langan
tíma.
Það kom t. d. fyrir nýlega, að
hjer á póstafgreiðslunni safnað-
ist Ameríkupóstur í heilar 5 vik
ur áður en skipsferð fjekst. Hvað
sá póstur hefir verið orðinn gam
all þegar hann kom í hendur við-
takenda, er tiltölulega auðvelt að
reikna út. Það mun ekki vera
eins dæmi, að póstur hafi verið
geymdur hjer svo lengi. — Að
minsta kosti komið fyrir einu
sinni áður.
Póstsamgöngurnar milli Amer
íku og íslands verða ekki í lagi
fyrr en við fáum flugpóst-leiðir.
Sumum kann að þykja, að líkt
sje komið fyrir mjer í sambandi
tnu
i
við Ameríku-póstinn og Cato
gamla, Rómverjanum, sem end-
aði allar sínar ræður á því að
leggja til að Karþagó yrði eyði-
lögð. En sá er þó reginmunur á,
að jeg vil byggja upp en ekki
eyðileggja. Og það verður ekki
hætt að orða þetta mól hjer í
dálkunum fyrr en endanlegt svar
fæst, af eða á!
•
Skýlin á Lækjartorgi.
UM VÆNTANLEG skýli fyrir
þá, sem bíða eftir strætisvögn-
um á Lækjartorgi skrifar „bæj-
arbúi“ á þessa leið:
„Víkverji.
Fyrir tæpu ári las jeg það í
bæjarblöðunum að í hyggju væri
að koma upp skýli á Lækjar-
i torgi, fyrir þá sem ferðast með
1 strætisvögnunum, eins og þjer
er sjálfum kunnugt um, bíður
oft fjöldi manns á Lækjartorgi,
holdt vott eða skjálfandi úr
kulda, eftir vögnunum.
Þegar jeg frjetti að Reykjavík
urbær hefði keypt strætisvagn-
ana, bjóst jeg við að hafist yrði
handa um byggingu skýlisins, en
þar sem ekkert hefir Verið gert
í þessu, þá snjeri jeg mjer til
þin með þetta, þar sem þú hefir
komið mörgu góðu til leiðar með
skrifum þínum og jeg veit að þú
lætur mál þetta ekki kyrrt
hggja“.
e
Undirbúningur er í
fullum gangi.
BORGARRITARI, Tómas Jóns
son, skýrir mjer svo frá í sam-
bandi við fyrirspurnina hjer að
framan um skýlin á Lækjartorgi,
að undirbúningur undir bygg-
ingu þeirra sje í fullum gangi.
Ekki hefir verið endanlega geng
ið frá teikningum og ákvarðanir
hafa e.kki verið teknar hvort
byggja skuli skýlin úr timbri eða
steinsteypu. Húsameistarar bæj-
arins, sem vinna að þessu, segja,
að þeir muni bráðlega »leggja
niðurstöðurnar og athugum sín-
um fyrir bæjarráð.
Siöðugar árásir á
þýskar olíusföðvar
London í gærkveldi:
I dag hafa bandamenn hald
ið uppi miklum loftárásum á
olíuhreinsunar- og olíuvinslu-
stöðvar Þjóðverja. Yfir 1200
sprengjuflugvjelar Bandaríkja-
manna, varðar um 1000 orustu-
flugvjclum gerðu árásir á oliu
stöðvar nærri Leipzig, en Lanc-
asterflugvjelar breskar rjeðust
á olíustöðvar í Ruhr. — Enn
jreðust amerískar flugvjelar á
stöðvar aftan víglínur Þjóð-
verja í Saarhjeraði. Loftbar-
daga er ekki getið. — Loks
gerðu breskar sprengjuflug-
vjelar atlögur að stöðvum Þjóð
verja í borginni Dunquerque
á Ermarsundsströndum.
— Reuter.
Mikið bygt í London.
London: Talið er, "áð nú vinni
um 40 þús. byggingaverkamenn
að húsabyggingum og viðgerð
um_húsa hjer í borginni, auk
þeirra byggingaverkamanna,
sem búsettir eru í borginni
sjálfri. Hefir borgarstjórinn
sjeð aðkomumönnum þessum
fyrir húsnæði og fæði.