Morgunblaðið - 02.06.1945, Blaðsíða 2

*>
/-i
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagiir 2. jíuu 1945
Mikill afli. Vont tíðarfar er fiskgengdin var mest.
Samanlagður afli togara og vjelbáta nú 120 þús. smál.
A sama tíma í fyrra 118 þúsund smálestir
l.eiga fiskflutningaskipa.
Árið 1944 hafði enska mat-
yælaráðuneytið svo að segja
ídla fisjíflutninga frá Vestfjörð
um og Faxaflóa. Þetta breytt-
íst, og hættu Bretar flutningun
um. Við nýár var það mikið um-
ræðuefni manna, hvernig ætti
að koma þessu fyrir þessa ver-
^tið, og drógst það framá vertíð
að ráða fram úr þessu. Vertíðin
byrjaði með góðum gæftum og
miklum afla allan janúarmán-
uð og fram um miðjan febrúar.
Voru þó ekki allir fiskibátar
tilbúnir til veiða, og ekki heldur
öll íslensk fiskfi.skip tilbúin þá
til fiskmóttöku. Þetta orsakaði
J)að, að salta varð tveggja daga
•afla á Suðurnesjum, en það gera
4rnenn nú á tímum nauðugir, en
ítutningaskip vantaði. Að vísu
,-vóru víst á þessu tímabili nokk
\it stór flutningaskip boðin til
áTutninga á fiski, en ríkisstjórn
ia gerði sig ekki ánægða með,
^.,ð einstaklingar rækju þessi
t.tóru flutningaskip fyrir eigin
aeikning. Þá var það ráð tekið
sð Fiskimálanefnd leigði fyrir
aíkissjóðsreikning 60 færeysk
jjkip til fiskflutninganna og var
jgerður um það og undirskrifað-
"ur samningur 9. febrúar s.l. 3Ö
J.-essara skipa voru leigð til 1.
ijúní og 30 til 15. október n.k.
_Auk þessara færeysku skipa
1 afði Fiskimálanefndin á leigu
■ lítil ísl. skip, Narfa, Alden og
Þór. Ennfremur hafði hún ráð
v 4 stórum útl. skipum og tveim
tif skipum Eimskipafjel., Lagar
•ioss og Selfoss, til sömu flutn-
Dnga. Öll ofanskráð skip Fiski-
ornáinefndar hafa flutt út fram
•að þessum tíma, 11 þúsund smá
Hestir af fiski og er söluverð
ú>ans »13 jniljónir króna. Þess
* kal getið að Fiskimálanefnd
í -amseldi leigu á 24 færeyskum
t.kipum mest til fisksamlaga út
;gerðarmanna og rak því fyrir
•eigin reikning ekki nema 36 eða
Zil færeysk skip, og er flutning
>jr' hinna framleigðu skipa og
fc.ölur þeirra ekki með í ofan-
•»kráðri upphæð. Jeg býst við
■ útgerðarsamlögunum hafi
/verið framleigð yfirleitt betri
4vkipin, ágóðalaust fyrir Fiski-
ynálanefnd, en þegar samlögin
ikila skipunum úr leigu aftur,
•er mjer ekki kunnugt, hvort
IFískimálanefndin er bundin við
-að taka þau aftur.
Færeysku skipin komu flest
-til landsins um mánaðamótin
jfebr.—mars. Þá kom langur og
xnikill óveðurskafli og skipin
lirúguðugt hjer saman. Á sama
ýtíma voru flest íslensku skipin,
«em flutninga önnuðust, hjer í
>iöfn og biðu lengi eftir fiski,
J>ví þau voru þá flest komin frá
]Englandi aftur úr söluferð með (
kosti fyrir fiskflutninga á há-
vertíð hjer við land. Það veit
enginn fyrirfram um veðrátt-
una nje aflamagnið á hverjum
tíma. Þegar færeysku samning-
arnir voru gerðir, voru að enda
langar og góðar gæftir með
miklum afla. Frá íslensku sendi
nefndinni í London voru ekki
komin skilaboð um það.hvernig
verð hraðfrysta fiskjarins yrði
og mörg frystihús hjer drógu
við sig að byrja móttöku fiskj-
ar. Þau vildu ekki eiga á hættu
að hraðfrysta fisk nema kostn-
aðarverð fengist, og var sá, sem
þetta ritar, einn af þeim. Svo
kom verð hraðfrysti-fiskjarins
frá sendinefndinni í London.
Voru menn ánægðir með það
eftir atvikum. Verðið var sama
og s.l. ár, en flökunum fylgdi
ekki eins mikið af þunnildinu
og árið áður. Verðið er því raun
verulega lægra, svo afkoma
hraðfrystihúsanna verður ekki
eins góð og s.l. ár, Þó getur fljót
ari afskipun fiskjarins nú bætt
nokkuð úr þessu tapi,, með
lægri geymslukostnaði og minni
vöxítum.
Hefði sölu hraðfrystifiskjar-
ins verið lokið um nýár,
hefði þetta skipaleigumál snúið
alt öðruvísi við. En það er ekki
hægt að kenna fyrrverandi nje
núverandi ríkisstjórn um þótt
annar aðilinn, kaupandinn Eng-
land, í þetta skifti, sje einn að
semja, þegar alt er gert af okk-
ar hendi til þess að fá samninga
sem fyrst. Það er ekki hægt að
álasa íslensku sendimönnunum,
sem fóru til London, fyrir drátt
inn á samningunum.
Hefði hraðfrystisamningurinn
verið fyrir hendi um nýár, hefði
verið hægt að hraðfrysta á Suð
urnesjum og í Reykjavík og
Hafnarfirði á dag 600 smálestir
af fiski, slægðum með haus. —
Það þýðir, að hægt hefði verið
að hraðfrysta um 90% af öllum
vertiðaraflanum á þessum stöð
um. Suðurnes geta fryst flök
daglega úr 350 smálestum af
fiski og Reykjavík og Hafnar-
fjörður úr 250 smálestum. Þá
hefði ekki þurft mörg leiguskip
handa þessum verstöðvum.
Þegar sakirnar stóðu þannig,
á þessu tímabili, þegar verið
var að semja við Færeyingana,
að afli ■ var mikill, hraðfrysti-
samningurinn ekki kominn, þá
notuðu Færeyingarnir tækifærið
og ráku mikið eftir að fá leigu-
f isk frá góðviðristímanum í, samninginn fyrir sín skip og
byrjun febrúar. Þá á sama tima voru jafnvel hræddir um a*ð þeir
böfðu hraðfrystihúsin sáralít- mundu springa hjá þeim. Sam-
Jnn fisk. tímis þessu var alsstaðar af
Það er erfitt verk fyrir hvern landinu rekið eftir til ríkisstjórn
sem er að ráðstafa nægum skipa arinnar að sjá um næg flutn -
Oá ar
grein)
ingaskip, og rikisstjórnin gerði
meira en góðu hófi gegndi í
þessu máli, — og jeg held að
henni haíi verið ljóst, að af þess
um færeyingasamningum gæti
ríkissjóður fengið eitthvert tap,
því henni og mörgum hjer var
kunnugt um, að mörg af Fær-
eyjaskipunum voru lítil, gömul
og illhæf til flutninga; en það
er með þessa ríkisstjórn, eins
og margar aðrar fyrrverandi
ríkisstjórnir, að þær sýna Fær-
eyingum alla lipurð, velvilja og
greiða götu þeirra sem mest.
Færeyingarnir líta á sig sem
litla bróður gagnvart okkur og
vilja að við sjeum góðir við sig.
Þetta er gert, og það ef þessu
að þakka, að þeir fengu þessa
skipaleigusamninga, — en ekki
vegna þess^að þeir sjeu sniðugri
samningamenn en okkar menn,
og að okkur hafi ekki verið Ijóst
í byrjun að sumt af þessum
duggum þeirra voru lítt leigu-
færar.
Hvernig hafa fiskflutning-
arnir gengið? spyrja margir.
Jeg ímynda mjer, að stærri ís-
lensk skip, sem engin sjerstök
óhöpp hafa komið fyrir, hafi
sæmilega afkomu, litlu skipin
hafa átt erfitt og tapa nokkur
þeirra. Rekstur þeirra er of dýr.
Um skip Fiskimálanefndar, stór
og smá, og leigufæreyingana,
þori jeg ekki neitt áð fullyrða.
Jeg held, að ekki hafi orðið stór
skellur á þeim til 1. maí, sum
hafa selt vel, önnur illa. Skemst
hefir fiskur í nokkrum þeirra,
sem veldur tapi, sama hefir
komið fyrir íslensku skipin fyr
og síðar. Eru það oftast óhöpp,
sem ekki er hægt að gera við.
Þegar látinn var fiskur í Lyru
síðast í Keflavík, varð hún að
bíða um viku með farminn á
Reykjavíkurhöfn, þangað til
hún fekk fyrirskipaða skipa-
samfylgd.
N
Ilvað er framundan
með útgerð og sölu sjávar-
afurða, spyrja menn, þegar
þeir samningar, sem gerðir voru
í vetur um hraðfrysta fiskinn
og -síldarafurðirnar renna út,
því þeir eru uppistaða útgerð-
arinnar nú og á þeim flýtur út-
gerðin þetta árið, ásamt togara-
sölunni til Englands.
Það sem menn nú kvíða fyr-
ir er, hvað svo taki við. Marg-
ir eru að kaupa ný og dýr skip,
jafnt gamlir sem nýir útgerð-
armenn. Nokkrir líta bjart til
framtíðarinnar, en aðrir eru
svartsýnir — en eitt kemur þó
öllum saman um og það er að
flýja saltfiskinn sem mest,-því
eins og viðhorfið er nú og afl-
oróóon
inn mikill, er í mörgum ver-
stöðvum illmögulegt að koma
við saltfisksöltun, hvað þá held
ur sólþurkun á fiski — hún er
afar kostnaðarsöm, fólksfrek
og útheimtir mikil og góð húsa
kynni, en þau eru óvíða til nú
og byggingarkostnaður afar dýr
og illviðráðanlegur fyrir flesta
Útgerðarmenn.
Saga saltfiskjarins er þessi
s.l. ár:
Nokkrir menn hjer áttu salt-
fisk frá vertíðinni 1944 og ljetu
þeir sólþurka hann. Þegar átti
að selja þennan fisk, fjekst ekki
að selja hann til þeirra landa,
sem eigendur fiskjarins gátu
selt hann til. Fiskimálanefnd
Bandaríkjanna bannaði þetta
og ákvað verð fiskjarins lægra
en eigendur fiskjarins gátu selt
hann fyrir. Nefndin ákvað
einnig, til hvaða lands fiskur-
inn skyldi sendast. Fiskinum
var svo afskipað, samkvæmt
fyrirmælum þessum, síðla í
vetur, og er greiðsla enn ó-
komin.
Svo er það hin hliðin, sem
snýr að okkur hjer heima. Hún
er þannig, að það var helst
hvergi hægt að fá fiskinn þurk-
aðan og það alls ekki fyrir
lægra verð en 100 krónur skip-
pundið, auk þess varð fiskeig-
andi að greiða umbúðir, bindi-
garn, akstur fiskjarins til út-
flutningshafnar, fobkostnað og
bankavexti á annað ár. Mun
þetta gera um 30 krónur á
skippund, og er því verkunar-
kostnaðurinn með tilgreindum
kostnaði um 130 krónur á skip-
pund, en var fyrir stríð í Kefla-
vík með sama kostnaði 26 krón
ur skippundið. Sá sem þetta
ritar átti nokkur hundruð skip-
pund og tapaði mörgum tug-
um þúsunda á þeim. — Er nokk
ur furða, þótt allir útgerðar-
menn sjeu ekki bjartsýnir á
saltfiskinn?
Þetta er mönnum ljóst; þess-
vegna hefir sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna ráðið sinn eigin
mann til að athuga sölu á hrað-
frystum fiski í Ameríku. Þetta
hefir borið nokkurn árangur og
hefir hann selt þar um 750
smálestir af hraðfrystum fiski
frá þessári vertíð fyrir gott
verð, en það hefði verið hægt
að selja töluvert meira af fiski
þangað, en það mun vera tak-
markað magn sem má selja af
hraðfrystum fiski þetta ár til
Ameríku vegna verslunarsamn
inganna við Breta.
Það sem útgerðinni ríður mest
á í framtíðinni, er að reyna að
auka sölu á hraðfrystum fiski
— svo er það mál út af fyrir
sig, hvort ríkisstjórnin eða
stofnanir henhar hafa söluna á
hendi í ákveðnum löndum með
milliríkjasamningum, eða fram
leiðendur sjálfir taka þessi mál
í sínar hendur, eins og sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna hef-
ir gert nú með því að hafa sinn
eigin mann í Ameríku.
Vjelbátaútgerðin
er orðin ógurlega dýr, eins og’
margir útgerðarliðir sýna í
þeim frjettum, sem áður eru
komnar í þessari grein. Þó
hefir hvergi verið minst á
þann kostnað, sem er tilfinn-
anlegastur, en það er viðhald
báta og vjela og öll fagvinna,
sem keypt er.til bátanna. Hún
yfirstígur alt og verður til þess
að stöðva útveginn fyrst.
Venjulegt ársviðhald margra
fiskibáta er 40—60 þúsund krón
ur eða nærri tvöfalt kaupverð
bátanna fyrir stríð. Aðkeypt
vinna í landi og bílakstur draga
mikið niður hásetahluti. Fæðis-
kostnaður var alment 12—15
krónur á dag á mann. Ráðs-
konukaupið í Sandgerði var
900—1000 krónur á mánuði og
frítt fæði, og er það álíka upp-
hæð og dágóðir hásetahlutir
voru í þeirri verstöð fyrir siríð
yfir alla vertíðina, 4.Vz mán-
uður.
Oskar Halldórsson.
Bók handa íþróttamönnum:
Stigatafla fyrir
frjálsar íþróttir
STIGATAFLA fyrir frjálsar
íþróttir hefir nýlega verið
gefin hjer úl að lilhlutan í-
þróttasambands íslands.
Tilfinnanleg vöntun hefir
verið á stigatöflu þessari hjer
á landi undaníarin ár, en nauð
synlegt er fyrir alla, sem íþrótt
um unna og vilja fylgjast með
•þeim, að eiga hana. — Er þyí
ánægjulegt, að gripið var til
þess ráðs að ljqsprenta hana og
gefa hana út. Hún er í litlu
handhægu broti.
í formála töflunnar segir m,
a.:
,,Stigatafla sú, er hjer birtist,
var samþykt á alþjóðafundi í-
þróttamanna í Stokkhólmi 1943
samkvæmt lillögu finska í-
þróttasambandsins, og er. hún
að ýmsu leyti frábrugðin áður
útkomnum sligalöflum.
Þær kröfur hafa verið gerðar
til hennar, að ákveðið afrek
einhverrar vissrar íþróttágrein
ar gefi jafnmörg stig og hverf
annað jafngolt afrek í öðrum
greinum. Þetta er hinsvegar
ekki hægt í öllum alriðum, þó
má telja, að þessi stigatafla.
nálgist mjög , hinn æskilega
grundvöll, eins og sakir
standa".
Þeir Ingólfur Steinsson og
Magnús Baldvinsson sáu um úl
gáfu stigatöflunnar. Hún fæst í
Bókaverslun ísafoldar,