Morgunblaðið - 16.09.1945, Blaðsíða 5

Svmnudagvir 16. sept. 1945.
MORG UNBLAÐIÐ
tv
FRJALS NOREGUR
Mótspyrna klerkanna.
Hirðisbrjef biskupanna
eru sígild dæmi um hug-
rekki klerkastjettarinnar.
•— Norska kirkjan gaf út
feikna harðorð mótmæli
gegn aftökum kommúnista
og verklýðsfjelagsmeðlima,
gegn Gyðingaofsóknum og
illverkum Hird, norska S. S.
mannsins, gegn hinu skipu-
lagða ókristilega uppeldi
æskulýðsins og refsingum
samviskusamra kennara,
gegn nauðungarvinnu og
brottflutningi verkamanna
og svo framvegis. — í af
skekktum hjeruðum Norður
Noregs, þar sem afrit hirðis-
brjefanna komust ekki, var
efni þeirra útvarpað frá
leynilegum útvarpstöðvum
með aðstoð B. B.C.
Sú staðreynd, að aðeins
27 prestar af 1100 undir-
skrifuðu beiðni um kross-
ferð gegn bolsjevikahætt-
unni, ber vott um pólitískan
þroska þeirra og víðsýni. —
Himmler hafði sagt við Berg
grav biskup: „Okkur er illa
við píslarvotta, en við höf-
um tæki til að koma fólki
til að gleyma. Við munum
INIorska þjóðin er einhuga
í endurreisnarstarfinu
Eftix a. J. Fischer
Síðari grein
skrá og skuldbundið sig til
virðulegrar og hógværrar
kosningabaráttu. Samt sem
áður hafa þeir hafnað til-
lögunum um einn þjóðar-
flokk, sem að þeirra áliti
ekki getur samrýmst frjáls-
um lýðræðislegum kosning-
um og gefur tilefni til dul-
búins undirróðurs. — Allir
flokkar eiga fulltrúa í stjórn
inni enda þótt kommúnist-
ar, sem hafa vaxið að virð-
ingu, hafi alls enga fulltrúa
átt á síðasta þingi. — Árið
1936 fengu þeir aðeins 3000
atkvæði af 1.000.000, en nú
munu þeir að öllum líkind-
um fá sex til sjö þingsæti.
Hin nýja stjórn Gerhard-
koma fólkinu til að glevma sen er mótspyrnustjórn. •—
þjer”. Þessi áætlun fór út Forsætisráðherrann, sem er
um þv'vfur. Bak við gadda-jí verkamannaflokknum
vírsgirðingarnar . kringum byrjaði starfsferil sinn sem
fangabúðirnar og síðar í sendisveinn. Síðar gerðist
stofufangelsi í sínu eigin j hann vegagerðarmaður,
húsi, fann Berggrav ráð til verklýðsfjelagi og ötull
að hafa samband við mót-! starfsmaður flokksins. Sem
mælendakirkjurnar, ekki að (borgarstjóri í Oslo frá 1932,
eins í sínu eigin landi, held- byrjaði hann aftur eftir 20
ur einnig í öðrum scandi- ára hlje að leggja stund á
naviskum löndum og Þýska-
landi. Biskupinn var og er
trúboði. Þegar hann var bú-
inn að breyta mönnum
Hirds í skæruliða, voru sett
ir um hann nýir varðmenn,
en honum gekk jafnvel enn
betur að kristna þá. Bráð-
lega varð aðalstarf þeirra að
„vegagerð” og síðar komst
hann í miðstjórn heima-
varnaliðsins. — Loks eftir
frelsun Noregs, varð hann
aftur borgarstjóri í Oslo og
var kjörinn formaður verka
mannaflokksins. Gerhard-
sen var tekinn til fanga ár-
ið 1941 og var ýmist í norsk-
a milligöngumenn milli um eða þýskum fangabúð-
ríQno nmlioímeinp ___ L A... 10/10 A ÍZ
ver
fangans og umheimsins. Það
er Berggrav biskup að
þakka, að norska kirkjan
var frjálslynd og þjóðleg í
hæsta máta á hemámsárun-
um og það er eftirtektar-
vert, að Bonnevie Svendsen
prestur er fulltrúi heima-
varnarliðsins í fyrstu stjórn
inni, sem mvnduð var eftir
uppgjöf Þjóðverja. Þar sem
90% kennaranna neituðu að
ala nemendurna upp í hin-
um fasistiska anda, vildu
heldur missa stöður sínar
eða kusu heldur líkamlegt
ofbeldi en andlegt, verður, fræginganefnd alþjóðlegu
ekki nauðsynlegt að gera I vinnumálaskrifstofunnar. -
miklar breytingar á sviði;Hann var fangi Þjóðverja
barnafræðslunnar. Allt, sem;um fimm mánaða skeið. —
fie;a Þ,arf; eru róttækar upp- ginu ráðherrarnir, sem áður
voru í stjórn Nygaardsvold
um a arunum 1942—45.
Hann var einn þeirra gísla,
sem átti að aflífa, ef bresk-
ar Mosquitoflugvjelar gerðu
árás á höfuðstoðvar Gesta-
po i Oslo. Hann fæddist 1897
og er yngsti forsætisráð-
herra, sem verið hefur í Nor
egi. Meðalaldur ráðherranna
er á milli fertugs og fimm-
tugs. Gunnar Jahn, fjár-
málai'áðherra (frjálslynd-
ur), er vel þekturfrá mörg-
um alþjóðaráðstefnum, m. a.
var hann í fjármálanefnd
Þjóðabandalagsins pg töl-
væntanlegu starfi til varð-
veislu friðarins og öi'yggis-
ins i heiminum. Undir eng-
um kringnmstæðum munu
þeir hverfa aftur til hlut-
levsisstefnunnar og þeir
neita einnig að taka þátt í
norrænu hlutlejrsisbanda-
lagi, sem sumir sænskir
stjói'nmálamenn hafa stung-
ið upp á, að stofnað yrði.
Utanríkisstefnan.
Stefna Lies miðar að
auknu öryggi fyrir landið.
Grundvöllur hennar bygist
á Atlantshafssáttmálanum,
en hann vill einnig varð-
veita nána vináttu við Sov-
jetríkin í stjórnmálalegum,
viðskiftalegum og andlegum
skilningi. — Stjórnarstefna
hans nýtur vinsælda itói all-
an Noreg. Hin aldagömlu
vináttutengsli við England,
sem ávalt hefur verið lögð
mikil áhersla á að varðveita,
hafa, ef nokkur breyting
hefur á orðið, aukist. Bret-
land var og er fyrirmynd
hins norska þingræðis og
norskra lifnaðarhátta.
En samtímis eru augu
manna að opnast fyrir Rúss-
landi og því, sem rússneskt
er. Forseti norska Stórþings álíta nálægTÍsŒoÓo^ Norð
ms hefur fært Russum a yera húsnæðislausa,
þakkir fyrir það að frelsa
Finnmörk og minnismerki
hefur verið reist á norsk-. r tilbúin hús hafa verið
russnesku landamærunum1 öntuð frá Svíþjóð enda
txl þess að undirstrika þetta þótt Norðmenn kjúsi heldur
þakklæti enn betur. að byggja sín eigin hús> þar
Norðmenn, sem aldrei eð þeir hafa til þess múr-
hafa átt í neinum landa-, steina Bygging nýrra hfisa
mæradeilum við Sovjetríkin' ætti að mestu að leysa at-
vdlja ógjarna leggja skakka^ vinnuleysisvandræðin, en
merkingu í allar ráðstafanir ; tala atvinnuleysingja
Staiins. Rauða hættan er í sennilega Upp i 100.000.
Noregi miklu minna á dag- j
skrá en í fiestum öðrum
000 tonn áriega, en það er
hóflega tala, samanboi’ið við
300.000.000 fyrir stríð.
Iðnaðurinn.
Aðaliðngreinarnar, sjer-
i stakiega fiskiðnaðurinn og
hinn giæsilegi og árangurs-
riki efnavöruiðnaður Norð-
manna (sem nú á mjög
mikla framtíð fyi’ir sjer áf
meðan Þjóðverja nýtur ekki
við á þessu sviði) og papp-
írsiðnaðui’inn verður, ef alt
gengur samkvæmt áætlun,
kominn á góðan rekspöi eft-
ir ár. Sjávarafurðir þessa
árs ættu að geta orðið ná-
lægt 90% af árlegum afla
fyi’ir stríð. Fyi’ir 1940 voru
12.000 tonn af nýjum fiski
fiutt ái’lega tii Englands
eins. Norski fiski- og hval-
veiðiskipaflotinn, sem áður
nam 27.000 skipum, hefur
mundi nema 1200 mdjónum! naist sín bestu skip og mink-
króna. Ameríkumenn hafa j un hans nemur nálægt 20%.
veitt Norðmönnum !án með |
ar hafa vei'ið í samráði við
heimavarnarliðið.
Fæði og klæði.
Aðaivandræðin stafa af
matvæiaskortinum. — Fram
að 1940 var 55% allra mat-
væla, sem notuð voru í land
inu, innfiutt. Á hernámstím
anum mátti heita, að þessi
innflutningur stöðvaðist ger
samlega. Fyrsta hjáipin hef-
ur borist frá yfirstjótón
bandamannaherjanna
(SHAEF) frá Svíþjóð og í
smáum stíl frá Danmörku.
— Áætlaður innflutningur
Norðmanna á einu ári,
2% vöxtum, sem nemur 15
miijónum dollara, en Svíar
hafa lánað þeim 200.000.000
krónur. Það fje hefur að
langmestu leyti verið notað
tii vörukaupa í Sviþjóð. —
Töluverðum hluta lánanna
mun verða vai'ið til kaupa
á fötum og skótaui, þar sem
þörfin fyrir þessar vöruteg-
undir er nú mjög brýn. Ensk
vafnaðarvara var á sínum
tíma mjög vinsæl á norsk-
um markaði, en hefur af
Flotaveldið.
AHt er gert, sem unnt er
til að bæta upp hið tilfinn-
aniega tap norska kaupskipa
flotans, en hann mun á styrj
aMarárunum hafa minnkað
um helming. Fyrir styrjöld-
ina nam tonnafjöldi kaup-
skipaflotans norska 4.800.-
000, enda var þetta fjórði
stærsti kaupskipafioti ver-
aidarinnar og annar stærsti
í Evi'ópu. En það munu allt
af liða ein fimm til átta ár,
skiijanlegum ástæðum verið þangað tii þessi floti nær
ófáanleg um fimm ára skeið
og Þjóðverjar hafa ekkert
far gert sjer um að bæta úr
ástandinu.
Húsnæðismál.
Eins og stendur verður að
en þar af leiðir, að byggja
verður um 30.000 hús. Nokk
brigt
eldisfáðstafanir gagnvart
börnum quislinga.
Hin nýja stjórn og
forsætisráðherrann.
Hin nýja stjórn Noregs,
sem tók við af stjórn Ny-
gaardsvoid, mun undirbúa
og stjórna hinum aimennu
kosningum til Stórþingsins
þann 8. október n. k. Flokk-
arnir hafa lagt fram sam-
eru þeir Oscar Torp (verka
mannaflokkur) landvarnar-
málaráðherra og Tryggve
Lie, utanríkismálaráðherra.
Endurskipun þessara manna
undirstrikar þá stefnu í
landvarnarmálum og utan-
ríkismálum, sem stjórnin í
London fylgdi. .— Þannig
munu Norðmenn taka á sig
allar þær skyldur, er þeir
eiginlega viðreisnarstefnu- kunna að þurfa að bera
fer
iöndum Evrópu. — Það er
sennilega ekki hvað síst
þessi afstaða, sem stuðlar að
þeirri ró og öryggi, sem ríkir
í iandinu.
Grein um Noi’eg mundi
aidrei verða fullkomin, ef
ekkert væri minst á þarfir
Norðmanna í viðskiftaiegum
efnum og viðreisnaráætlanir
þeirra. Þeir eru svo ham-
ingjusamir að hafa komist
hjá eyðingu íandsins nema
í Finnmörku, sem var svo
til gjöreydd.
Áður en Anders Frihag-
en, fyrrum birgða og við-
reisnarmálaráðheri'a fór
heim til Oslo, var hann svo
vinsam!egur að veita mjer
áheyrn og í viðtali því, sem
jeg átti við hann, ræddi
hann um meginatriði við-
reisnaráætlananna’, sem lagð
Verðlagseftirlit.
Verðbólgan í Noi’egi er
ekki tiltakanieg. Seðlaveit-
an hefur að vísu aukist úr
60(T miljón krónum frá því
. I.fyrir stríð í fimm sinnum þá
upphæð, en strangt verðlags
eftirlit hefur komið í veg fyr
i ir, að verðhækkunin yrði
meira en 70%.
Kolavandræði.
Eitt af því, sem Norðmönn
um er nauðsyniegast tii við-
reisnarinnar eru kol. Fyrir
stríð voru 90% af þeim
3.000.000 tonna af koium, er
notuð voru árlega, innflutþ
þar af 70% frá Bretiandi. í
dag þurfa Norðmenn alger-
lega að treysta á Breta og
Bandaríkjamenn með kola-
kaup sín. Það minnsta, sem
þeir geta komist af með af
innfluttum kolum er 1.750.- ,
sinum fyrri giæsileik og
styrk.
Noregur er póhtískt heil-
land, en til viðreisn-
arinnar þarfnast þjóðin
styrks frá Engilsöxum. Orð-
sending Mr. Churchill í til-
efni þjóðhátíðardags Norð-
manna endar á þessum orð-
um:
„Aðalatriði þessarar orð-
sendingar minnar til yðar
er, að þjer í sigurvímunni
eftir viðreisnina í framtið-
inni, getið, ekki síður en í
þrautum hernámsáranna,
treyst á fuHkominn stuðning
og fullkomna vináttu allrar
bresku þjóðarinnar, sem
bygð er á hinum foru tengsl
um og sameiginiega arfi og
hert í e!di ófriðarins, þar
sem við stóðum hiið við
hlið“.
^■iiiiiimiimitimiiiíim...iittimiiiiiiiiiiiiimiiiíini}»
( Afgreiðslusfúlka
§ óskast í bókabúð. Verðui'
S að hafa gagnfræða-, versl-j
5 unarskóla- eða stúdents-
H mentun. Eiginhandar um-
= sóknir sendist
I J3óba íú (í ^J\r
\ron
Alþýðuhúsinu.