Alþýðublaðið - 01.05.1929, Qupperneq 3

ALJhftMPMAMJI
3
AlDýðniennmo.
islendingar hafci stært sig af
al þ ý öu.men:Ti ing’u. Menai státa af
|>yí, að allir landsmsnn kunni að
lesa og skrifa. Skólaskylda barna
er lögboðm. Sicólum er fjölgað.
En mikill hluti aiþýðu á samt
«ngan kost nægiiegrar fræðslu.
Pví veldur þjóöskipulagið.
Börn verkaananna til sjávar og
sveila alast upp í diinmum, loft-
illuin og óhoilum íhúðum. Þau
ganga að visu í bamaskóia. En
heima hjá sér hafa þau engin
tök pess að lesa né læra. KjalJ-
arakompumar enu kaldar. Klæð-
Mtil ráfa bömin þaðan að morgni
dags í skólann. Að kvöldi koma
þau heirn í fculdann, dimmuna og
jakarm. Skólavfetin kemur að tótlu
liBi.
Þegar skólaskyldu fátæku barn-
anna er fullnægt tekur anmað við.
Þá byrjar stritið’. Það verður að
hjálpa föður, ntóður eða yngri
systkinum. Öli. skólaganga er á
enda. Fæstir hafa tök á að fará
1 fra.mhaldsskóla. Maturinn og
fclæðin verða ærið örðug við-
fangsefni. Mentunin situr á hak-
„anum.
Hvað gerír þjþðfélagið til þass
aö greiða mentabraut íslenzkrar
alþýðu? Það leggur steina í göt-
utna, Skólagjöldin tálma mörgum
fátækum rnanni frá menitun. Langi
vtnmu'áminin og lága kaupið hindr-
*ar verkalýðiþn í baráttu hans fyr-
ix aukinni nvenningu. Óvilstlegu
faúsakymnin draga dáð og þroska
úr íslenzkum verkalýð. Öryggis-
leysið og óvissan um afkomu
faiindjfar. fjölda mamns frá upp-
lýsimgu.
Bökmentir og fagrar listir fatra
fyrir ofan garð og neöan hjá
Htiklum hiuia íslenzkrar ailþýðu.
Timinn leyfir eklsi vierkamörEnum
að lesa góðar bækur. Þeir hafa
fé af skornum skamti tii slíkra
kaupa. I staðinn fyrir málverk
og iistsiniði. eru veggir h'.býla
þeirra auðir og kaldir. Rakánn og
rifin veggfóður er skrautíð 'Og
iegurðin, sem á að göfga og upp-
örva. Þegar að sólargeislarnir
brjótast þangað inm, glampa þseir
ekki á fögrum listaverfcum. Þeir
skína á rakarandir og myglubletii.
Þeir, sem búa við slík kjör,
þurfa og eiga að gera kröfur —
ítniklar kröfur. Þejr verða að
krefjast þsss að fá betri og holl-
ari íbúðir. Þeir verða að krefjast
þess að fá gneiðari aðgang og
'óhindraðri að mentun og mtain-
ingu. Þeir mtega ekki M‘nna látrnn
fyr en skólagjöldin eru burtu íeld.
Þeir verða að heimta að fá að
njóta góðra bókmenta og fagurra
lista. Kröfumar verða að vera
Mværar og látlauisar. Og ekki má
faætta fyr en þeim fæst tfram-
gengt.
Islenzk alþýða hefir margs að
krefjast. Það er skylda hemar að
gera miklar kröfur. , Framtíð ís-
lenzkiar alþýðu i — framtíð ís-
jafnt mjöl, sem gull og Mý
Það stóð í fornum fræðum
ura Fenju o g Menju sögn,
og dæmi dáins tima
ég dreg úr aldaþögn,
svo lýðir megi læra
við langfyrnd rök að sjá
í spegli eigin ævi
og innstu hjartans þrá.
Þær fangnar voru að Fróða
og fengust kvemstein við,
og fyrir milding mæran
þær mólu guM og frið, —
þann frið, sem fyrir sjóla
í fagnaðsvimu leið
vjð óbóf eitt og munað, —
en áþján þeirra’ og œyð.
Því dauft var daga og nætur
að draga kvarnarstein
og fátí um vægð hjá Fróða,
því fégirnd skapar mein.
Þær hlutu ei meiri hvíldar,
;gn hljómar gauksins kvak
og lítið ljóð rná kveða, —
og lágt var þeirra bak.
Þær vissu' ed af því afli,
sem átti þeirra blóð,
af hedft og.redði hitað,
og hamrömm töfraljóð, —
af magni möndul hrærðu,
en mest af varaa þó,
er þeim gaf að eins áþján,
en öðrum sælu bjó-
En Grótti að guða vilja
var gæddur eðli því,
lenzku þjóðarimnar — er undir
því komin, hvort kröfur þessar
verða til gneina tefcnar.
Stef. Jóh. Stefáfisson.
Mæsfsi skrefiii.
Eitt af ■ aðaisitefnuskármálum:
Alþýðuflokksins eru hxaðfara
umbætur á sviðum atvinnulífsins.
Stærstu möguleikarnir til lausnar
alþýðu manna undan oki fátækt-
ar og þrælavinnu liggja í því að
í atvinnuveguinjum sé nýjustu
þekkingar vísindanna raeytt af
fremsta megni. Nýjar aðferðir
uppteknar jafnóðum og réttum
hlutföllum háldi’ð miili hráefna-
framleiðslu og iðnaðar. Þjóðif
sem hVorki 'eiga kol, olíu eða
aðra slíka aflgjafa í landi sínu
verða því að tryggja sér ódýrt
afl á annan hátt. Masta lífsnauð-
syn islendimga nú sem stendur er
að virkja vatnsorku þar sem því
verður við komið á skynsatmleg-
um gnmdvtedli.
í jafnstóru lamdi eins og voni'
eru isamgöngur einfcum á laradi
mjög stutt á veg kornnar. Marg-
falt meiri vegalagniingar á við
það sem nú er, hljóta því að
verða undanfari vmtlegrar við-
og annað alt, er sagði
sá einn, er steimimin dró,
en hætta reyndist hilmi
sá hæfiMki þó.
Því ambáttimar urðu
svo æfar við um síð, —
þær mólu her að harra, —•
liann hlaut ei frið, em stríð.
Og logar léku um höliu,
svo iauk þeim ramma styr,
að kóngur féll þar feigur
við féhirzlunnar dyr.
Og það þeir ntega rnuna,
sem maia Grótta við
af fólksins súrum sveita
sér sjálfum gull og frið,
að skömm er óhófs aevi
og ilt við það að fást,
er hverfist heit og þrungin
í hatur lýðsins ást.
Og, verklýðurinn veit nú
sitt vald og aflið strítt,
sem engin áþján hiefir
úr armi’ hans getað nítt.
Og auðvalds hrynja hallir,
en hárcist aftur rís
það, musterlð hið mikla
í mannsims paradís.
Jukob Jóh. Sntári.
*) Ambáttimar F. og M. (verkiýð-
urinn) mala á kvömina Grótta
(vélamenmmgu nútxmams) gull og
sælu til hamda Fróða kóngi (auð-
.valdinu).
tfeiisnar í lamdbúmaði. Sums staðar,
þar isém vegir ctu ekki einhlítir
tii að tryggja samgöngur, eims og
t. d. milli Reykjavíkur og Suður-
landsumdirlenidisms, verður þ\í að
ráðast hið allra fyxsta í að leggja
jámhraut. Járnbraut mymdi gera
Smðurland að öðru lamdi. Alþýðu-
flokkurimn heiir barilst fyrir viifcj-
un Sogsims sem heppiiegustu
byxjunarúrlausn í rafmagmsmál-
umum. Ég álít að járnbraut sé
næsta sfcrefið, sem eigi að taka.
Hvorugt er ian^t fram undam.
Á Sogsvirkjuninmi verður að
byrja innam ár,s. Það ættu þá ekki
að líða mikið meira en 4—5 ár
pangað til byggihg járnixrautar
yirði hafin. Hvorttveggja fyrirtæk-
in verða að . s jálfsögðu oþinber
eign og í opimberum refcstri.
Þetta verða að eims næstu skref-
in. Hvert öðru þýðingarmieM
verða þau er á eftir fam. Al-
þýðuflokkurinm er eimi isanníkall-
aði frarnfa ra f 1 okk u rinn í lamdinu.
Háns áhrif verða þess vaidandi,
að hefst frarnfaraöld, sem eigi
má lykta fyr eh takmarkinu: af-
námi fátæktar og þræiavirrau og
panuri meoiiningu allrar þjóðan-
innar, er nóð.
Siffurdtt/' Jémars n.
Verfcamenn í öllum lömdum
hafa vaiið sér sérstaka árshátíð,
1. mai, til þess að minmast ein-
huga samtaka simma og ætlana,
tsinna í baráttunni fyrir lifinu, —
baráttunni við auðvaldið.
UpphafJega var 1. maí aðallsga
heigaðuT kröfunmi um 8 stumda
yiranudag. Sú krafa getur ekki
orðið tii lemgdar aðalkrafa 1. maí.
En hún var eðiiieg og sjélfsögð í
upphafi verklýðíssamtakarana. Þcg-
ar auðvaidirau öx fiiskiir um hrygg
koan það kúguminrai bezt við á
verkalýð í mámum og verfcsmáðj-
um. Sá verkalýður vafcnaði fyr.st-
ur til meðvitumdar um nauðsyn
samtaka gegn auðvaldiniu. Og þar
sem verksm, og námurnar hlutu
með iöngxfm vinmutíma að werða
æfilangt fangelsi fyrir þá, sem
þar unnu, var enigin krafa sjálf-
isagðari en krafan um ögn af
frjáísræði, ’krafan um stytting
vinnutímams.
Víða hafa verkaimemn femgið
þessari kröfu framgengt, og þar
fellur hún niður. Aanaiis staðar
eru horfur á að henmi fáiist bráð-
lega fraimgemgt. En þrátt fyirir það
er verkalýðurimn ekki miklu mær
því, að vera laus undan oki auð-
valdisims. SatnhJiða og á eftir
'hljóta að fara aðrar og veigameirii
kröfur.
En hverjar sem þær kröfur eru
og htvensu margar sem þær enu,
;sem verkalýðurimn gerir til auð-
tvaJdsms, þá er vist, að engim
þeirra getur verið eða má vera
aðaikra,fa vierkalýðsims, hsvorki L
maí né endramær., AðaMa'öfumni
verður Verkalýðulrinn að beiria
gegn ,sjálfum sér.
Verkamenn eiga að eggja hver
annan lögeggjain og treysta með
sjálfum sér það hrit, að afneita
ttiwvaldimi og öllu pess attíœfi,
aihi lífsskoðun þess, öllum hugs-
unarhætti þess og siðum, því
þetta alt er b’ygt á hymingasnstemi
þeirrar skoðunar, að það sé rétt,
að fáir menn iifi iðjulaiujslr i aSls-
nægtum á istriti svéfíandi vferka-
lýðs.
Ekkert er verkalýðmum eitos
mauðsynlegt eiras og að venja sig
af þeirri skoðun, að verkalýð(iEr-i
inm hijóti að vera háður auö-
vaJd'inu og eága tilvem sina unsdin
því. Svo rammöfugerþessi skoð-
un, að það er eimmitt auðvaldið,
sem lifir á náð (eða ölu beadue
.skilningsleysi) verkalýðsims. Auð-
valdið getur ekki þrifiist án verka-
lýðisins, en verkalýðurinn gefcu®
þrifiist án auðvaidsins. Og efckl
nóg með það, hann htlýtur að
þrifast ;þvií bstur, sem minna en
um auðvald. Auðveldið getur ver-
ið tii svo iemgi sem verkalýð-'
urinn lofar því að iifa, — leingur
efcki , i 1]
Það má því ekkí vera aðal-
krafa verkaJýðsins 1. mai (mé
emdranær), að fá tiilslaikaniir á
þeim óréttí, sem auðvaldiö beitir
að á hanu mátti mata