Morgunblaðið - 03.01.1945, Blaðsíða 2

í)
<u
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 3. janúar 1945

SÖNN ÆTTJARÐARÁST KREFST
TRÚAR A LAND OG ÞJÓГ
ísiendingar.
Þott hver dagurinn sje öðr-
um líkur nú í skammdeginu, hef
ir friSarhátíð jólanna að venju
varpað birtu sinni í hug og
hjarta okkar allra. Og fyrsta
dag ársins veljum við til þess
; að horfa um öxl til liðna árs-
. áns og beina huganum fram á
við, fyrst og fremst til ársins,
serti nú er að byrja. Flestum
okkar er það hugarhressing að
vita það, að nú eru liðnir hjá
dmimustu dagar vetrarins. Að
úir þessu birtir með hverjum
degmum, sem iíður.
, Það er eitt af óhagganleg-
urn lögmálum lífsins, að Ijós og
sfcuggi skiftast á, hið ytra sem
hið mnra. Ef við iítum til árs-
ins sem leið, verða fyrir okkur
bjartir dagar, óvenjuiega bjart
i>•. En einnig dimmir dagar, sum
: ir óvenjulega dimmir. Hver
í ei-nn okkar hefir átt sína björtu
dag j og sína dimmu daga. En
. viS höfum öll, Islendingar, einn
ig áfct sameiginlega siíka daga.
: ...Gððaíossdagurimv1 * * * 5, 10. nóv.
vur einn af sameiginiegum
dirnrnum dögum íslensku þjóð
, arinnar, Þann dag, og nokkra
daga aðra, hafa mjer komið í
, hwg tvær óbrotnar ljóðlínur eft
; ir norska skáldið og hetjuna,
: Nordahl Grieg, sem margir ís-
lendingar eiga ljúfar endur-
minningar um. Þær eru í kvæð
inu „17. maí“, sem var innblás
ið ag k.veðíð á myrkum dögum
norsku þjóðarinnar.
..tk er saa faa her í landet
bver falden er bror og ven“.
Á íslensku: „Svo fámehn er
f >joð vor, að hver sá sem fell-
ur er bróðir og vinur!!.
Skáidið á við sína eigin þjóð,
Norðmenn, sem þó er margfalt
fjöimennari en við íslendingar.
Kversu miklu fremur getur
þeíta átt við okkar fámennu
þjóð, Öll slík manntjórf hljóta
því að snerta viðkvæma strengi
í brjóstum okkar allra. Við
| rriínnumst með lotnir.gu þeirra
] systkina og vina sem fállið
• hafa á árinu,
1 En við látum ekki þar við
i sitja, Við hljótum að beina hug-
i anura fram á við. Og þá léitum
! við uppi björtu dagana og reyn-
1 um að finna styrk og hvatn-
\ ingu í birtunni, sem frá þeim
; stafar.
Og árið sem ieið hefir fært
' ojkkur marga bjarta daga. Þjóð
aratkvæðagreiðslan í maí, lýð-
veldisstofnunin í júní, óvenju-
Iftga sólríkt og gott sumar. —
Þessir björtu dagar ættu að
verða okkur meira en stundar-
naiún. Þeir ættu að verða okkur
! aflgjafi á þessu ári, og lengra
fram 1 tímann.
Þjöðaratkvæðagreiðsían í
triaí færði okkur heim, sanninn
um að enn getur íslenska þjóð
in itaðið svo að segja sem einn
maður, ef mikið liggur við. Það
híýtur að auka á traustið á
5 sjálfum okkur, úm leið og það
eykur okkur virðingu út á við,
' rneðat annara þjóða.
■ 17. júní á Þingvöllum verður
■ sá (íagurinn.sem hæst gnæfir í
: endurminningunni. En því má
eldri g’eyma að án þess að þjóð
Nýárs-ávarp forseta íslands
Sveinn Björnsson, forseti Islands.
in hefði áður sýnt einhuga sinn
við atkvæðagreiðsluna í maí, á
svo eftirminnanlegan hátt,
hefði ekki orðið svo bjart yfir
þessum degi, sem varð.
Á þessum óvenjubjarta degi
fjell tjaldið fyrir fortíðinni, og
var dregið upp aftur fyrir nýj-
um þætti í sögu íslensku þjóðar
innar. Efni þess þáttar var að
vísu óskrifað þá. En um það
efni þóttumst við vita og þykj-
umst enn vita sumt, sem ekkí
er fram komið. Við vitum, að
það verður áíramhaldandi sjálf
stæðisbarátta. Við vitum að okk
ur er öllum ætlað hlutverk í
þeirri baráttu, öllum án undan
tekningar. Við ættum einnig að
gera okkur sem ljósast, hve
mikið veltur á því um framtíð
íslehsku þjóðarinnar, að allir,
hver og einn láti sjer ant um
að leysa sitt hlutverk sem best
af hendi. þótt við verðum að
leggja mikið að okkur. ^
Síðastliðið sumar fór jeg víða
um land, þótt mjer tækist ekki
að koma eins víða og jeg óskaði.
Mjer fanst jeg verða var við
hugarfar því líkt sem jeg hefi
drepið á, hvar sem jeg kom. —
Mjer var hvarvetna tekið með
hlýju og ástiið, Jeg nota þetta
kærkomna tækifæri til þess að
færa ölium þeim, sem þar áttu
hlut gð máli innilegar þakkir
mínar.
Jeg fjekk einnig tækifæri til
þess að finna sama hlýhuginn
hjá Vestur-íslendingum og öðr
um íslendingum vestan hafs. —
Það verður mjer ógleymanlegt
hvern hug Vestur-íslendingar
bera til lands og þjóðar; hvern-
ig þeir fylgjast með málum okk
ar, hvernig þeir hafa áhuga fyr
ir þeim málum og hvern hlý-
hug þeir bera til okkar systkin
anna austan hafs.
„Yngst.a lýðvftldi hftimsins“,
hefir ísland verið kallað í ræðu
og riti síoan 17. júní, hjer á
j landi og í öðrum löndum.
j Margur unglingur mun hafa
jorðið fyrir spurningu sem þess
jari: „Hvað ætlarðu þjer að
jverða?“ Það er misjafnt, hvern
jig unga fólkið er við því búið
, að svara slíkri spurningu. En
ímargir munu geta svarað að
þeir hafi einsett sjer að láta
jekki sitt eftir liggja ti'l þess að
jverða nýtir og góðir borgarar
jí þjóðfjelaginu og láta gott af
sjer leiða fyrir aðra, hvern sess,
sem þeim sje ætlað að skipa.
Jeg vil óska þess að segia
mætti um íslensku þjóðina, nú
á morgni hins nýja þjóðskipu-
llagS-, að hún hafi slíkan áseth-
ing. Og, að hún viiji setja merk
ið svo hátt, að von sje um að
ísland megi í framtíðinni skipa
virðulegan sess meðal þjóðanna.
Síðustu árin hafa fært okkur
heim sanninn um, að sá tími
er liðinn er við vorum „Einbúi
í Atlantshafinu11. Hjer eftir
ljótum við að taka virkan
þátt í samstarfi með öðrum
þjóðum, virkari en nokkru sinni
áður, með þeim þjóðum sem við
helst óskum að starfa með,
En. verður okkar þáttur í því
starfi ekki altaf lítils metinn,
svo fámennir og smáir sem við
erum? Svo kunna ýmsir að
spyrja, bæti utan lands og inn-
an.
Við skulum festa hugann
augnablik við nokkrar athyglis
verðar staðreyndir í þessu sam
bandi.
Fyrir rúmum 1000 árum
komu Islendingar á hjá sjer
rjettarþjóðskipulagi, sem var
nær þjóðskipulagi lýðfrjálsra
þjóða seinni alda en þá þektist
hjá margfalt stærri og fjolmenn
ari þjóðum. Atkvæði í elstu lög
bók okkar um gagnkvæmar
tryggirigar og samábyrgð þegn
anna hafa vakið athygli margra
á seinni tímum. Á blómatíma
þjóðveldisins voru skráð hjer
á landi rit á okkar eigin tungu,
sem eru sígild enn í dag og
fremri bókmentum margra fjöl
mennari þjóða. Islendingar voru
þá miklir landkönnuðir og
manna djarfastir í glímunni við
Ægi. Fræðsluhneigðin, bók-
mentaáhuginn og sókndirfskan
á hafinu hefir aldrei horfið með
al Islendinga, hvei’su mikið
sem á móti hefir blásið á erf-
iðum tímum fyrir land og þjóð.
Og heldur ekki þolið og þraut-
seigjan við að glíma við nátt-
úruc&lin á landi.
Við erum í hópi Norðurlanda
þjóðanna. Hinar Norðurlanda-
þjóðirnar eru allar smáþjóðir
að höfðatölu, samanborið við
margar aðrar þjóðir. Þó eru
þessar þjóðir ekki taldar eftir
bátar annara þjóða á ýmsum
menningarsviðum. Jeg' þekki
ekki neinn hóp annara þjóða,
sem segja megi um með sanni
að þær muni aldrei bera vopn
hver á aðra, heldur ávalt jafna
það, «em á milli ber með frið-
samlegum hætti. Þessa höfum
við íslendingar notið og munum
njóta með hinum frændþjóðun
um.
Merkur breskur stjórnmála-
maður sagði einu einni við mig,
að jafnan mætti treysta því að
Norðurlöndin hjeldu gerða
samninga. Vísindir, listir, fje-
lagsmálamenning og ýms tækni
menning, þetta eru alt svið sem
þessi smáríki þola fullkomin
samanburð við stærri ríkin. Þau,
eru þeim í sumum efnum
fremri. Og svo mætti lengi
telja.
Meðal annars vegna þessara
staðreynda um fyrri sögu okk-
ar eigin þjóðar og annara smá-
þjóða af sama kynstofni virðist
mjer það ekki öfgakend hugsun
að við getum, ef við stöndum
vel saman og leggjum okkur
alla fram, skapað menningu
með þjóð okkar, sem geti orðið
einnig öðrum til einhvers góðs,
og máske á einhverjum svið-
um til fyrirmyndar. Fámenni
okkar og fábreytni ætti að auð
velda betri yfirsýn og gera hæg
ara að koma við þeim átökum,
sem við eiga en hiá stærri þjóð
unum, þar sem hjólin í þjóð-
fjelagsvjelinni eru orðin svo
mörg og margbrotin, að bæði
öll yfirsýn og úrgreiðsla vanda
mála hlýtur að verða myn erf-
iðari og flóknari. Mjer er kunn
ugt um að þetta er hugmynd,
sem ekki er talin fjarstæða 'af
sumum merkustu mönnum með
al stærri þjóða.
Með stoð í fortíðinni og í
þeim staðreyndum sem jeg hefi
nefnt, finst mjer full ástæða
fyrir okkur að setja markið
hátt í áframlialdi sjálfstæðisbar
I áttunnar.
En orðin ein um að ætla sjer
eitthvað hrökkva skamt. Okkur
1 er ekki heimilt að ætlast til
þess að okkur miði nokkuð veru
legají áttina að marki því, seni
við setjum okkur, nema með
því að leggja mikið að okkur,
Margir mentamenn, fræði-
menn, bændur, sjómenn og ann
að vinnandi fólk á Islandi gætu
'sagt sögu af því, að þeir hafi
lagt hart að sjer, beitt allri
’orku sinni og nejtað sjer um
margt til þess að ná drengilegu
marki, sem þeir hafa ungir sett
sjer. Þar með hafa þeir orðið
hæfir og nýtir borgarar, í þjóð
fjelaginu, leitt gott af sjer fyr-
ir aðra og orðið landi sínu og
þjóð til sæmdar. Flestir munu
viðurkenna, að eina haldgóða
leiðin til þroska er að taka erf
ið viðfangsefni fangbrögðum,
þótt leggja verði að sjer alt sem
kraftar og hæfileikar orka.
En því verður ekki neitað,
að þrátt fyrir óvenjumiklar
framfarir á síðustu áratugum,
stöndum við enn að baki öðrum
þjóðum í ýmsum greinum. Jeg
nefni sem dæmi hagnýta þekk-
ingu, fjármálahæfni og fjelags-
þroska. Ur þessu verður ekki
bætt nema með því að leggja
aukna áherslu á bætta þekk-
ingu á þessum sviðum. Sú þekk
ing fæst að vísu ekki á skömm
um tíma, en það má ekki draga
úr áhuga okkar.
Margar þjóðir hafa undanfar
ið orðið að leggja hart að sjer
og þola miklar raunir og hörm
ungar til þess að varðveita fjör
si^t og frelsi. Við eigum eftir
aðdeggja talsvert mikið að okk
ur, til þess að láta það sannast,
sem við öll trúum, að hjer í
landi megi lifa góðu menningar
lífi, sambærilegu við önnur
lönd, ef þjóðin sem byggir land
ið nytur frclsioins og finnur til
þeirrar ábyrgðar, sem öllu
frelsi fylgir.
Þessari trú verðum við að
halda við og reyna að efla hana
og auka.
Merkur maður erlendis hefir
sagt eitthvað á þessa leið: —•
„Það nægir ekki að elska land
sitt og þjóð. Sönn ættjarðarást
krefst þess að'menn einnig trúi
á land sitt og þjóð“.
Hvað sem fram undan er,
vona jeg að við missum aldrei
þessa trú.
Með þeirri ósk, að svo megi
verða, óska jeg ykkur öllum,
sem heyrið mál mitt, gleðilegs
nýárs.
Barði mann sinn.
London: Rafmagnsmaður
nokkur hjer í borg hefir fengið
skilnað við konu sína, vegna
þess að sannað þótti, að hún
hefði orsakað tugaveiklun hjá
honum „með sífeldu nöldii,
skömmum og stundum bars-
smíðum.“