Morgunblaðið - 01.12.1944, Blaðsíða 7

Föstudagur 1. des. 1944
H0R6UNBL&MÐ
BEAVERBROOK LAVARÐUR,
BLAÐAKÓNGURINN BRESKI
BEAVERBROOK lávarð-
ur er mönnum hin mesta
ráðgáta. Það er aldrei að
vita hvenær betri eða verri
maður hans hefir ýfirhönd-
ina.
Fjöldi fólks hefir megna
andúð á afskiftum hans af
stjórnmálum og blaða-
mennsku. Margir aðrir, sem
þekkja hann persónulega,
bera djúpa virðingu fyrir
manninum sjálfum.
Hann hefír altaf þótt
brögðóttur í stjómmálum.
En það er víst ekki hægt
að nefna marga stjórnmála-
menn, hvorki í Bretlandi nje
annarsstaðar, sem ekki verð
ur að meira eða minna leyti
bendlaður við slíkt.
Eftir A. J. Cum.min.gs
Fræg þingkosning.
Fyrsta sinn, sem fundum
okkar bar saman, var við
aukakosningu til þings í
Norður-Norfolk, sumarið
1929.
Hann hafði þá nýlega haf
ið baráttu sína fyrir frjálsri
verslun innan breska heims
veldisins, og kom nú í kjör
dæmið með heila sveit hag-
fræðinga sjer við hlið, til
þess að veita frambjóðanda
Ihaldsflokksins alt það iið,
sem í hans valdi stóð.
Þó að maður þessi væri
opinber frambjóðandi íhalds
flokksins, þá var hann samt
ákveðinn fylgismaður vernd
artolla, og gekk þannig tals
vert lengra en ráðamenn
flokksins töldu skynsam-
legt. En Beaverbrook lá-
varður horfði ekki í það;
hann styrkti frambjóðand-
ann með allri orku, sem
hann hafði yfir að ráða,
gervöllum blaðakosti sínum
og stjórnmálaáhrifum — og
hinum óviðjafnanlega per-
sónuleika sínum.
Kosningabaráttan var hin
harðasta og vakti alþjóðar-
athygli. Beaverbrook var að
al-ræðumaðurinn í kosninga auðmagninu;
áróðrinum eins og svo oft
síðar við svipuð tækifæri.
Hann taldi kosninguna vera
prófstein á fylgi stefnu sinn
ar í tollamálum, sem hann
boðaði til þess að efla sam-
heldni heimsveldanna, og
svo var honum það ekkert
á móti skapi, að sýna íhalds-
flokknum hvemig hann
færi að því að heyja kosn-
ingabaráttu.
Hlutverk mitt í kosninga-
baráttunni var að skrifa dag
legar greinar í blaðið News
Chronicle, um kosninguna,
en það blað studdi annan
frambjóðanda, sem hafði
frjálsa verslun á stefnuskrá
sinni.
ingjar hans viðstaddir, svo
að jeg komst ekki að. Á eftir
fórum við saman í göngu-
ferð úti á víðavangi og þá
sagði hann mjer sjálfkrafa
alla æfisögu sína (eða það
af henni, sem hann taldi
mjer koma við), og skýrði
fvrir mjer stjórnmálavið-
horf sín.
Morguninn eftir endaði
viðtalið í gistihússherbergi
hans,. þar sem hann, klædd-
ur dýrindis sloppi austur-
lenskum, svaraði öllum
spurningum mínum af and-
ríki og fullri hreinskilni og
ljek á alls oddi.
Grein mín var dálítið á-
mikið er þó víst, að Bonar
Law hafði mjög miklar
mætur á þessum harðfenga
skoska Kanadamanni. Hið
nána vinfengi þeirra varð
til þess að koma honum í
kynni við ýmsa áhrifamenn
í stjórnmálum, þ. á. m. Win-
ston Churchill. Og hið póli-
framleiðsluráðherra, eftir ó-
farirnar við Dunkirk, með
forrjettindum fram yfir all-
ar aðrar styrjaldarþarfir.
Það er ekki of djúpt í árinni
tekið. að þakka hugkvæmni
hans og ótæmandi starfs-
orku það. hversu vel tókst
í orustunni um Bretland. Þá
sýndi hann greinilega hvi-
líkt ofurmenni býr í hon-
um. Og það sem meira er:
Honum virtist sjerlega lag-
tíska andrúmsloft átti mæta ið að bre>’ta meðalmönnum,
um stundarsakir, í ofur-
Beaverbrook
vel við hina sjerstæðu hæfi
leika hans.
Aðlaðandi.
BAK VIÐ tjöldin hefir
hann haft mikil áhrif á
stefnu íhaldsflokksins, og
jeg-held að svo sje enn. Á
því sviði hefði hann eflaust
getað látið mjög til sín taká,
jafnvel þó að hann hefði
deilukend, svo að jeg sýndi
honum hana áður en jeg uð ber út af. Hann er trvgg
sendi ha*na til London, og lyndari mönnum heldur en gkki haft hinn volduga blaða
bað um álit hans. Hann hugsjónum og athafna-Iög-; kost sinn að baki sjer) þvi
hljóp lauslega yfir greinina, málum. Það er ein af aðal-. ag rnaðurinn er ákaflega að-
glotti við og við á meðan, ástæðunum fyrir því, að; laðandi. Vinir hans og kunn
og kvað svo upp úrskurð frami hans hefir orðið svo; ingjar kannast við hina
sinn: „Birtu það alt. þrjót- mörgum óskiljanlegur, og' sk'örpu greind hans og heill-
urinn þinn, og hafðu skömm að hann hefir orðið fyrir að- i anbi framkomu. Honum er
Hann sagði mjer
æfisögu sína.
í MIÐRI kosningabarátt-
unni hringdi jeg til Beaver-
brooks lávarðar og bað hann
að veita mjer áheyrn, mig
langaði að birta viðtal við
hann. Hann bauð mjer þeg-
ar til hádegisverðar, en þeg
ar til kom, voru ýmsir kunn
fyrir“.
Hann er ekki gefinn
fyrir tildur.
ÞARNA VAR Beaver-
brook lifandi lýst. Hann ger
ir sjer flestum mönnum
minni grillur út af persónu-
legum virðuleik sínum, og
gerir sjer aldrei mannamun.
Hann á það til að vinna á
Hvaða tímum sólarhrings
sem er, þó einna helst um
lágnættið, og gefur þá fyr-
irskipanir í allar áttir. Hið
hrjáða starfslið hans veit
aldrei hvenær það má eiga
von á að heyra hina skip-
andi, en þó viðfeldnu, kana-
disku rödd hans, símleiðis
frá svefnherbergjum hans.
Þar sem hann er sjálfur
miljónamæringur, þá bek
hann mikla virðingu fyrir
hann hefir
miklar mætur á auðkýfing-
um og ræðir þá og málefni
þeirra af þekkingu í blöð-
um sínum. En hann hefir
hafist af eigin mætti og hef-
ir því megna eðlis-andúð á
bfeska aðlinum — eða því
sem eftir er af honum — en
samt heldur hann slíku fólki
ríkulegar veislur á friðar-
tímum og virðist kunna vel
við sig í návist þess.
Hann hefir jafnframt
djúpa fyrirlitningu áhinum
kasti þeirra, sem vantrevsta iagi5 að afia sjer vinsælda,
dómgreind hans og eru á þb að ýmsir hafi vitanlega
ondverðum meiði við lífs-
skoðanir hans.
Jeg geri ráð fyrir því, að
ófeilni hans gagnvart ýms-
um hinum ströngu erfða-
venjum bresku þjóðarinnar,
stafi frá hinu kanadiska
uppeldi hans.
Þegar í æsku ákvað hann
að verða miljónamæringur.
Hann vann í þjónustu kaup-
sýslumanns eins í Nýja-
Skotlandi og aflaði sjer þá
svo haldgóðrar verslunar-
þekkingar, að um þrítugt
var hann orðinn stórauðug-
ur maður og jafnframt for-
stjóri stærsta bankafyrir-
tækis í Kanada. Hann er
sonur skosks prests, sem
flutti búferlum til Kanada.
Þá fór hann til Bretlands
til þess að afla sjer frama
á stjórnmálasviðinu. Þar get
ur greindur maður og að-
laðandi með ósveigjanlega
einbeitni — og eina miljón
sterlingspunda í vasanum
— komist áfram á næstum
hvaða sviði athafnakífsins,
sem vera skal.
Fyrsta hlutverk hans þar,
muii hafa verið að brjóta
þann þjóðfjelagslega múx'-
vegg, sem lagði stein í götu
allra „aðkomumanna", sem
komast vildu inn í hinn
þröngsýnu erfðavenjum og þrönga hring valdastjettar-
skipulagi breskra menta- j innar bresku. En hann var
skóla. gersamlega óþektur maður
horn í síðu hans vegna
stjórnmálaöfga. Með harð-
ýðgi stjórnar hann starfs-
liði sínuy sem vill þó allt
leggja í sölurnar fyrir hann,
því að því þykir vænt um
hann.
Hann er uppstökkur út af
smámunum, þessi smávaxni
einvaldsherra, og bægsla-
gangurinn óskaplegur, seg-
ir starfsfólkið. En hann á
líka til höfðinglyndi í rík-
um mæli.
Verri hliðar hans.
HIN RANGA stefna hans
í verslunarmálum heims-
veldisins, hefir komið ýms-
um kynlega fyrir sjónir. En
hann er ákafur heimsveld-
issinni og trúði af einlægni
á stefnu sína um
frjálsa verslun innan heims-
veldisins. Stuðningur hans
við óháða íhaldsmenn til
menni. Svarið „nei“ tók
hann aldrei fyrir góða og
gilda vöru. Og flugvjelarnar
komu. — 'á elleftu stundu.
Jeg efast um, að nokkur
maður, e. t. v. að Churchill
undanteknum, hefði getaS
leyst þetta starf eins vel af
hendi.
Breska þjóðin veit ekki
um, hversu hurð skall nærri
hælum þá.
Alt það ógnartímabil þjáð
ist hann af augnveíki og al-
varlegum brjóstþyngslum
— en æðraðíst aldrei.
Eitt sinn var jeg vottur
að því, að meðan læknir og
hjúkrunarkona gerðu að
augum hans og öndunarfær
um, þá gaf hann undirmönn
um sínum samtímis, stutt-
orðar en gagnorðar og á-
kveðnar fyrirskipanir.
Stalín er homim
þakklátur.
BRESKA þjóðin mun urn
aldur og ævi minnast hans
fvrir hlutdeild hans í or-
ustunni um Bretland. Mjer
er kunnugt um, að Stalín
marskálkur er honum mjög
þakklátur. Fyrst og fremst
vegna hergagnasendinga
Breta til Rússa, en hann var
einn aðal-hvatamaður þeirra
og sást ekki fyrir, þó að slíkt
kæmi niður á styrjaldar-
rekstri Breta sjálfra; svo og
vegna þess, að hann barðist
mjög fyrir „öðrum vígstöðv-
um“ til að Ijetta undir með
Rússum. Honum hefir aitaf
verið manna Ijósust þörfin
þingkosrxinga, stafaði meðal(a ('ir'áH'.’gri og fölskvalausri.
af löngun hans til(samvinnu við Russa-
annars
þess að hrjá Mr. Baldwin,
sem hann bæði hataði og
dáðist að.
Einangrunarstefna hans
beindi athygli hans frá öllu
því, sem gerðist á megin-
landi Evrópu, og stjórnaði
hinum síendurteknu og ó-
skynsamlegu skrifum hans,
alt fram á síðustu stund. um
að stríð væri óhugsanlegt.
Honum er illa við, að
Eirðarlaus og óstöðugur. j þingkosningu fyrir íhalds
OFT HAFA ákvarðanir, flokkinn. með spánnýjum
hans þó verið svo rangar j kosningaaðferðum. Olli
og illa rökstuddar, að freist- j þetta talsverðu hneyksli
ast mætti til að halda, að i meðal gamalla og í'áðsettra
betur hefði til tekist, ef flokksmanna.
hann hefði fvlgt reglum Ef blaðamenska
þegar hann, árið 1910. vann minnst sje á þennan dóm-
þessara sömu skóla. Gallar
þessa óvenjulega hæfileika-
manns eru auðsæir. Hann
er eirðarlaus og óstöðugur,
flanar úr einu í annað og
hans
hefði ekki þótt nokkuð glam
urkend, er líklegt, að hann
hefði komist í náið vinfengi
við forsætisráðherra og
menn, sem hann hafði auga-
skortir þolinmæði ef nokk-stað á í það embætti. Svo
greindarskort sinn; fer þá
undan í flæmingi og ber
fram haldlausar afsakanir.
En besta afsökun hans. eða
öllu heldur friðþæging, er
hið frábæra starf hans í
styrjöldinni, í þágu lands
síns.
— Og betri hliðar hans.
CHURCHILL vissi hvað
hann fór, þegar hann gerði
Beavérbrook að flugvjela-
Hann hefir verið sendur
í sjerstökum erindum til
Roosevelts og þeir eru bestu
mátar. Sömuleiðis eru þeir
bestu vinir Churchill og
hann, og það því fremur
sem þeir geta rifist án þess
að erfa það.
Sagt er, að Churchill leiti
oft ráða hjá honum þegar
mikið liggur við. Afbrýði-
sömum stjórnmálamönnum
fellur það illa og segja. að
ráð hans reynist ekki vel.
Jeg er ekki dómbær um það.
En hvað sem því líður, þá
er það vitað, að Beaverbrook
j hefir kvartað undan því, að
j Churchill fari aldrei að ráð-
um sínum.
Hann er haldinn ýmsum
hleypidómum stórauðugra
manna, en þó færri en flest-
ir aðrir auðmenn. Hann nýt
ur í ríkum mæli valds þess,
Framh. a 8. síðu,