Morgunblaðið - 16.09.1945, Blaðsíða 4

4
MORQUNBLA Ð ÍÐ
Sunnudagur 16. sept. 1945.
*
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík. ,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
* Frjettaiststjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanland*.
kr. 10 00 utanlands.
I lausasolu 50 aura eintakíð, G0 aura með Le»t>ða.
Samtök bænda
Á SÍÐUSTU áratugum hafa samtök íslenskra bænda
verið aðallega tvenns konar. Samvinnufjelögin eru elst
þeirra samtaka sem ná yfir víðlend svæði. Að hinu leyt-
inu eru búnaðarf jelögin og sambönd þeirra.
Öll þessi fjelög störfuðu lengi á hreinum hagsmuna-
grundvelli utan við alla pólitíska flokkadrætti. En þegar
Framsóknarflokkurinn kom til sögunnar, byrjaði hann
strax að taka kaupfjelögin í sína þjónustu fjárhagslega
og fjelagslega. Svo langt hefir verið gengið á þeirri leið,
að ýmsir öfgafullir ofstopamenn í liði Tímamanna, hafa
haldið því fast að fólkinu, að öll flokksafstaða í landinu
ætti að miðast við það hvort menn versluðu við kaupfje-
lög eða kaupmenn. Kaupfjelagið ætti heimtingu á sál
og sannfæringu þeirra manna, sem við það versluðu. Á
þeim þrifalega grundvelli hefir fjelagsskapurinn viða ver-
ið rekinn að undanförnu og í skjóli þessarar villukenn-
ingar hefir andstæðingum Tímaliðsins innan samvinnu-
fjelaganna víða verið skákað frá öllum störfum og áhrif-
um innan þessa fjelagsskapar, yett eins og þeir væru
rjettlausir menn, sem skylt væri að forsmá.
Þegar þetta heppnaðist, en kom ekki að fullu haldi til
að buga þá bændur í landinu, sem ekki vilja vera sjálf-
stæðisrúin verkfæri í höndum Tímaliðs-herforingjanna,
þá var haldið inn á leiðir búnaðarfjelaganna með sömu
eða svipuðum aðförum. Einkum hefir verið lagt kapp á
að gera búnaðarsamböndin og Búnaðarfjelag íslands að
pestnæmum gróðrarstíum fyrir þessa starfsemi. — Var
áhrifamesta bragðið þessarar tegundar breyting jarðrækt
arlaganna 1936, þegar allar Búnaðarþingskosningar voru
gerðar að flokkspólitískum hlutfallskosningum. Bragðið
tókst allvel, því síðan hefir Búnaðarþing oft verið vika-
liðugt áróðurstæki í höndum Tímamanna.
Þegar svo þau tíðindi berast brjeflega út um lands-
bygðina nú í sumar, að stærsta búnaðarsamband landsins,
Búnaðarsamband Suðurlands, sje að undirbúa allsherjar
samtök bænda á hreinum stjettargrundv. og óháð öllum
flokkslegum yfirráðum, þá var eins og rafstraumi hræðsl
unnar^ væri hleypt í taugarnar á foringjum Tímaliðsins.
Nú voru góð ráð dýr. Stjórn Búnaðarfjelags íslands var
beitt fyrir vagninn eins og stundum fyrr. Búnaðarþing
var kallað saman á miðjum slætti til að hefja varnir gegn
hinum nýja háska. Því skyldi ekki geta tekist að buga
hina uppreisnargjömu bændur á Suðurlandi.
Búnaðarþingið var haldið og setti alla flokksvjelina í
gang. Nokkrir búnaðarþingsmenn blönduðu sjer ekki í
þetta mál. Aðrir snjerust á móti. Voru þeir Sveinn á Eg-
ilsstöðum og Þórarinn í Þykkvabæ algerlega mótsnúnir
þessum aðferðum og hjeldu röggsamlega á máli sínu til
meðmæla frjálsum bændasamtökum.
Meiri hlutinn símaði og sendi hraðboða víða um land
og í mestu heyskapar önnunum tókst víða að ná saman
fáeinum mönnum, sem kusu að þeirra vild af því ekkert
\ ar gert á móti.
Á Laugarvatnsfundinum urðu Sunnlendingar auðvitað
í nokkrum minni hluta. Þeir fengu því þó til vegar kom-
ið, að almenn atkvæðagreiðsla skuli fram fara á næsta
vori. Verður þá úr því skorið, hve vel bændur meta
það að setja samtök sín öll undir yfirráð Tímamanna. Til
að blekkja Sjálfstæðismenn, voru þrír úr þeirra hópi
kosnir í stjórn, en allir voru þeir fjarverandi þegar kosn-
ingin fór fram. Síðan var Tímaliðsforingi gerður að for-
manni að nokkru með atkvæðum varamanna.
Fyrir nokkrum árum starfaði fjelagsskapur sem hjet
Landssamband bænda og var ráðgert að það starfaði á
svipaðan veg og sum þau samtök er hjer hefir verið um
rætt. Það mun lítil áhrif hafa haft og saga þess varð
stutt.
Hvort nú tekst að vekja það upp sem áhrifasterkan fje
lagsskap kemur fyrst í ljós eftir búnaðarþings kosning-
arnar í vor. Fram að þeim -hlýtur að verða undirbúnings-
og deilutími á þessu sviði.
\Jiluerji ilripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Hcimsókn merks
manns.
ÞAÐ VAR uppi fótur og fit í
bænum á föstudagsmorguninn
þegar menn lásu það í Morgun-
blaðinu sínu, að hingað væri von
á hinum heimsfræga danska
söngvara Lauritz Melchior. Það
var í raunioni ekki undarlegt. —
Maðurinn er frægur og einhver
mesti óperusöngvari heimsins.—
Stór og mikill að burðum, því
honum verður lítið fyrir að
syngja í þrjá klukkutíma í
hringabrynju mikillri og með
þungan hjálm á höfði.
En við munum brátt venjast
við, að hjer ái ýms stórmenni á
leið sinni milli heimsálfa. Eins
og oft hefir verið getið þá erum
við kominn í þjóðbraut.
Verst er að þessi gestir okkar
skuli ekki fá betri aðbúnað en
hægt er að veita þeim við Kefla
víkurflugvöllinn. Herinn hefir
gert það, sem hann hefir þurft
að gera. Komið upp smáveitinga
húsi og de Gink er gott, sem það
nær, en verður þó aldrei skoðað
annað en stríðsfyrirbrigði. —
Kanske skemtilegt stríðsfyrir-
brigði, sem sýnir vel hugkvæmni
Bandaríkjanna og hvað Þeir geta
gert úr Nissenkofum.
•
Vantar veglega
veitingastofu.
KEFLAVÍKURHRAUNIÐ hef-
ir aldrei verið hlýlegt, eða vina-
legt. Það er ekki að búast við, að
menn, sem sjá það eitt af land-
inu fyllist hrifningu yfir náttúru
fegurð. En mikið gæti bætt úr
ef við flugvöllinn væri snoturt
veitingahús. Á veggjum þess
þyrftu að vera ljósmyndir af feg
urstu stöðum landsins. Falleg
iistaverk eftir íslenska lista-
menn.
Upplýsingar um land og þjóð
í skemmtilegum pjesum. Myndir
til minningar um heimsóknina,
sem seldar væru við við sann-
gjörnu verði og minjagripir,
sem bæru vott um menningu og
hagleik þjóðarinnar.
Bandaríkjaherinn, sem nú rek-
ur veitingastofuna við flugvöll-
inn hefir reynt áð gera þetta í
smáum stíl. En fyrir það fyrsta
er það ekki hersins verk og svo
er ekki að búast við, að herinn
leggi til þess fje og fyrirhöfn.
•
Pjesi setuliðsins.
í VEITINGASTOFUNNI við
Keflavíkurflugvöllinn geta gést-
ir fengið hressingu, eins og áður
er sagt og haegt er að kaupa sjer
þar sigarettur og sælgæti. — Við
ig við að minsta kosti hafa verið
til íslenskir minjagripir og allir,
sem vilja geta fengið lítinn
pjesa. í þessum pjesa eru gestir
boðnir velkomnir til flugvallar-
ins og nokkrar upplýsingar eru
um landið, en teikningar sumar
skopteikningar hálfgerðar, sem
ekkert ila er þó meint með.
•
Hugmyndir hans Gísla
Halldórssonar.
ÞAÐ munu vafalaust margir
hafa gaman að lesa framhaldið
af ferðasögunni hans Gísla Hall-
dórssonar, sem kerhur í 'Lesbók-
inni í dag eftix nokkra hvíld. —
Gisli fær margskonar hugmyndir
sem gaman er að lesa.
Menn gætu haldið, að framtíð
arhugmyndirnar hans um höfuð-
borgina okkar sjeu drómórar,
sem aldrei komist í framkvæmd.
En hversvegna skyldu þær ekki
geta orðið að veruleika?
Við erum að rjetta okkur úr
kútnum íslendmgar og það er
margt nýtt, sem á eftir að sjást
hjer, ef við viljum og höfum þor
til þess að bæta og halda áfram
á framfaraleið.
Hevrjum hefði dottið það í
hug fyrir 50 árum, að hjer ætti
eftir að rísa upp jafn glæsilegur
bær og raun ber vitni? Hvað get
ur ekki skeð á næstu 50 áurm?
•
Brjef um bíla og
bílaverð.
ÞAÐ er mikill áhugi. meðal
manna fyrir bílum. Allir vilja
eignast bíl sem von er og þá er
eðlilegt að menn hugsi um verð
og gæði þessara faratækja. Hjer
fer á eftir brjef frá „bílakarli“
um ýmislegt viðvíkjandi bílum
og eru í því margar merkilegár
upplýsingar:
„Kæri Víkverji!
I ÞÚ hefir stundum skrifað um
bíla og bíláverð í dálkum þínum,
og langar mig til að leggja nokk
ur orð í belg um það efni, ef þú
vilt taka þau til birtingar.
Jeg les í kunnu ensku tima-
riti að viss tegund enskra fólks-
bíla, sem mikið eru eftirsóttir
hjer, sje flutt út til Ameriku og
seld þar á $400.00, sem er krón-
ur 2.602,00. Áætlað er að. sams-
knoar bílar muni kosta hjer ,10
—12 þús. krónur, þegar þeir
verða fluttir til landsins seint á
þessu ári eða á því næsta. — í
enskum tímaritum eru þessir
sömu bílar auglýstir til sölu á
310 dollara að66
310 pund að viðbættum veltu-
skatti 87 pund, samtals 397 pund,
eða kr. 10.409,34.
•
ískyggilegur verðmis-
munur.
„NÚ verður manni á að spyrja
hvernig á þessum mikla verðmis
mun standi. Á hvaða verði Eng
lendingar selja sína bíla á heima
markaðinum kemur okkur ekki
við, en hversvegna við verðum
aðnjótandi mikið verri kjara um
bílakaup en aðrir kemur okkur
sannarlega við. Verðmismunur-
inn virðist ískyggilega mikill,
þar sem samskonar bill innflutt
ur til beggja landanna kostar hjer
fjórum til fimm sinnum meira en
í Bandaríkjunum. Þó mætti ætla
að flutningskostnaðurinn til
Ameríku væri hærri en hingað.
Hvað finnst mönnum um
þetta? Væri ekki athugandi fyr-
ir ríkisstjórnina að reyna að kom
ast að samningum um betri inn-
kaup á bílum, svo fleiri gætu
eignast þessi tæki sjer til gagns
og lífsþæginda?
•
Ósanmemi.
„ÓSAMRÆMIÐ í verði bíla
virðist yfirleitt vera mikið nú á
þessum síðustu og verstu tím-
um. Allir vita um svartamarkaðs
verð bílanna hjer, sem hið
stranga og dýra verðlagseftirlit
olckar lætur afskiftalaust. — En
þar með er ekki öll sagan sögð.
Nýr bíll innfluttur frá Englandi
kostar kr. 10—12 þúsund. Sams-
konar bíll kostar kr. 2.602,00, ef
hann er fluttur til Ameríku og
seldur þar, en útjaskaður jeppi
keyptur af ameríska hernum
hjer kostar 7—10 þúsund krónur“
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
... Slík eru örlög konunga
UM LEIÐ og Leopold Belgíu-
konungur bjóst til að flytja til
Svisslands, var öðrum manni af
konunglegu kyni boðið að fara
úr landinu. Tveir hátíðlegir sendi
menn frá Franco hershöfðingja
börðu að dyrum á einbýlishúsi
Don Juahs, hins spánska konungs
efnis, (sjá Mbl. 13. sept.). Var
svo sagt að þeir væru að bjóða
konungsefninu að koma aftur til
Spánar, — loksins. Don Juan
hafði beðið þolinmóður í 14 ár.
Kanske tíminn væri nú kominn
fyrir hann að setja niður í ferða
töskurnar.
í Brasilíu hafði annað konung-
ur setið mánpðum saman með
allar sínar ferðatöskur fullár, og
beðið eftir að fá landgönguleyfi
í Portúga-1 eða Frakklandi. Það
var Carol fyrrum Rúmeníukon-
ungur með fylgikonu sína Lup-
escu, bjuggu þau í höll einni ákaf
lega prýðilegri fyrir utan Rio de
Janeiro. Með þeim voru fyrrver
andi kanslari konungs, Ernest
Udrianu og kona hans, ásamt kyn
blending einum óg konu hans,
var það þjónustufólkið. Þá voruj
með í hafurtaskinu heilir sex
hundar.
Konungurinn og frú Lupescu
skemmtu sjer við hundana. Hund
arnir voru hændir að öllu fólk-
inu, — og svo mjög að íbúðinni,
að eftir fjóra mánuði þurti að
taka upp allar gólfábreiðurnar
og hreinsa þær heldur betur. „En
þetta er alt yndislegt“, sagði
þjónn konungs, „og yndislegast
af öllu er þó það, hvað þau eru
bæði hrifin af hundunum. Þeir
tengja þau traustar saman en
nokkuð annað. Þau tala aldrei
um annað en hundana. En hund-
arnir vilja ekki'fara út og „ganga
meðfram trjánum".
í síðastliðinni viku var þessari
huggUlegu fjölskyldu sagt, að
hún fengi ekki að fara til Evrópu.
f r'eiði mikilli var, sagt upp
skrauthýsi, sem hún hafði leigt
sjer nærri Lissabon. Frú Udrianu
hágrjet: „Við fáum ekki að fara,
við fáum ekki að fara“. — Sagt
var að Bretar og Bandaríkjamenn
væru smeykir um að aukast
myndi alt skurkið á Balkanskag-
anum, ef Carol kæmi aftur, og
var ærið nóg fyrir. Opinberlega
tilkynnti Carol, að ferðinni væri
frestað vegna heilsufars frú
Lupescu. Svo skipaði hann svip-
þungur, að tekið skyldi upp úr
ferðatöskunum.
En hertogahjónunum af Wind-
sor leið vel. Og þau voru kát.
Eftir að hafa verið grafin lifandi
í fimm ár á hinum leiðinlegu
Bahamaeyjum, voru þau nú full
af tilhlökkun í að koroast aftur
til Parísar. Þar var alt til reiðu,
er þau kysu að koma. Fyrir löngu
hafði hertogafrúin látið gera alt
þar sem nýtt og skreyta húsið fag
urlega, (svefnstofa hennar átti að
vera náttblá og hvít).
Auðvitað vár París ekki ná-
kvæmlega eins og þau höfðu síð-
ast sjeð hana. Það var ekkert raf
magn, til þess að knýja lyftuna
milli hinna tveggja hæða hússins.
Framh. á bls. 8.