Alþýðublaðið - 01.05.1929, Blaðsíða 6

6
ALvÞf ®ŒBLA®I»
ingarverði. Fyrir opinberum út-
gjöldum af eigninni er fu'Inóg að-
gera önnur 2% a'f verði pess. Hér
er talinn allur kostnaður, sem
húseignin sjálf lcggur á íbúa sína.
En hver fær sv-o ódýrt húsnæði?
Sá, sem býr í dgin húsi og á það
skuldlaust. Reikni han:n sér hús-
næðið dýrara en þetta, verður
hann að færa sér þáð á öðrum
stað um jafn mikla upphæð til
tekna. En yfirléitt muniu menn
ekki vera gjáxnir á það, að
reikna sjálfum sér háar tekjur
af eigin íbúð. Sá sem býr í eigin
húsi, er kostar 10000,00 kx., hefir
eftir þessu árlog útgjöld af íbúð-
inni, sem svarar til 4% af þessari
upphæð, það er 400,00 kr. Að
kaupa leigu í sama húsnæði.
myndi kosta til jafnaðar hér í
Reykjavik l5°/o af húsveröinu, eða
1500,00 kr. (ég hef það eftir kunn-
ugum manni). Pannig getur sama
húsnæði verið ferfalt dýrará ef
það er ieigt. Stundum verður
munurinn lika mikliu meiri. Ég
þekki dæmi þess, að hús er Jeigt
fyrir 50°/o af virðingarverði. Auð-
vitað er það gamalt hús og virð-
ingin lág. En yrði húsiö selt,
myndi enginn gefa meira fyrir
það en virðingarvierð.
Það verður að viðurkennast, að
sá, sem selur hús á leigu, leggur
á sig nokkra fyrirhöfn þess vcgna.
Ber að r-cikna honuni kaup fyrir
það. Varla má það þó vera hærra
en sem svarar helmingi á móti
viðhaldi ag firn'ingu, eða f°/o af
húsverði. 5°/o af hiúsverði mætti
þá telja beinan kostnað af leigu-
íbúð. Alt sem leigan er hærri en
það, verður að teijast leigurenta,
Renta er það fé, sem greitt er
fyrir fríðindi en ekkl fyxixhöfn.
Ýmsir halda að renta af bygging-
arláni sé ieigukostnaður. Miðað
við aðstöðu þess, sem skuldar
fyrir hús, er hann selur á leigu, ex
það rétt. En sé þess gætt, að hann
er ekki hinn raunverulegi e'gandi
’hússins, heldur að eins leppur
þess, er iánaði honum peningana,
þá sést, að þetta breytir engu incð
leigurentuna. Pað verða þá bara
tveir, sem skifta henni milli sín.
Sé það rét-t, að leigukoisitaaöur
verði 5°/o af húsvexði, þá er le'gu'
xsntan tii jafnaðax í Rei'kjavík
10%. Af ibúð, er kostar 10 000,00
fer., ex áxlega greitt sem leigu-
renta 1000,00 kr. Væru hús-eigniix
bæjarins samtgis 50 miiijún kröna
■virði, og ef allir íbúar hains
keyptu leigu eftir þesisum taxta,
þá yrði isamaniögð húsaleiga'
Reykjavíkur 7Va milljón kr. Þar
af leigurdnía 5 mi.'ljóinir. Myndi
það þykja þungbær skattur.
Aííl-edðing hiönar háu húsatei'gu
er ssú, að o.lnalítið fólk neyðist töt
að 'nteita sér um þessa iífsnauð-
isyu, isvo sem frekast er unt. Pað
þxengist sa-man í ibúðuriu;in. Vairla
er isvo léleg íbúð ttl, að ekki sé
tsóist eftir heami, Rlieglan er jafn-
»el bú, að smæstu og lél-egustu
ibúðimar eru langtum dýraistair,
þó að eiins sé miðað við rúms'.ærð.
bungbærust vexðtux húBaieágan
þeám, er ftest ismábönnin eigac
þeim, sem þjöðféiagáð ætti beiin-
línis að hjélpa. Böxn tónna fátæk-
uistu alast upp við skort, eigi'
eáinungis hvað húSnœðið snesrtir.
heldui- á öllum sínum lífsþörfum.
Réttur fátækrar móðux til að ann-
ast uppeldi baittra siinna ex fótum
troðinn. í stað þess að mega al-
veg gefa sig að uppeldi barniamaia
o:g unnönraun heimiliiscns verðuir
hún að istryta fyrir brauði þefetra.
Vegraa fátæktar verðux móðir að
varrrækja sina he'Jgustiu skyldu.
Alt isem dregux þjóðiraar niðux í
fátækt er þvjöðaxböl. Peiss vegna
er húisatógan pHaið: likK,
Rúmur heiminiguir allra kaup-
staðabúa lifa í leiguibúðum.
Skýrslux vanitar enn yfir það
hverníig þetta húsnæði er, og hve
há húsale-iga er saantals greidd á
tllu iandinu Væri bæði þarft og
fróðlcgt að fá það ítaxlega rainin-
sakað. Sú raninisðkn befh nú faxáð
fram í Reykjavík. Trúað gæti
Óg því, að einungiis 'Sieim leigurenta
;sé -eigi greitt ntínrra fé en 3—4
milljónár kr-óna árfega. Það er
efnalítið fóik, is-eim þann skatt
greiðir. Pax við bætist kosfcnáður
af hdlsuleysi, er tón óhoöu lífs-
kjör oxsaka. Að ráða bót á þcssu
er eitt af stðxmáluim þjööarinnax.
Hér hefir verað sýnt hvexsu éig-
in húsnæði er miklu ódýraxa en
kiguhúsnæði. Pess vegna ber að
keppa að því, að hvtex fjölskylda
búi í eigin íbúð. Pað þarf að
beina tónuim mikla peimnga-
stxauim, sam nú ex gœiddur fyxir
húsakigu, til þess að gexa ibúði-
ix ma'nna að eignaxíbúðum. Fé
það, er niú verður eyðsluie'yrh’, má
nota til þess að ska-pa va-ran-
tegar eigniir (þjöðarauð), um Iieið
og það mynidi gera fjölda immna
efnaiega sjálfstæða, sem nú eru
■ öreigai. Fyxir samstaxf einstak-
iiniga ,og moð rikishjálp má ná
því marki.. Ríldð þaxf að éiga
öfluga peniingastófnun, sem gefi
efnalitlum mönr.um koist á nægi-
legum lénum til aö ka/upa eða
byggja sér góðair ibúði-r. Um 80%
af húsverði má ætla að m'enn
yíirleitt þurfii sem iánsfé, 20 %'
get-i menn' lagt til sjáliir í 'pem-
ingum og vinnufiainxlögum. Með
því að endurgreiða þess-i lán , á
löngum tíma veröur miklu léttara
að standa straum af húsnæðis-
koistnaðinum haldur em að kaiupa
lcigu. Þó munar héx aftux inieistu
að tónin séu með sem lægstuirrj
rexitum. Pví til skýringar skulu
hér tekin nokkur dæmi.
1. dæntt:
Lán að upphæð 10000,00 kr.
endurborgist á 40 árum imíeö jöfn-
um árl-egum greáðsium. Remtufót-
ur 6%. Árleg greiðsla er 6,65% af
liinsupphæð. Það gerir:
10000 00 • 0,0665 = 665,00 kr.
Meö 665,00 -kr. er árlega greidd-
ur um 1/15 htóti lánisupphæðar.
eða eftir 15 ár er lánið sjáift
greitt. 1 25 ár er greidd lánis-
renta. Me-ð 665,00 kr. ársgTeiöslu
vcrður ]>aö ails:
Lánsrenta — 25 ' 665 = 16625 kr.
Það kosta friðiiinidin við lánið.
2. dæmi:
10000,00 kr. tóxii, enduxgxeitt á
40 árum, remtuifótiur 4%. Árs-
greiðsia 5% af höfuðistól, eða
| 10000 • 0 05 = 500,00 kr.
Hér er áriega greiddur 20. hluti
lálnisáns. Eftir 20 ár er lándð sjálft
gredtt. Efitir þatnn tírna, eða í 20
ér, ier greidd lámsrenta. Með 50ð
fcr. á ári gexir það alls:
Lánsrenta — 20 ’500 = 10000 kr.
3. daami: ’
10 03003 kr. lán, endurgreitt á
25 árum, retnjtufótur 6%. Árs-
■grei&S'ia er:
10000 • 0,0782 = 782 kr.
Ártega greiddur 13. hluti láns-
íitns. I 12 ár greidd láwsrentia, sem
gerir alls:
Lánsrenta — 12 ‘ 782 — 0384 kr.
4. dæmi:
10 000,00 kr. lán, endurgreitt á
25 árum, xsntufótur 4%. Árs-
gredðála = 10 000 . 0,064 — 640
Lánárenta — 9 - 640 — 5760 kr.
kr. Ártega gneiddur 16. hluti lánis-
irifs, Leigurenta í 9 ár gerir alls:
Lánsrenta = 9640 = 5750.00 kr.
Dæmi þ-assi sýna hvernig leigu-
reniían, sá hluíi endurgreiðS''.iunn-
ar, isem greiddur er fyrir friðándin
að. fá lánið, lækkar eftir því sem
ranitufóturinn er lægri og lánið
greitt á styttri tírna. Fyrir lániið
í 1. dærni er greitt 16 625 kr. sem
íálnisrenta, í 2. dæmi. 10 000 kr., í
3. dæmi 9 384 kr., í 4. daami 5760
kr. sem lánisrenta. Eins og Ieigu-
rémían er skattur á þdm, er leigu
kaupa, svo er iánsrentain einitóg
skattur á þeim, sem lániið greiðir.
Það er eyðslufé, sem á að spara,
sé þ-c-ss kostur. Með því að ríkið
láti í té hagkvæim lán, það er
með lágum vöxtum, og með þvi
m: rm leggi nokkuö á ts-i-g að end-
urgreiða þau á isem styztum ttaa,
rná lækka þanin útgjaldalið istór-
koistfegá. Mjjsmunur í 1. og 4.
dæmi er:
16625 — 5760 10860,00 kr.
Pað er meira en. 100% af iáris-
upphæðinni. Og er þó í 4. dæmi
greid-d 57,6% af höfuðstól meira
en endurgreiðsln láns'ns. Þó ó-
kjör iséu eru það mú alment tal-
in koístakjör.
Mannfjöiguin þjóðarininar kemur
næstum eingöngu fram í kaiup-
stöðunum. Húsateigan hindrar eigi-
fólfcsstrauminin þangað úr sveit-
um, nama þá að mjög litlu leyti.
Pær fjöliskyldur, sam í kaupstaö-
ina flytja, geta sumar keypt sér
húsnæði, Ýmsir, scm úr sveitun-
um kama, eru ógift fólk, sem
auðvitað lætur húsateigu ekki
hafa nisin ábrif á dvaiarstað sinn,
Pað er því að lungmestu leyti
, bleikking að halda því fram, að
umbætur á húsakyninfuim í kaup-
stöðum verði til þess áð draga
fólikið þangað úr svcitunum. Ef
imxbætur á lxúsakynaum kaup-
staðanna kæmu á undan umböt-
um í sveitum, myndi það bafa
nokkur áhrif. En þar sem ríkið
hefir þ&gar gert mjög öflugar
ráðstafanir til að sveitahæiirair
verði endurbyggðir, þarf nú eigi
að óttast fólksfækkun í sveiíum
þó kaiupstöðxux'um verði einnig
hjálpað. Árleg maninfjö'Jgun í
kaupstöðum landsins mtun vera
rúmlega 1000 manns. Sé talið að 5
manns komi til jafnaðar á hverja
íbúð, þá verður árteg fjölgun í-
búða að vera rúmtega 200 tateirxs,
að einis til að taka á mö<i fólks-
fjöigunimni. En þar scm nú er 'alt
of þröngt i þeim íbúðurn, sem
þegar eru tii, og árlega eru nokii-
ur gömul hús rifin, er þörfin fyriir
nýbyggilxgar miklu mciri. 300
—400 nýjar íbúðir þarf að byggja
árlega fyrst um sinn til þess að
húsnæðið rýtakist og húsaleóga
lækki. Til þeiss að byggja 300
—400 íbúðir þarf að verja 3=4
mililjón kr. árlega, miðað við það
að íbúð koisti tii jafnaðar 10000
lcr. Minstu ve-rkamaimaíbúðir —
cg þó isæmifegar — má byggja
suras s'.aðar á lanöinu fyrix alt að
6000,00 kr. En, ekki -e'inu.'ngis
verkamenn liía í leigu'búðum,
heldur fó!.k af öiium stéttuim. Þó
það haíi meiri tekjur en sumiir
verkamenm, og geti því veitt sér
betra húsnæði, þá eru eimmig þeilr
í isömu þörfinni fyrir a)ð eágnast
húsnæði sitt. Því, eins og áður er
isýnt, býr engimn í svo ódýru
feiguhútsmæði, að það sarna yrði
ekki margfaJt ódýrara sem e'gn-
aribúð. Ríkishjálp þarf að greiða
fyrir imönnum af öllum stéttam.
Peim, tsem rneiri tekjur ixafa en
verkam&n-n, t. d. embættiíimönn-
ixm, verðxir að gefa aðgang að
sömu lánsstofnun tii að eignasf
húsnæði, þó stærra sé en hinna,
at pvi þeir ,með meiri tekjum
geta LStaí^i straxnn af því. Auð-
viíað m&ðan ekki er um luxius-
ibúðir að ræða. Pað tel ég þiegar.
húsnæði einsiar fjöiiskyldu kostar
meira en 15—20 þúsxmd ikr. Lánsi-
stofnanif, scm rikið ræður yfir,
ættu bcinlinis að vera ldkaiðar
fyrir þeim, er byggja sér halliir,
er fcosla fleiri tugd þlírfunida eða
jafnvel ftóri hundruð þúsiuindi
fcrórxur. Þau dærni miunu finnasit
Þó ekki sé lánað neima 30—40 %'
af fasteignamati út á þær eágnir,
gleypir það stórfé, sem aðrix era
í sárri þörf fyrjr að fá. Eiinnig
ætta tónsstofnainir rlkistós aö
vera knkaðar fyxir leiguibúða-
byggtóguim. Petóx möiranum, :sem
hafa atvfanu af því að l&igja hús-
niæðá;, á þjóðíéiagið eikká að
hjálpa eða greiða götu þeirra á
niofkku'm hátt.
Á Akureyxi hafa ixýlega verið
stofimuð 2 byggtógarfélög. Par
sem ég er meðsfcofnandi annars
félagstós -og því nákucnugur, vil
ég hér :segja frá því, hviem'ig þefa
sem að þvl s ‘arada, hafa hugsaö
sér iausn.' þessa mxáls. 20% a|
byggfagarverði leggá félagsmenax
tál (m&ð vinmifratnilöguan og smá-
lárauim hver til armars) við upp-
fcornu by'ggfagarma. Pó sé hið