Morgunblaðið - 27.11.1945, Síða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagiir 27. nóy. 1945
valdhafarnir að rá ða
yfir sál fólksins?
Nýjar bækur frá
ísafold
Mun urinn á frelsi
og kúgun
í lýðfrjálsum löndum er
aldrei hægt að segja fyrir
úrslit kosninga með öruggri
vissu.
Öllum skoðunum má halda
fram. Allir geta gefið út blöð
til að berjast fvrir málstað
sínum. Allir mega halda fundi
með fylgismönnum sínum. Jafn
vel í útvarpi ríkisins er öllum
frambjóðendum eða flokkum
gert jafn hátt undir höfði.
Engar hömlur eru lagðar á
flokksmyndanir og við kosn-
ingarnar sjálfar mega allir
bjóða sig fram, sem til þess
hafa nokkurt fylgi. Sjálfar
kosningarnar fara leynilega
fram, svo að enginn einstakur
kjósandi þarf að standa nein-
um öðrum en sjálfum sjer
reikningsskap gerða sinna..
Valdhafarnir ekki meiri
rjett en aðrir.
Valdhafarnir hafa ekki að
neinu leyti fremri nje betri að-
stöðu við kosningarnar heldur
en áðrir. Nema síður sje, vegna
þess að andstæðingunum gefst
færi á að níða það niður, sem
valdhafarnir hafa gert, en þurfa
sjálfir ekki að hafa verið í
neinni þeirri stöðu, sem hafi
gert þeim mögulegt að sýna
hvað í þeim bjó. Leikurinn er
þess vegna að'því leyti oft ó-
jafn.
Alt þetta leiðir til þess, að
jafnvel hinir kunnugustu menn
geta ekki fyrirfram fullyrt hver
kosningaúrslitin verða. Það er
þjóðin sjálf, almenningur í
heild, sem á kosningadaginn
kveður upp sinn úrskurð um
það.
í huga frjálslyndra manna
er þetta sjálfsagt. Þess vegna
var það eðlilegt, að hjer í blað-
inu skyldi fyrir skömmu vera
rætt, hvernig færi um stjórn
bæjarmálefna, ef úrslit kosn-
inga yrði slík, að Sjálfstæð-
ismenn misstu meiri hluta sinn.
Morgunblaðið telur að vísu
ákaflega ósennilegt, að svo illa
fari. En það er ekki Morgun-
blaðið, sem á hið síðasta orð
um þetta. Það eru kjósendurnir
sjálfir. Morgunblaðið, sem önn-
ur blöð hjer á landi, geta gert
meira eða minna sennilegar get
gátur um þetta. En það er fólk-
ið sjálft, sem á síðasta orðið og
ræður úrslitunum.
Þar sem valdhafarnir ráða
yfir þjóðarsálinni.
Þjóðviljanum þykir þetta
ákaflega einkennilegt. Hann
telur það bera vitni um sjer-
stakan ótta og illa samvisku,
að Morgunblaðið skuli einnig
ræða þann möguleika, að flokk
ur þess kunni að verða í minni
hluta.
Það er eðlilegt, að Þjóðvilj-
anum þyki þessi afstaða Morg-
unblaðsins furðuleg. Þó að
Þjóðvilja-menn sjeu sjálfir
staddir hjer á landi, eða a. m.
k. líkamar þeirra dvelji hjer,
þá er vitað, að hugurinn er
allur austur í Moskva.
Þar eru ekki slíkar aðferðir
sem hjer. Þar er ósköp auðvelt
að segja fyrir úrslit kosninga.
Fólkinu er að vísu öðru hvom
smalað saman til að kjósa, en
þar ríkir ekki frjálst val. Að-
eins einn flokkur fær að hafa
frambjóðendur í kjöri. Allir aðr
ir flokkar eru bannaðir. Aðeins
einn flokkur, þ. e. flokkur rík-
isstjórnarinnar sjálfrar, fær að
gefa út blöð. Aðems einn flokk
ur fær að efna til mannfundi
og fjelagsskapar málstað sín-
um til styrktar.
Ljóst er, að þarna eru kosn-
ingaúrslitin ekki óviss. Það eru
valdhafarnir einir. sem nokk-
urn möguleika hafa á að verða
kosnir, og áframhaldandi yfir-
ráð þeirra eru því svo trygg
sem frekast er mögulegt.
Þetta sjónarmið kemur glögg
lega fram í ummælum forseta
Sovjetríkjanna, Kalinins, þeim,
sem nýlega var frá sagt hjer
í blaðinu. Kalinin ávarpaði fyr
ir skömmu embættismenn og
stjórnarfulltrúa rússneska rík-
isins og sagði við þá: „Þið
hafið ekki aðeins umsjón með
fjármálum hjeraða þeirra, sem
þið stjórnið, heldur ráðið þið
einnig yfir þjóðarsálinni. Ef þið
skiljið sjálfir rjett skipulag
sovjet-valdsins, þá eruð þið
vissulega herrar yfir sálum
fólksins. Það er staðreynd11.
Morgunblaðið efast ekki um,
að forsetinn segi þarna rjett
frá. Og Morgunblaðið efast
heldur ekki um, að þarna er
mælt fyrir munn allra komm-
únista hvar sem er í heimin-
um. í Rússlandi er staðreynd,
að þetta skipulag er komið á,
og út um heim er staðreynd,
að það er þetta skipulag, sem
kommúnistar keppa að. En það
er einnig staðreynd, að þetta
skipulag er ekki komið á hjer
á landi.
Á íslandi ráða
kjóscndurnir.
Á íslandi eru valdhafarnir
ekki herrar yfir þjóðarsálinni.
Yfir sál íslensku þjóðarinnar
ræður enginn nema hún sjálf.
Hjer eiga allir jafna aðstöðu.
Þeir verða að sannfæra fólkið
um, að þeir hafi rjett fyrir
sjer. Annars verða þeir undir.
Þpir, sem góðan hgfa málstað-
inn, treysta því að vísu, að
fólkið verði þeim sammála, en
öruggir geta þeir aldrei verið.
Öllum getur skjátlast jafnt
einstökum flokkum sem þjóð-
inni í heild. Þess vegna verður
aldrei sagt fyrir með fullri
vissu um úrslitin, þar sem frjáls
ræðið ríkir. En líkurnar eru
fyrir því að þjóðin, ef hún er
frjáls, velji þegar í stað það,
sem henni hentar best. Og áð-
ur en lýkur er víst, að sann-
leikurinn og staðreyndirnar
bera sigur af hólmi, en undir-
róðurinn og öfgarnar verða að
láta undan.
Sjálfstæðismenn treysta því
þess vegna örugglega, að þeir
verði ofan á í bæjarstjórnar-
kosningunum í vetur. Fram að
þessu hefir allur almenningur
í Reykjavík sýnt, að hann hef-
ir mestan pólitískan þroska af
öllum íslendingum. Þess vegna
hefir Sjálfstæðisflokkurinn ætíð
haft meira fylgi hjer en nokk-
ur flokkur annar Það er engin
ástæða til að efast um, að
þannig muni einnig verða að
þessu sinni. En valdhafarnir
í Reykjavík hafa ekki sama ör-
yggi og valdhafarnir í drauma-
landi kommúnista Þar eru það
valdhafarnir einir sem ráða,
Hjer er það fólkið sjálft. í þessu
liggur munurinn.
Kommúnisminn hefir hvergi
haldið velli, nema þar sem
fólkið hefir verið svipt völdum,
og þau fengin í hendur yfir-
ráðamannanna einna.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
þvert á móti haldið völdum
hjer í Reykjavík um langa
hríð, vegna þess, að hann hef-
ir verið flokkur fólksins. Fólk-
ið hefir fengið af honum þá
reynslu, að það veit, að málum
þess er hvergi betur borgið en
í höndum hans. Aldrei hefir
jafn miklu verið áorkað fyrir
allan almenning hjer í bæ eins
og á þessu síðasta kjörtímabili.
Þess vegna er óhætt að treysta
því, að fólkið haldi áfram að
velja það, sem því er fyrir
bestu.
Hjer í Reykjavík ræður eng-
inn yfir sál kjósendanna, nema
þeir sjálfir. Einmitt þess vegna
mun meiri hluti þeirra nú sem
fyrr kjósa sinn eigin flokk,
Sj álf stæðisf lokkinn.
Leiðrjetting
VEGNA ítrekaðra fyrir-
spurna til formanns Ljósmæðra
fjelags íslands, um það,- hvort
allar ljósmæður Reykjavíkur-
bæjar sjeu í Ljósmæðrafjelagi
Reykjavíkur, skal það hjer með
tekið fram að svo er ekki. Þessi
misskilningur virðist vera kom
inn til vegna auglýsingar Ljós-
mæðrafjelags Reykjavíkur, í
nýju símaskránni, þar sem sími
i fjelagsins er auglýstur efst í
upptalningar ljósmæðra í at-
vinnuskránni, og gæti því litið
svo út, sem'um fjelagsheit væri
að ræða.
Frá sjónarmiði Ljósmæðrafje
lags Islands má þessum mis-
skilxiingi ekki vera ómótmælt,
þar sem fjelögin starfa ekki eft-
ir sömu reglum og hafa mismun
andi launataxta, enda er sá
mikli mismunur á þessum tveim
ur fjelögum, að í ljósm.fjel.
Reykjavíkur eru aðeins nokkrar
af ljósmæðrum Reykjavíkur-
bæjar, en í Ljósmæðrafjel. ís-
lands eru flestallar lögskipaðar
ljósmæður landsins, bæði í sveit
um og kaupstöðum. — Sími for-
manns Ljósmæðrafjelags ís-
lands, frk. Þuríðar Bárðardótt-
ur er 3748. — Stjórnin.
Völuspá fornritanna og
ýmiskonar athuganir E.
Kjerulf.
BÓK ÞESSI er 229 bls. og
skiftist í þessa kafla: Formáli,
Völuspá (kvæðið) Völuspá.
Handritatexti, Rímnatexti. —
Lagfærður texti um mál og
ráðningu. Greinargerð. Völu-
spá, lauslega færð til nútíðar-
máls. Ýmsar athuganir. Nokkr-
ar orðaskýringar. Greinargerð
fyrir leiðrjettingum, etc. At-
huganir um óheilbrigði texta
fornritanna og skoðanir manna
á þeim. Um bragfræði Snorra
Sturlusonar og það, sem komið
er í hennar stað. Um tilgátu
Magnúsar Olsens prófessors.
Eftirmáli. Nokkrar góðar mynd
ir eru í bókinni, sýnishorn af
rúnaletri, ritaldarletri, o. s.
frv.
Eins og sjá má af þessu er
víða komið við í þessari bók
Eiríks Kjerulfs. Bak við rit
þetta liggur mikil vinna og
enginn nema stórlærður og bráð
gáfaður maður hefði getað sent
frá sjer svo gagnhugsað og
vandað verk. Sá, sem þetta
ritar, er ekki málfræðingur, nje
hefir þekkingu til þess að dæma
um orðaskýringar og rúnalest-
ur, en hitt er öllum ljóst, að
skýra má fornkveðskap vorn á
ýmsa vegu og hefir þá hver
það, er hann ætlar sennilegast
og skarplegast ályktað. Kjerulf
lætur það ekki fyrir brjósti
brenna að ráðast á garðinn þar
sem hann er hæstur, hann
ræðst allharkalega að ýmsum
málfræðingum og ritskýrend-
um fornskáldskapar vors, þeim
er taldir hafa verið í fremstu
röð slíkra fræðimanna. Frá
sjónarmiði okkar, leikmanna,
sem þó höfum löngun til þess
að vita hið rjetta, væri það
æskilegt, að vísindamenn, sem
ekki geta fallist á röksemdir
Kjerúlfs, færðu fram gagnrök,
til þess að menn geti fremur
áttað sig á hinu rjetta. Oft virð-
ast rök Kjerúlfs bygð á traust-
um grundvelli og nýstárleg.
Hinu verður ekki neitað, að
sumir af yngri fræðimönnum
vorum, er rita fyrir almenn-
ing, virðist hætta til þess að
nota aldri heimildir annara vís-
indamanna hugsunarlítið, án
þess að hafa hugkvæmni, þekk
ingu nje framtakssemi til þess
að finna nýjar og eðlilegri skýr
ingar á ýmsum vafasömum
atriðum. Eiríkur Kjerúlf legg-
ur ekki á troðnar brautir að
óþörfu og er það vissulega virð
ingarvert að reyna að leita hins
rjetta í hverju máli, þótt það
sje ekki lagt upp í hendur eða
huga manna á strætum og
gatnamótum.
Hugo Forsberg: Lappi og
Lubbi. ísak Jónsson
þýddi.
ÁGÆT BARNABÓK, til þess
ætluð að vekja samúð barna
á dýrum og umhugsun um
dýrin. ísak Jónsson skólastjóri
hefir þýtt bókina, málið er lip-
urt og gott og við barna hæfi.
Vafalaust verður þessi -litla
bók fjölda mörgum börnum til
gagns og ánægju.
Stephan G. Stephansson:
Úrvalsljóð; Unnur Bene-
diktsdóttir Bjarklincl
valdi kvæðin
STEPHAN G. er svo mikið
ljóðskáld, að um gildi kvæða
þessara þarf ekki að ræða. —*
Þau eru, yfirleitt, afburðagóð
og hefir, efalaust, verið mest-
ur vandinn að þurfa að sleppa
fjölda af ágætiskvæðum úr úr-
vali þessu. Hlýtur hver og einn,
sem nokkuð þekkir til kvæða
St. G. St., að sakna margs, en
í tiltölulega litlu safni verður,
auðvitað, margt útundan. Þó
er hjer allmikið af kvæðum
(79 kvæði) og, eins og vænta
mátti, hefir Huldu skáldkonu
tekist prýðilega með val kvæð-
anna. Jeg tel hiklaust, að hjer
sje hið besta, sem þetta stór-
skáld (á heimsmælikvarða)
hefir orkt, og er mikill fengur
að slíku í einni ódýrri bók. Því
í góðu alskinnbandi kostar
þessi bókmentaperla aðeins 25
krónur. Úrvals Ijóðaútgáfur
Isafoldarprentsmiðju eru ákaf-
lega vinsælar bækur og það
að verðleikum. Fyrir almenn-
ing eru heildarútgáfur oft of
dýrar, en enginn ljóðelskur
maður, nú á tímum, er svo fá-
tækur, að hann geti ekki eign-
ast þessar fallegu, ódýru bæk-
ur.
Sálin hans Jóns míns.
Kvæði eftir Davíð Stef-
ánsson. Myndir eftir
Ragnhildi Ólafsdóttur.
SKRAUTLEG og vönduð út-
gáfa af hinni meistaralegu þjóð
sögu, sem í senn er barnaleg
og spök. Myndirnar eru góðar
og eiga vel við söguna og
kvæðið. Áreiðanlega hafa bæði
ungir og fullorðnir ánægju af
þessari bók.
Þorsteinn Jónsson.
Nýft ráð ti! að auka
og bæta nyt mjéik-
urkúa
DAGBLADET í Osló skýrði
frá því fyrir nokkru, að við
búnaðarskólann í Ulluna í Sví-
þjóð hafi verið gerðar mjög
merkilegar fóðurtilraunir á
mjólkurkúm.
Með því að gefa kúnum til-
búin „hormóna“-efni, hefir
reynst hægt að hækka nythæð
þeirra um 30%, en fituinni-
hald mjólkurinnár um 34%.
Er nú farið að gera tilraunir
þessar á stórbúum. Hið nýja
efni, sem notað er, er kallað
joðkasein. Er það ódýrt í fram-
leiðslu. í Englandi hafa verið
gerðar samskonar tilraunir með
280 kýr, en þar notað annað
efni. Þar jókst mjólkin í kún-
um um 33%, en fituinnihald
mjólkurinnar jókst um 54%. —-
Talið er, eftir þessum árangri,
að dæma, að hægt muni vera að
umbreyta mjólkurframleiðsl-
unni mjög verulega í framtíð-
inni, með þeim aðferðum, sem
menn hafa hjer tekið upp.