Morgunblaðið - 16.09.1945, Blaðsíða 1

8 síður og Lesbók
Alvarlegur dgreiningur innan
dönsku ríkisstjórnarinnar
Bókaútgáfa Menningarsjóðs o<
Þjóðvinafjelagsins undirbýr
stóra Islandslýsingu
Á Jöstudag höfðu - formenn
Mentamálaráðs og Þjóðvina-
fjelagsins fund með blaða-
mönnum til þess að skýra þeim
frá bókaútgáfu Mentamálaráðs
og Þjóðvinafjelagsins, hvaða
bækur væru í prentun og und-
irbúningi og hverjar væru
helstu fyrirætlanir þessa bóka-
útgáfufyrirtækis, er mun hafa
flesta áskrifendur og stærst
bókaiipplög h-jer á landi. Af
bókum útgáfunnar, sem verið
hafa; ársbækur og sendar öll-
um áskrifendum, hafa verið
prentaðar hátt á 13 þúsund
eintök.
Útgáfa þessi hófst, sem kunn
ugt er, á árinu 1939, og hefir
alls gefð út 27 bækur, sem fje-
lagsmenn hafa fengið fyrir fje-
lagsgjaldið. Fyrstu 4 árin var
ársgjaldið 10 krónur, en hefir
nú v'erið hækkað í 20 krónur.
Var því haldið í 10 krónur með
ríkisstyrk, þrátt fyrir verð-
hækkun á bókaframleiðslu. En
nú er ekki gert ráð fyrir styrk
til útgáfunnar.
Fjelagsbækurn*r frá 1940 og
41 eru nú flestar uppseldar.
Auk fjelagsbókanna hafa ver
ið gefnar út bækur,-sem seld-
ar hafa verið mcð sjcrstöku
verði. Eru það brjef Stephans
G. Stephanssonar, er Þjóðvina-
fjelagið annaoisi ário 1542.
Hefir orðið hlje á þeirri útgáfu
vegna þess, að ekki hefir þótt
ráðlegt að senda handritin að
vestan. Nú eru þau komin, og
byrjar útgáfa þessi á næsta ári.
Alls verða brjefin í 4 bindum.
Mesta rit, sem bókaútgáfan
hefir haft með höndum, er Saga
Islendinga. Var gert ráð fyrir
því í upphafi, að hún yrði í 10
bindum. Eru þrjú af þeim kom
in út sem kunnugt er, og ná
vfir tímabilið 1500—1770. Hlje
verður a þeirri útgáfu i ár. Páll
E. Ólason hefir samið 2’bind-
anna og mikið af því 3. eða
kaflann frá 17—1750, en
Þorkell Jóhannesson síðari
hluta síðasta bindisins. Áætlað
er, að sögubindin verði 3 fyr-
ir 1500, en 4 frá 1770—1918.
Þjóðvinafjelagsbækurnar
Andvari og Almanakið koma
út í haust að vanda, eða
snemma í vetur. I almanakinu
verður m. a. að þessu sinni
grein eftir Helga Elíasson
Frá útgáfustarfseminni
fræðslumálastjóra um skipun
mentamála á íslandi frá 1874.
I Andvara vVrður m. a. grein
um Þorstein Gíslason ritstjóra.
Auk þessara bóka eru nú í
prentun:
Úrvalsljóð Matthíasar Joc-
humssonar með formála eftir
Jónas Jónsson alþm.
Heiðinn siður. Bók um trúar-
líf Islendinga til forna eftir
Ólaf Briem mag. art. Rit þetta
verður með allmörgum mvnd-
i m.
María Chapdelaine, land-
námssaga eftir franskan rithöf
und, Louis Hemon að nafni.
Karl Isfeld ritstjóri hefir ís-
lenskað þessa skáldsögu.
íslendingasögur. Njáls saga
kom út á vegum útgáfunnar á
s.l. ári. Egils saga, búin til
prentunar af Guðna Jónssyni
mag. art. er nú í prentun.
Ákveðið hefir verið að gefa út
Illions- og Odysseifskviðu í
þýðingu Sveinbjarnar Egils-
sonar.
Kristinn Ármannsson, yfir-
kennari og dr. Jón Gíslason
búa textann til prentunar og
s.kriía siuttan formáia og skýr-
ingar. Þeir hafa borið þýðingu
Sveinbjarnar saman við hinn
gríska frumtexta. — í útgáfu
þessari munu verða bæði kort
og myndir.
Ólafur Hansson mentaskóla-
kennari hefir lokið við að
semja sögu heimsstyrjaldarinn
ar síðari fyrir útgáfuna. Hefir
hann lokið við handrit af fyrri
hluta þessarar bókar. Skiptist
bókin í 18 kafla, og verða þetta
kaflarnií:
Orsakir og aðdragandi styrj-
aldarinnar. Styrjöldin skellur
á. Póllandsstyrjöldin. Styrjöld
Rússa og Finna. Tíðindalaust á
Vesturvígstöðvunum. Innrásin
í Danmörku og Noreg. Sókn
Þjóðverja á vesturvígstöðvun-
um 1940. Orustan um Bretland.
Styrjöldin á Balkanskaga.
Styrjöldin í Afríku og Vestur-
Asíu (til hausts 1941). Innrás'-'
in í Rússland. Styrjöldin við
Japan (til ársloka 1942). Sókn
og gagnsókn í Afríku. Innrásin
i Norðvestur-Afríku. Styrjöld-
in á austurvígstöðvunum 1942.
Lofthernaðurinn 1941 og 1942.
Sjóhernaður og strandhögg.
Frelsisbarátta hernumdu þjóð-
anna.
Heildarútgóf.o af ritum Jóns Sig
urðssonar.
Stjórn bókaútgáfunnar hefir
liaft til athugunar möguleika á
því að gefa út öll ritverk Jóns
Sigurðssonar. Er þess vænst að
nokkur styrkur fáist til þess-
arar útgáfu. Áætlað er, að þetta
verði 12 bindi á 30 arkir í stóru
broti. Verður efnt til nokkurar
áskriftasöfnunar fyrir verk
þetta, þegar fenginn er fjárhags
iegur bakhjallur að útgáfu þess
ari og hún verður trygð.
A fundi útgáfustjórnarinnar
þann 16. september 1943 voru
þeir Jóhannes Áskelsson, jarð-
fræðingur, Pálmi Hannesson,
rektor og Valtýr Stefánsson,
ritstjóri kosnir í nefnd til að
gera tillögur um útgáfu óg efn-
isskipun íslandslýsingar.
Á s. 1. vetri var svo Steindór
Steindórsson, mentaskólakenn-
ari ráðinn ritstjóri als verksins.
Áætiun heiir nú veriö gerð
um cfni þcss í stórum dráttum.
Gert er ráð fyrir, að það verði
als 10 bindi, 450—500 bls. hvert
í nokkru stærra broti en Saga
íslendinga.
Efnisskráin verður í megin-
dráttum sem hjer segir:
Almenn landlýsing. Myndun
Islands og æfi. Þjóðaghættir I.
Þjóðarhættir II. Suðvesturland
(Gullbringu- og Kjósarsýsla,
I3orgarfjarðarhjerað). Norð-
vesturland (Snæfellsnes, Dalir,
Vestfirðir). Norðurland (frá
Hrútafirði að Langanesströnd-
um). Austui-land (frá Langa-
nesströndum að Eystra Horni).
Suðurland (frá Eystra Horni að
Reykjanesfjallgarði). Hálendið
og regístur.
Þegar hafa verið ráðnir menn
til að skrifa fyrsta bindið og er
gert ráð fyrir, að handritið að
þvi verði tilbúið í ársbyrjun
1947.
Bindi þetta, sem á að vera
Framii. á 2. aiöa
Líklegt að hún klofni
vegna átaka um lækkun
kosningaaldursins
ÞAÐ hefir valdið hjer alvarlegum stjómmálavandræð-
um, að mikill meirihluti ríkisstjórnarinnar, nefnilega í-
haldsmennirnir, jafnaðarmennirnir, kommúnistarnir og
fulltr. Dansk Samling í henni, óskar stjórnarskrárbreyt-
ingar þannig að kosningarjettur til Þjóðþingsins verði
lækkaður niður í 21 árs aldurs. Óska flokkar þessir, að
stjórnarskrárbreytingin komi til framkvæmda áður en
næstu kosningar fara fram, en þær munu eiga að verða
30. október n. k. Getur vel farið svo að stjórnin klofni.
Skip strandar -
á skipi
LONDOX •. Nýiega strand-
aÖi breskt kolaflutningaskip
á öðru skipi, og’ situr þar fast.
Þetta skeði við Belgíustrend-
ur, en þar hafði 6000 smálesta
belgisku flutningaskipi veriði
sökkt snemma í styrjöidinni,
og sökk það á mjög litlu dýpi.
Radikali flokkurinn og
vinstri flokkurinn hafa á-
kveðið að draga ráðherra
sína úr stjórninni, ef stjórn-
in samþykkir að bera fram
tillögu um stjómarskrbreyt
ingu. Radikalar eru á móti
því að lækka kosningaaldur
inn núna, vilja þeir láta
fresta málinu þar til meiri
stjórnarskrárbrt. verði fram
kvæmdar, svo sem sú að
leggja landsþingið niður.
iLiggur það þar á hliðinni og
! var hraði á breska kolaskip-
i inu svo mikill, að það fest’st
gersamlega á hinu sokkna
flaki. — Reutei'.
i^mninnar hvria
fil-L'! sfSssv iuvv r>H
&nni cmiui ifii iii
undir iól
Khöfn í .gær.
Berlingatðindi minnast í dag,
lítillega á lok dansk-íslensku
samningauna. Segir blaðið, aði
Vinstrimenn á móti.
Vinstri flokkurinn virðist
vfirleitt vera algerlega á
móti því, að kosningaaldur-
inn sje lækkaður. Þeir sem
breyta stjórnarskránni vilja
ekki aðeins lækka aldur
þeirra sem kosningarjett
hafa, heidur einnig vatda
hinu, að kosningar sjeu látn
ar fram fara til landsþings-
ins, en kjörtímabil þess er
enn ekki lið-'ð, og kosningar
til landsþingsins því aðeins
mögulegar ef stjórnarskrár-
breyting verður fram-
kvæmd.
Danir hafi vonast til að ná
einhverjum árangri í viðræð-
um þessum, en íslensku full-
trúarnir hafi ekki haft neitt
uinboð, til þess að flullgera
samninga. Blaðið telur ekki
líklegt, að danska samninga-
nefndin fari til Islands fyrr en
undir jól.. -— Páll.
Alt borið til baka
LONDON: Hertoginn af
Windsor hefir neitað að Laval
hafi haft sat.t að mæla, erhann
bar það, að þeir hefðu, átt
samninga saman um stjórnmál
fyrir alllöngu. Sagðist hertog-
inn aldrei hafa hitt Laval,
nema einu sinni í samkvæmi,
ug þar hefðu peir ekki minst
einu orði á stjórnmál.
Landsþingskosningar.
Þeir sem vilja stjórnar-
skrárbreytingu telja kosn-
ingar til landsþingsins nsruð
synlegar af eftirtöldum á-
stæðum: Rjett sje að gefa
kjósendum tækifæri til þess
að dæma með atkvæðum sín
um um verk landsþings-
manna eins og Þjóðþings-
manna, meðan hernámið
stóð. Þá benda þeir á það, að
landsþing það, sem nú situr,
sje ekki fært um að taka
þátt í ríkisrjetti, ef ákæra
komi upp varðandi hernám
Danmerkur.
. Frelsisherinn lítur á að
ríkisþingið allt, sem nú sit-
ur sje ólöglegt. Enn er óvíst.
hvort stjórnin klofnar eða
stjcmarskrárbrt. verður
frestað. —