Morgunblaðið - 21.07.1945, Blaðsíða 5
Laugardagur 21. júlí 1945
MORGUNBLAÐIÐ
Síða sambands ungra Sjálfstæðismanna.
Kitstjórn: Sambandsstiórnin.
Greinarkaflar þeir, er birtast hjer á eftir, eru út-
dráttur úr bók eftir próf. Friedrich v. Hayek, er út
kom í Bretlandi á síðastliðnu ári og vakti þar geysi-
mikla athygli. Titill bókarinnar á ensku er „The
Road to Serfdom“. Kom bókin út í fjórum útgáfum
á árinu 1944, og má af því marka vinsældir hennar.
Próf. Havek er Austurríkismaður að uppruna og
kendi hagfræði við Vínarháskóla til ársins 1931, að
hann fluttist til Bretlands, og hefir síðan starfað þar
í landi eða Bandaríkjunum, lengst af sem prófessor
við „London-Scool of economics“. Þó að próf. Hayek
sje enn ungur maður, aðeins 45 ára gamall, hefir
hann fyrir löngu getið sjer heimsfrægð sem vísinda-
maður í sinni grein, og alt sem eftir hann birtist,
vekur jafnan ó'skifta athygli fræðimanna á sviði þjóð-
fjelagsvísinda.
Sú skoðun gengur sem rauður þráður í gegnum
bók þá, er hjer birtist útdráttur úr, að sjereignar-
rjettur á framleiðslutækjunum sje grundvallarskil-
yrði þess, að almenningur geti notið mannrjettinda,
svo sem lýðræðis, atvinnufrelsis, prentfrelsis o. s. frv.
Allar tilraunir til allsherjar skipulagningar atvinnu-
l.fsins af hálfu hins opinbera (economic planning)
hljóti að leiða til slíks ófrelsis fyrir einstaklingana,
að líkja megi hag þeirra í slíku þjóðskipulagi við hag
ánauðugra þræla. Eigi þetta jafnt við, hvort sem
skipulagningin er framkvæmd af svonefndurfi
„hægri“ öflum (fasismi eða nasismi) eða „vinstri”
öflum, (sósíalismi eða kommúnismi). Þar sem próf.
Hayek lætur hjer í ljós ákveðnar skoðanir á við-
kvæmu pólitísku deilumáli, fer ekki hjá því, að þær
muni valda miklum deilum. En hann færir svo þung-
væg rök fyrir skoðunum sínum, að sjerhverjum
frelsisunnandi manni er nauðsyn að kynnast þeim,
hvaða stjórnmálastefnu sem hann kann að aðhyllast.
A þetta aldrei við fremur en nú, þegar þeirri stefnu
virðist fara svo ört vaxandi fylgi meðal manna úr
öllum stjórnmálaflokkum, að skipulagning atvinnu-
lífsins eða „áætlunarbúskapur“ sje bót allra þjóð-
fjelagsmeinsemda.
Hjer er að mestu fylgt útdrætti úr bókinni er
birtist í aprílhefti „The Reader Digest“, er út er
gefið í Bandaríkjunum. í formála fyrir útdrættinum
er þar birtist, eru tilfærð eftirfarandi ummæli um
bókina eftir ritdómara „New York Times”, Henry
Hazlitt: „Með bók þessari hefir Fr. v. Hayek skrifað
einhverja merkustu bók, er birst hefir á dögum vorr-
ar kynslóðar. Hún sýnir fram á árekstrana milli
frelsisins og hins opinbera valdboðs. Hún er viðvör-
unaróp til allra velviljaðra sósíalista og annara
fylgismanna opinberrar skipulagningar, til allra
einlægra lýðræðissinna og frjálslyndra manna, um
að nema staðar, líta við og hlusta eftir”. Þessu næst
skulum við gefa próf. Hayek orðið.
Leiðin til ánauðar.
Höfundur þessarar greinar
hefir dvalið helming fullorð-
insára sinna í ættlandi sínu,
Austurríki, og haft þar náin
kynni af þýskum hugsunar-
hætti, en hinn helminginn í
Bandaríkjunum og Englandi. Á
þessu seinna tímabili hefi jeg
meira og meira sannfærst um,
að sum þeirra afla, sem urðu
til þess að upprætá frelsið í
Þýskalandi, eru einnig að verki
hjer. Grimdaræði nasismans
hefir að vísu skapað þá trú, að
samskonar alræðisskipulag væri
óhugsandi hjer. En við skulum
minnast þess, að fyrir aðeins
15 árum síðan myndi möguleik
inn fyrir því að slíkir stjórnar-
hættir ættu eftir að ryðja sjer
til rúms í Þýskalandi, hafa virst
jafnfjarlægur, ekki aðeins að
verja, heldur einnig að áliti
hinna fjandsamlegustu útlend-
inga, er kyntust horfum þar.
Mörg eru þau sjónarmið, sem
þá voru talin einkenna þýskan
hugsunarhátt, sem nú eru jafn-
algeng í Bandaríkjunum og
Bretlandi, og margt bendir til
áframhaldandi þróunar á sömu
braut, og má þar nefna hinn
vaxandi átrúnað á ríkisvaldið,
hina forlagakendu trú á óum-
flýjanlega þróun atvinnumál-
anna í vissa átt, og hrifning-
una fyrir því, að alt þurfi að
„skipuleggja".
Skilningur á hættu þeirri,
sem yfir vofir, er jafnvel enn
minni hjer en ' var í Þýska-
landi. Menn liafa ekki ennþá
komið au ía á það, að harm-
saga Þýskal v: J lá framar öðru
í því, að' þab voru yfirleitt
Útdráttur úr bók próf. Fr. v. Hayek, The Road to Serfdom. Þýtt hefir Ólafur Björnsson dósent.
hinni sósíalistisku stefnu sinni
ruddu braut þeim öflum, er
þeir höfðu öllu öðru meiri
ýmugust á. P'áum er það ljóst,
að þróun fasisma og nasisma
var ekki andóf gegn vexti og
viðgangi sósíalismans á undan-
förnum árum, heldur óumflýjan
leg framþróun þess hugsunar-
háttar, sem lá að baki þeirri
stefnu. Það er athyglisvert, að
margir leiðtogar fasismans voru
í fyrstu sósíalistar, má þar
nefna menn eins, og Mussolini,
Laval og Quisling.
í lýðræðisríkjum nútímans
eru þeir margir, sem hata nas-
isma í öllum sínum myndum
af einlægni, en berjast þó fyrir
hugsjónum, sem myndu, ef þær
væru : famkvæmdar, leiða beint
til þess einræðisskipulags, sem
þeir umfram ait vilja forðast.
Flestir áhrifamenn á sviði
stjórnmála eru, að meira eða
minna leyti sósíalistar. Þeir eru
þeirrar skoðunar, að „skipu-
leggja“ þurfi atvinnulífið, að
þjóðarbúskapinn verði að reka
„samkvæmt áætlun“, en ekki
á grundvelli frjálsrar sam-
kepni. En getur meiri harm-
leik en þann, að tilraunir okk-
ar til þess að skapa okkur fram
tíð í samræmi við háleitar hug-
sjónir, hljóti óhjákvæmilega að
leiða til hins gagnstæða við
það, sem til er ætlast?
Skipulagning og vald.
Til þess að ná settum mark-
miðum, verða þeir er fram-
kvæma skipulagninguna, að
skapa vald — vald manna yfir
öðrum mönnum — öflugra
nokkru valdi er áður hefir
þekst. Hvort skipulagnirtgin
verður framkvæmd eða ekki,
er undir því komið, hvort það
tekst að skapa slíkt vald. Lýð-
ræðið er Þrándur í Götu þeirr-
ar frelsisskerðingar, sem nauð-
synleg er til þess að allsherjar
skipulagning atvinnulífsins af
hálfu hins opinbera sje mögu-
leg. Þess vegna er lýðræði og
Framhaíd á 8. síðu
íslensk æskulýðsfjelög senda sendi-
nefnd á æskulýðsráðstefnu í London
Sigurður Bjarnason frá Vigur
a|m. form. nefndarinnar
I VOR barst nokkrum
æskulýðssamtökum á ís-
landi boð um þátttöku í Al-
þjóða æskulýðsmóti í Lon-
don. Samband ungra Sjálf-
stæðismanna ákvað strax að
senda fulltrúa á mót þetta.
Síðar komu þau boð, að full
trúatala íslendinga væri tak
mörkuð við þrjá menn.
Gekst þá Stúdentaráð fyrir
því, að öll þau samtök, sem
boð höfðu fengið um ráð-
stefnuna, tilnefndu einn
mann hvert í nefnd til þess
að skipa 3 sendifulltrúa frá,
islenskri æsku á umrætt
mót. Fyrir vralinu urðu: Sig
urður Bjarríason alþm. frá-
Vigur, sem jafnframt var
kjörinn form. sendinefndar-
innar og þeir Stefán Júlíus-
son, kennari í Hafnarfirði,
ritstjóri Skinfaxa, og Ólafur
Sv. Björnsson sendisvæitar-
ritari í London.
Fjelög þau íslensk eða fje-
lagasamtök, sem boðin var
þátttaka og tóku því boði, eru
þessi: Ungmennafjelag íslands,
Farfuglar, Samband ungra
Framsóknarmanna, Æskulýðs-
fylkingin, Samband ungra Jafn
aðarmanna og Samband ungra
Sjálfstæðismanna.
Þessi samtök öll komu sjer
saman um þá fulltrúa, sem að
legt vitni um samhug íslenskr- Þá verður sjerstaklega rætt um
ar æsku. Skal tækifæri þetta
notað til að þakka forgöngu
Stúdentaráðs Hóskóla íslands í
máli þessu.
Tveir hinna íslensku full-
trúa, þeir Sigurður Bjarnason
og Olafur Sv. Björnsson eru
nú staddir í Englandi, en þriðji
fulltrúinn, Stefán Júlíusson,
, J
mun bratt vera á förum, þar
eð ráðstefna þessi á að standa
síðustu vikuna í ágúst.
Ráðstefnan er haldin að til-
hlutan alþjóðaæskulýðsráðsins,
sem eru algjörlega ópólitísk
samtök. Gert er ráð fyrir þátt-
töku allra þeirra þjóða, sem
vinna vilja gegn fasisma og nas
isma og þess hugsunarháttar,
sem skaðræðisstefnur þessar
hafa alið upp í mörgum mönn-
um og heilum þjóðum.
Fundir ráðstefnunnar munu
verða haldnir í Ráðhúsi Lund-
úna, og munu mörg mál verða
á dagskrá. Rætt verður alment
um skipulag mála í heiminum,
hvernig best megi varðveita
áliti níu af hverjum tíu Þjóð- velviljaðir menn, sem meðofan getur, og ber það gleði- frið og skapa almenna hagsæld.
hlutverk æskunnar í heimi
framtíðarinnar og ýmis hags-
munamál ungra manna.
Alþjóðaæskulýðsráðið hefir
m. a. í sambandi við fyrirhug-
aða ráðstefnu sent fjelögum
hjer á landi frjettir frá æsku
annara þjóða, baráttu þeirra og
starfi. Væri full ástæða til þess
að halda slíkri frjettastarfsemi
áfram í einu eða öðru formi.
Mundi það auka samhug og
skilning ungra manna hvar-
vetna um heim og brúa þau
djúp, sem þeirra á milli eru.
Þess er að vænta, að fyrir-
huguð Æskulýðsráðstefna taki
upp baráttumál unga fólksins
á slíkum grundvelli, sem best
fær samrýmst þeim hugsjónum,
er miljónir æskumanna hafa
fórnað lífi sínu fyrir, og skyldi
þess þá minnast, að þessir písl-
arvottar frelsisins væntu ekki
kúgunar, ófrelsis og. einræðis.
Sambandssíðan Vonast til
þess að geta flutt lesendum sír»
um ítarlegar fregnir af mót-
inú síðar.