Alþýðublaðið - 01.05.1929, Blaðsíða 4

4

hann, eöa aö fá axfkna Iilutdeild
í þeim auði, sem verkalýöurinn
faefir s'kapaö og á í fiöndnm þ*ess.
Pað veröur að vera aöalkrafa
nlira þieóirxia, sem skiJja aöstööu
verkalýðsins g’agnvfart auðvaldinu,
tfl hiinna, sem enn gangta með
skýlu auðvaldsins fyrir augum,
að þeir svifti þeirri skýlu burtu
og líti á sinn eigiinm rétt og hag.
Auðvaldinu verður ekki hrynt
af þeim valdastóli, sem það nú
skipar, meðan meiri hluti verka-
lýðsins styður pað í sætinu. En
þegar mieiri hluti verkalýðsins
hættir að vefta auðvaldinu þann
stuðni'ng, veltur pað sjálfkrafa úr
stólnum, þó enginn ýti við pví.
Pétui' G. Guðmimdssjn.
Hvot.
1. maí er hátfðásdagur verka-
lýðsins um öll lönd. Hann er og
meira, Hann er kröfudagur og
mótmæladagur. Þá safnast verka-
lýðurinn saman og ber fram kröf-
ur sínar til umbóta og aukinna
réttinda. Oft eru réttindakröfurn-
ar letraðar á spjöld, sem veifað
er hátt. Her- og hvatninga-óðar
jafnaðarmanna eru blásnir á
lúðra; mannfjöldinn tekur undir;
stórhýsi borganna nötra fyrir
hljóðfallinu. Hvert verkiýðsfélag
fylk-ir sér undir merki siitt, mað-
ur við niann. Tugir púsunda,
jafnvel hundruð púsunda, rnynda
eina herfylkingu karla og kvenna..
Pað >er bersýning öreiigians,
máttur hans og vald, er par
birtiist.
Mörgum hefir fundist pað til-
kamumikil sjón og hrifninigin hef-
fr gripið pá > við að sjá petta
mikJa vald saan'.akanna birtast i
sfíkri hersýningu.
Bylgjunni af ölduróti samtak-
anna meðal öreigalýð,s stórþjióð-
anna hsíir skolaö upp áð íslands-
ströndum á saima hátt og yl-
straumar frá ölJíum öðnum menn-
inganstefnum hafa proskað pjóð
vora frá landnámistið. Isle'nzkur
verkalýður er vaknaðiuir, til vit-
.undar um rétt sinn og mátt.
Verkalýðsfélögum fjölgar með ári
hverju. Nýir ;menn ganga imn í
eldri félögin hópum saman. Sam-
tökin eflast óöfluga. Stéttarvitund-
in er að glæðast. Islenzk alpýða
hefir pegar skilið nauðsiTi og
gildi samtaka. Hún hefir pegar
sýnt, að hún er ótrauð að beita
samtökum sínum, pegar nauðsyn
krefur. En alt til pessa hefir hana
skort skilning á pví hvaða pýð-
ingu hersýning lýðsins hefir
fyrir isamtökin og framsókn
þeina, vantað djörfung til pess
að fylkja liði augliti ,til auglitis
við andstæðinga sína. Látum
ekki auðvaldið skopast að
okkur æ eftir æ. Hver einasti.
karl og kona, sem er í verkalýðs-
cða jafnaðarmanna-félagi, er heill
heilsu og geiiur tekið pátt í her-
sýningu verkalýðsins 1, mai, verð-
ur að vera með. Á pann hátt
getur hann bezt sýnt íslenzkum
hurgeisum, að honum er alvaia
'með að fá kröfum sínuim full-
nægt. Fleýgjum hurt gömlurn for-
dóimum. Hræðumist ei hæðiyrði
hurgeisa. Látum ekkert aftra okk-
ur frá pví að fylla hópinn.
Æskan er með oss.
Framtíðin er okkar, pví að
máttur til valdtöku verkalýðsins
felst í samtökum okkar og „hin
kúgaða stétt hristir klafann og
sér, hún er voldug og sterk."
Sigurjón Á. ólafssón.
Félkssiræmmisrism
úp sveiinmsm í Bandapikjnn
nm.
Samkvæmt opánberum skýrs'tum
er íbúatalia sveitann í Bandaríkj-
uraum nú 27 511 000, en var fyrir
tuttugu áruni 32 000 000, en á
pessum tíma, >eöa seinustu 20 ár-
in, jókst íbúataia Bandaríkjanina
í heild sinni um 30°/o. Fólks-
straumiurinn úr sveitunum til
borganna eykst jafnt og pétt ár
frá ári. Áður fynr ólu rnenn pær
vonir, að > tíðari póstflutningar
imyndu leið pað af sér, að fólk-
ið yndi betur í sveitunuim. Svo
reyndist eigi. Æifœiðaöldin rann
upp. Flestir bændur í Bandarikj-
unuim eiga ; manní 1 utn i nga- og
yatnings-bifreiðir, en mönnum
brngðust einnig vonir tim pað,
að alinsnnari bifreiðaeign bænda
yrði tLl þass að draga úr fólks-
straumnum til borganna. Loiks,
pegar útvarp.söldin rann upp,
póttust menn sjá fyrir endann á
fóiksstxaumnum úr sveitunum. En
Bandaríkjamenn eru kom úr á pá
sboðun, að útvarpið hiafi ekki haft
mikil áhrif í pessu máli. Bœnd-
ur hafi fengið sér móttökiutæki,
að vísu, >og pau pyki fróðlegt og
skemtilegt að hafa, en — fólkið
heldur áfram að streyma úr sveit-
ununi. Og auðvitað heidur pað
áfram, á meðan menn vflja eiga
með .sig sjálfir og sjá skilyrði
tíl pess í borgunum, en ekki í
'sveitunum. Árið sem Jeiö fluttu
1960 000 manns úr sveitum
Bandaríkjanna -tíl borganna, en
1 362 000 upp í isivei'tiinar úr boirg-
unum. Tap isveitanna er pví ca.
600 000 pað árið. Áður fyrr, stend-
ur í merfcu aanierjsku blaði,
myndu menn hafa óttaist mjög af-
feiðingarnar a.f pví, að isvei'tinm-
ar mistu svo mikxnn fjölda manina
á einu ári. Nú líta mienn niokfcuð
öðrum aiugum á þessi mál. Hag-
fræðingárnir halda pví fram, að
sveitir Bandaríkjiamuia getí enn séð
af nokkrum milljónium manna til
borganna og samt framleitt öll
pau imatvæl^, iscm íbúar Banda-
riíkjanna parfnast og meixa tfl.
Framleiðislan á vinnandi mann \
sveitum Bandaríkjamma hefir auk-
i>st um.. 15°/o seinasta áratuginn,
uppskeran á ekru aukist að mikl-
um mun, vegna bættrar ræktunar
og betri skilyxða tíl pess að
koma afurðtulnum í peninga. Auk-
in vélanotkun í sveitunium befir
leitt pað af sér, að 20 milljönir
ekrur landis, seirn notaðax voru
til framleáðislu fóðuTs handa hest-
um og múJöisnum, hafa nú verið
teknar til ræktunar p>ess, sem
notað er til manmeldiis. Blaðið
isegir, að eigi sé pví ástæða tli
pess að æðrast, pótt fólkið
streymi til borganna edins og á-
statt sé, pví nóg vinmiuafl sé til
í sveiLtuniuim, en peir, sem til b>o>rg-
anna fari, fái fiastir atvimnu við
ýmisleg étörf, hér sé um pað að
ræða, að vinnuaflið leiti til peárra
staða, sem pess sé mest þörf,
en það sé 'landinu, þjóðimini í
hefld sinni, fyrri beztu.
(FB.)
Lei^hnsið:
Ellne Hoffmann:
Danðí Nataiis Ketilssonar.
Sagan af Natami Ketflissyaii,
Skáld-Rósu >og Agnesi á rnikil í-
tök í hu'gum flestra Islendinga.
Hún er einhver hin aassta harm-
isaga, er gerst hefir á landi hér á
síðari öldum. Pað er nær pví
suðrænn eldur og ofsi í pessaxi
sögu, par sem ástin er svo heit
og 'hatrið svo magnprungið, að
tfl manndrápa leiðir. Pótt við
þektum elxfcert frekar tfl þessa
fólks en pcssa megindrætti í lífi
peirra, gætuim við sagt okkux
sjálf, að bér hlyti að hafa verið
um m erkilegar persónur að ræða.
Enda vitum við, að paiu Natan,
Rósa og Agnes voru, hvert um
sig, inieira en meðalmenn að gáf-
um og persömulieiik.
Hvílikt yrldisefni fyrir skáld!
Hvílíkt tækifæri til að draga upp
stórfelda og átakanlega mannilífs-
mynd — varpa kaistljósi yfir or-
ustuvöll mannliegra ástríðna og
opna innisýn í ragindjúp manns-
sáiarimmar! í höndum sn.il>lings
gæti petta efni orðið að svo stór-
femglegum og hugskakandi harm-
leik, að annar meiri hefði ekld
verið séður.
Það hefir pað ekki orðdð að
þessu sinni. — Höfundur íeiks-
ims, frú Elime Hoffimainin>, er, eins
og kunnugt er, dönsk að ætt, en
ólist upp hér á landi. Frá peim
tíma hefir hún tekið trygðum vdð
ísland, heimisótt okkur við og vió
>og gert .sér fax uim að lcjnmast
ísfenzkum pjóðarháttum. Mun
hún telja í.sland amnað föðurland
'isitt. Hún var annais fremuir mak-
leg en pedrrar fruntalegu árásar,
isean hún — og verk hennar —
hefir orðið fyrir í leikdómi e:n-
um í blaði hér í bænum." Það
var iskylda okkar — og- mcára
að segja Ijúf skylda — að sýna
henmi fuJLa lairteisL En að sjálf-
sögðu verndar þetta bana ekki
fyrir gagnrýni og aðfinislum. Og
ef siegja á sannleikanin um Dauða
Natans Ketilssonax, verðux niöux-
istaðan sú, að í kiknum finst lít-
ið >af skáldskap. Viðburðaxásin ee
rakán meö nokltum nókvæmni, en
höf. befir ekki, sem varla varvon.
teki'St aö I.ifa sig inn í hugsun-
axhátt isfenzks hændafólks. Aulc
þess virðist hún ekki hafa séð
aðalpexsónur leiksins • í fuiM
stærð, að mánsía kosti ef miðað
ex við okkar skiln-ing á þednt.
En alt petta gerir pað að verk-
um, að frá okkar sjönaxmiði hef-
ir 'höf. ekki tekiist að blása .fij
persónur sínar lifandi anda lást-
rænna mannlý.singa. •
Um frumíSýningu leiksins hér e»
það aö segja, að hxín var frekaK
daufleg, pótt henni væri all'vet
tekíð af áhorfendum. Og grunur
minn er sá, að höf. eimm hafi ekkí
átt sök á pví, heldur einnig leik-
endumír og ef til vill feiðhain-
ahdinin. Einhvem > vegihn hafðí
ekk.i tekist sem bezt að fá ís-
lenzkan sveitablæ yfir teiksviðið.
Sveitafólk hefir vaxla þá ’náít-
semi, er okkur var sýnd á he'm-
iM Sigvalda bónda. Svo prúðbúið
sem Natan kemur pað ekki utam
úr stóriixtíð, jafnvel pótt mokluir-
ir s u n durg< rtermenn séu um
klæðaburð. Pá voru og kvæða-
lögin (meö undirspili!) hálf af-
kánaleg, er pau kváðuist á, N&t-
an og Róisa. Sá, er í bernsku
heyrði kvx'önar rímuir og kveðÍBt.
á í ísJienzkri sveitabaðstofu,
g.teym>di pvi ekki eitt augnablik,-
hvar hann var staddur.
Fáum mun hafa hitnað i hamsi
við að horfa á penna feik. T. d.
va:r fjóröi páttur — pair sem hatr-
inu .slær út í Ijósa loga og peir
hroðálegu atbuxðir gerast, að þeir
Natan og Pétur eru myrtír —
máttlaus og áhrifalaus með ölllu,
tvímæJalaust léliegasti þátturinn..
Þar vantaði algerlega pá „stemn-
ingu“, bæði yíir sjálft leiksviðáið
og atferli leikendanma, er lyft
igætí ímyndunarafli áhorfandams
tfl flugs. Við sáum að eins lo>k-
aðan bæ, heyrðum eitt loðið leik-
húsóp og svo voru nokkrar per«
.sónur úti fyrir, sem böguðu sér
eins og fífl.
Áhrifamestirr var fimti þáttur
— samfundir pexrra Agnesar og
Rósu í fiamgelsinu. Og þó vantaðí
eitthvað í þamn páittinn líka til
pess, að viðspyma áhorfandans
gegn JeiktjaJdablekkingunni yrði
yfxrunnini að fullu.
Tómas HaJlgrímsson lék Natan
og gerði pað I>ann veg, að eng-
inn muti hafa kannast við pann
mferkfllega manm, eða réttara sagt,
hugmynd sí'na um hann. Tómas
thiefir góða og hreiimmikla rödd,
og stendur oftast nær af homuiœ
nokkur gustur á leiksviði. Hon-
•unx hlýtur að láta vel að ledka
vaJdsmamn, fullan. af rosta og
remlbingi. En í pessu hlutverfci
var hann of tilbreytingarlauis og
yfirborðskendur. Natan var maö-
ur margþætte og ekki. allur par,
sem hann var séður. Pað vosru í
honuim imyrk undirdjúp, sem léik-