Morgunblaðið - 10.05.1945, Qupperneq 14

MORGUNBLAÐIÐ
Fiintudagnr 10. maí 1945,
34
Á SAMA SOLARH
Eftir Louis Bromfield
39. dagur
Jeg var einn úr þeirra höpi —
og þó ekki, því að flestir þeirra
komust aldrei lengra en í verk
smiðjurnar, þar sem þær voru
aðeins fyrsti áfangi minn. — I
verksmiðjunum öðlaðist jeg
jafnvægi, lærði að hafa stjórn
íx sjálfum mjer. Þjer kannist
<;f til vill við þessa tilfinningu
um að maður sje frjáls og hafi
ekki til einskis fæðst í þennan
heim, þegar maður skilur hlut-
ina til hlý.tar og þekkir lífið frá
öllum hliðum. Það er kend, sem
menn, eins og t. d. Hektor
Champion, kannast ekkert við.
— Auk þess stæiti vinnan í
verksmiðjunum vöðva mína —
herti líkamann“.
Hann kreppti handlegginn,
svo að miklir og sterklegir
vöðvarnir komu í ljós. „Þessa
vöðva fjekk jeg af því að vinna
í verksmiðjunum. Má vera, að
Hektor Champion og sálufjelag
ar hans líti á þá með fyrirlitn-
ingu, vegna þess að þeir hafa
ekki komið af róðrum, póló-
leik og öðrum álíka dásamleg-
um aðferðum til þess að stæla
líkamann".
Hann sneri sjer aftur frá
henni. „Meðan jeg vann í verk-
smiðjunum, lagði jeg altaf fyr-
ir peninga, og hugsaði um það,
þegar jeg yrði ríkur og voldug-
ur. Þegar jeg vann á nóttunni,
las jeg á daginn, og þegar jeg
vann á daginn las jeg á nótt-
unni. Jeg gekk í verslunarskóla
á kvöldin, því að völd mín ætl-
aði jeg að byggja á verslunar-
viðskiptum. Jeg ætlaði að eign-
ast verksmiðjur og járnbraut-
ir. Og vegna þess að jeg var
góður í stærðfræði og fljótur
að hugsa, og vegna þess að jeg
þekti verkamennina og illgirni
þeirra, komst jeg að sem aðstoð
armaður hjá deildarstjóra, þeg
ar jeg var tæplega tvítugur að
aldri, og fjekk svo góð laun, að
jeg gat lagt fyrir helming
þeirra. Sama ár varð jeg fyrir
tveim óhöppum. Móðir mín dó
og jeg kvæntist.
Jeg ætlaði mjer ekki að kvæn
ast. Jeg var ekki ástfanginn af
stúlkunni og hafði aldrei til
hugar komið, að kvænast
henni. Hún var mjög snotur,
þrem árum eldri en jeg, rauð-
hærð og frekknótt — heimsk og
leiðinleg. Faðir hennar var
heiðvirður, þýskur kaupmaður,
Hostetter að nafni. Konur hafa
aldrei verið mín veika hlið, og
hún var fyrsta stúlkan, sem jeg
var með. í raun rjettri hugsaði
jeg aldrei um, hvort það væri'
siðferðilegá rjett eða rangt að
vera með henni, því að flestir |
verkamannanna áttu vinkonur.:
sem þeir rekkjuðu hjá. Verna '
Hostetter þóttist vera hrein (
mey, þegar jeg hitti hana, en
jeg trúði henni aldrei. Hún |
vissi of mikið. Við byrjuðum á
því, að fara saman í skemmti-
göngu á kvöldin eða keyra í
hestvagni föður hennar, og
um haustið kom faðir hennar
bölvandi og ragnandi til mín,
sagði að jeg hefði lagt líf dótt-
ur sinnar í rústir — hún ætti
von á bajpni. Ef jeg ekki kvænt
ist henni þegar í stað skyldi
hann skjóta mig, eða draga mig
fyrir lög og dóm.
Mjér var nú öllum lokið. —
Síst af öllu vildi jeg kvænast
einskisnýtum kvenmanni eins
og Vernu Hostetter — verða
nauðugur viljugur að eyða
peninguum mínum í að sjá fyrir
henni. Jeg vildi heldur ekki
segja upp atvinnu minni, því
að þetta var á krepputímum, og
mikið atvinnuleysi ríkjandi.
Eftir mikil heilabrot rjeði jeg
loks við mig að kvænast henni,
og reyna síðan að losna við
hana. Það myndi sennilega
kosta mig stórfje, en það varð
að hafa það. í raun rjettri
hefði jeg átt að hlaupast á brott
frá öllu saman, en óttinn við at-
vinnuleysi hjelt í mig. — Síðan
giftum við okkur. Barnið fædd-
ist andvana. Jeg var innst inni
þakklátur skaparanum fyrir
það. Jeg vildi ekki, að Verna
Hosteíter væri barnsmóðir
mín — og í raun rjettri gat jeg
hreint ekki vitað, hvort það
væri mitt barn eða ekki. Jeg
vildi eignast betri eiginkonu
en Vema var og mannvænlegri
börn, en hún myndi nokkurn
tíma geta alið mjer, og jeg vildi
ekki eignast börn, fyrr en jeg
gæti veitt þeim alt það, sem
mig hafði skort um ævina. Það
hefði verið hræðilegt, ef barn-
ið hefði lifað. Hlutskipti þess í
lifinu hefði orðið ömurlegt, og
jeg hefði verið bundinn Vernu
um aldur og ævi. Jeg hafði ekki
litið svo á, að samband okkar
ætti að vera varanlegt — það
var aðeins dægrastytting, sem
hún hafði eins mikla ánægju af
og jeg.
Svo ákvað jeg að ef Verna
eignaðist fleiri börn, skyldi
það a. m. k. ekki verða með
mjer. Jeg skipti mjer eins lítið
af henni og gerlegt var, og vann
mtira en nokkru sinni. — Hún
var eyðslusöm og eyddi öllum
jeim peningum, sem jeg vann
íyrir — og jafnvel meiru. Jeg
læsti mig inni í herbergi mínu
á nóttunni og vann — og var
hún þá vön að koma og knýja
dyra hjá mjer, og húðskamma
mig fyrir að jeg skyldi ekki
vilja sofa hjá sjer. Það var ekki
vegna þess að hún elskaði mig.
Hún var ekki annað en skækja.
Það kom oft fyrir, að jeg svaf
á skrifstofunni í verksmiðjunni
— fór ekkert heim.
Þannig liðu þrjú ár. Jeg var
orðinn tuttugu og sex ára gam
all. Jeg tók að hugsa um, að ef
ekki yrði einhver breyting á
högum mínum innan skamms,
myndi jeg aldrei komast lengra
áleiðis en verða skrifstofuþræll
í verksmiðju — án peninga og
metorða og þær hugsanir leiddu
af sjer, að jeg fór að brjóta heil
ann um það, hvernig jeg gæti
losnað við Vernu. Jeg var van-
ur að hugsa um það í vinnunni á
daginn og á nóttunni, þegar jeg
gat ekki sofið. Svo datt mjer í
hug, að ef til vill gæti jeg stytt
henni aldur án þess nokkur
þyrfti að komast að því. Þessi
hugsun náði stöðugt sterkari
tökum á mjer, þar til loks að svo
var komið, að mjer fanst ekkert
eðlilegra. Jeg hugsaði jafn ró-
lega um þetta og störf mín á
skrifstofunni. Fyrst datt mjer
í hug, að gefa henni inn eitur,
en hætti svo við það, og komst
að þeirri niðurstöðu, að best
myndi að kyrkja hana, og
sökkva líkinu í tjörn, sem var
í djúpri steinnámu sjö eða átta
mílur frá borginni. Jeg var á-
gætur sundmaður, og ætlaði
að kafa með líkið og leggja það
á klettasnös, þar sem þeir
myndu aldrei finna það, jafn-
vel þótt þeir slæddu tjörnina.
Jeg ætlaði svo að segja, að hún
hefði hlaupist á brott, og jeg
hefði ekki hugmynd um, hvar
hún væri niðurkomin. Jeg hafði
lagt á öll ráðin. I hjarta mínu
var jeg morðingi. Það eina, sem
hjelt aítur af mjer var hugsun
in um það, hvernig jeg gæti
verið viss um, að komast und-
an handhöfum rjettvísinnar,
því að ef mjer yrði varpað í
fangelsi, væri loku fyrir það
skotið, uð nokkrir af framtíðar
draumum mínum fengju að sjá
dagsins ljós.
En betur rættist úr, en á
horfðist. Kvöld eitt kom Vei’na
til mín og sagðist vilja fá skiln
að — kvaðst ætla að giftast mið
aldra bankastjóra. Mig hafði
lengi grunað, að ekki væri alt
með feldu, því að hún var ein
þeirra kvenna, sem ekki geta
lifað karlmannslausar. Þau ætl
uðu að ganga í heilagt hjóna-
band innan skamms, og hún
vildi því fá skilnað við mig þeg
ar í stað. Ef þau hefðu verið
gædd heilbrigðri skynsemi, svo
ekki sje meira sagt, hefðu þau
átt að sjá, að það sem jeg þráði
mest af öllu var einmitt að
skilja við kvenmanninn.
Fyrst í stað gaf jeg í skyn,
af einskærri illkvitni, að jeg
kærði mig ekkert um að skilja
við hana. Þá sagði hún mjer,
að bankastjórinn væri fús til
þess að borga mjer vel fyrir
það, og í einni af orðasennu okk
ar hafði hún gloprað því út úr
sjer, að þau hefðu sofið sam-
an um langt skeið. Hún sagði,
að þau væru fús til þess að
greiða mjer fimm þúsund doll-
ara.
Jeg gat mjer því til, að hún
myndi eiga von á bami. Jeg
vissi og, að það var ekki mitt
barn, og þau myndu ekki vilja
vekja hneyksli, vegna stöðu
hans. Jeg ljest vera als ófáan-
legur til þess að gefa henni eft
ir skilnaðinn. Nokkrum dögum
síðar kváðust þau fús til þess
að borga mjer tíu þúsund doll-
ara. Jeg sagðist ætla að hugsa
málið.
Jeg komst nú á snoðir um, að
einkarjettur til starfrækslu spor
vagna var til sölu í nærliggj-
andi bæ. Mig skorti fje til þess
að kaupa stærsta hlutinn í fyr-
irtækinu, sem jeg hugði mjög
arðvænlegt. Þegar mánuður
var liðinn og engum duldist
lengur, að Verna ætti von á
barni, og útlitið varð stöðugt
■ískyggilegra fyrir þeim, tilkynti
jeg, að jeg myndi fús til þess
að yfirgefa borgina morguninn
eftir, fyrir fult og alt, ef þau
vildu greiða mjer tuttugu og
fimm þúsund dollara.
Æfintýr æsku minnar
dftir JJ. C. ^dnderáen
61.
við börn rektors, eða þá að jeg sat uppi í litla herberginu
mínu, en lengi var bókasafn skólans bæði svefnstofa mín
og dagstofa, þar lifði jeg meðal allra gömlu skræðanna,
þar voru gerðabækur skólans. Enginn kom til mín. Fje-
lagarnir þorðu það ekki, því þeir kærðu sig ekki um að
hitta rektor. Oft dreymir mig enn illa drauma um þá æfi,
sem jeg átti þá. Þá sit jeg aftur á skólabekknum, get ekki
svarað, — þori það ekki, og reiðileg augu stara á mig, háð
og hlátur gellur við allsstaðar. Það voru þungar og beisk-
ar tíðir, — fimm ársfjórðunga var jeg til húsa hjá rektor
í Helsingör, og lá við sjálft að jeg gæfist upp, því með-
ferðin á mjer var ákaflega harðneskjuleg, — allt of harð-
neskjuleg. Bæn mín til Guðs á hverju kvöldi þá, var þessi:
Tak þenna kaleik frá mjer, eða: Láttu mig ekki lifa næsta
dag. í skólanum var það rektor skemtan að hæða mig,
gera mig hlægilegan og tala um gáfnaskort minn. Og'
þegar skólinn hætti, var jeg enn á heimili hans.
Charles Dickens hefir sagt okkur frá neyð vesælla
drengja, en hefði hann þekkt þá tíma, sem jeg lifði, hvern-
ig jeg fann til og þjáðist, þá hefði honum ekki fundist það
miður þungbærara, nje kátbroslegra að segja frá. Það eru
til vissir hlutir í æfi manna, sem eiga sjer svo mikla stoð
í lífi annara, að maður getur sjálfur ekki frá því skýrt,
og þéss vegna get jeg ekkert um þetta tímabil sagt nú,
eins og jeg þá þagði um það við alla. Aldrei kvartaði jeg
við neinn, sem jeg umgekkst, heldur aðeins við sjálfan
mig, því jeg trúði statt og stöðugt, að jeg væri kominn á
villigötur, þar sem jeg var öllum að spotti og háði. Brjef
mín til Collins sýndu líka vel þetta örvæntingarfulla hug-
arástand mitt, og það snerti hann mjög. Það hefi jeg síðar
heyrt frá honum sjálfum, en við því var ekkert að gera;
hann taldi, að það sem mest þjakaði mig væri í mínum
eigin huga, og það varð hann líka að gera, — hann hjelt
mig sárþreyttan við námið, og að ekkert verkaði á mig
utan að, sem þó var. En raunin var su, að sál mín var
Ef Loftur getur það ekki
— þá hver?
Fjallabúi í ónefndu landi
fann spegil, sem einhver ferða
maðurinn hafði týnt. Þegar
hann leit í spegilinn, varð hon-
um að orði: — Svei mjer sem
þetta er ekki hann pabbi
gamli, aldrei hjelt jeg samt, að
hann hefði látið taka mynd af
sjer. — Hann fór með spegil-
inn heim til sín og læddist með
hann upp á háaloft til að at- ^
huga myndina í næði. Þrátt fyr
ir alla varkárni, fór þetta þó,
ekki fram hjá konu fjallabú- 1
ans og um nóttina eftir skreið
hún upp á háaloftið og fann
spegilinn. Þegar hún leit í
hann varð henni að orði: — Nú,
svo þetta er þá þessi kerlingar-
afmán, sem hann er að elta.
*
Þetta gerðist í landinu, þar
sem enn eru gamaldags hæg-
fara járnbrautir. — Jeg var að
lesa hjerna í blaðinu um hræði-
| lega hefnd, sem ræningjaflokk-
j ur hafði komið fram á einum
meðlima sinna, sem hafði gerst
j svikari við flokkinn.
I — Hvað gerðu þeir, þeir hafa
| líklega skotið hann?
— Nei, þeir bundu hann fast
an á jái’nbrautarteinana. j
— Aumingja maðurinn, og
svo hefir lestin kramið hann í
sundur?
— Nei, ekki aldeilis, hann
varð hungurmorða áður en
næsta lest kom.
★
I skóla einum hjer á landi
tókst nemanda að sanna það,
að einn köttur hefði tíu róur.
Sönnunin var þannig: — Eng-
inn köttur hefir níu róur. Einn
köttur hefir einni róu fleira en
enginn köttur. En úr því að
enginn köttur hefir níu róur og
einn köttur hefir einni róu
fleira en enginn köttur, þá hlýt
ur einn köttur að hafa tíu róur,
★
Tveir menn hittust á götu og
tókust innilega í hendur, en í
sama vetfangi sáu þeir báðir,
að hjer var um misskilning að
ræða, því þeir höfðu aldrei sjest
fyrr:
— Fyrirgefið þjer, byrjaði
annar.
— Blessaðir verið þjer ekki
að biðja afsökunar, sagði hinn,
jeg hjelt að þetta væruð þjer og
þjer hjelduð að þetta væri jeg,
en svo var þetta bara hvorugur
okkar.
— Segðu mjer, Kalli minn,
hvað er langt hjeðan til Hafn-
arfjarðar?
— Hvernig veistu, hvað jeg
heiti?
— Jeg gat upp á því.
— Gettu þá líka, hvað er
langt til Hafnarfjarðar.