Morgunblaðið - 27.11.1945, Blaðsíða 8

8
ra
MORGUNBLAÐ íö
Þriðjudagur 27. nóv. 1945

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón-Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Einangrunarstefnan
VAFALAUST hafa bændur landsins veitt því athygli,
að fulltrúar BúnaÖarþings, sem sæti eiga á Alþingi ieggja
nú meira kapp á það en nokkuð annað, að losa málefni
landbúnaðarins úr öllum tengslum við ríkisstjórnina. Það
er engu líkara en að þessir fulltrúar bænda líti svo á, að
það sje landbúnaðinum til stórrar bölvunar, að hafa
nokkur afskifti af stjórn landsins.. Þeir telji landbúnað-
:num best borgið, ef hann einangri sig og fari sínar eigin
götur.
Þessi stefna er alveg ný á Alþingi íslendinga. Og hún
hlýtur að vekja sjerstaka athygli nú, vegna þess að hún
kemur fram einmitt á þeim tíma, sem ríkisstjórnin er
að vinna að stórstígari framkvæmdum á öllum sviðum
athafnalífsins en dæmi eru til áður. Ríkisstjórnin ætlar
iandbúnaðinum verulegan hluta í nýsköpuninni. Og þar
er nú unnið af fullum krafti. Keyptar eru til landsins
stórvirkari vjelar til ræktunar og annara landbúnaðar-
stárfa en áður hafa þekst hjer. Einnig eru keyptar til
landsins íleiri og i’ullkomnari búvjelar, til margháttaðra
starfa, en nokkru sinni fyrr. En á meðan þessu fer fram,
rísa þeir upp fulltrúar Búnaðarþings á Alþingi og krefj-
ast þess, að málefni landbúnaðarins verði slitin úr tengsl-
um við ríkisstjórnina!
Hvernig á að skilja þetta? Og hvað liggur hjer bak við?
★
Þessarar einangrunarstefnu fulltrúa Búnaðarþings hef-
ir gætt mest í sambandi við tvö mál, sem Alþingi hefir
nú til meðferðar. Annað er stofnun búnaðarráðs, þar sem
iandbúnaðarráðherra fól 25 bændum og bændafulltrúum,
úr öllum hjeruðum landsins, yfirstjórn allra verðlags-
mála landbúnaðarins á innlendum markaði. Hitt er í sam-'
bandi við búnaðarmálasjóð, þar sem tilskibð var sam-
þykki landbúnaðarráðherra á úthlutun þess fjár, sem
bændur eru krafðir um með sjerstökum veltuskatti.
Fulltrúar Búnaðarþings á Alþingi telja það óhæfu, að
Jandbúnaðarráðherra skyldi fela 25 bændum yfirstjórn
verðlagsmálanna. Ekki þó svo að skilja, að núverandi
landbúnaðarráðherra hafi misbeitt valdi sínu, er hann
skipaði í þessar trúnaðarstöður. Síður en svo. Sömu full-
trúar Búnaðarþings lýstu yfir á Alþingi, að val mannanna
hafi verið óaðfinn'anlegt. En það gæti komið annar land-
búnaðarráðherra, sem hefði önnur sjónarmið og þess-
vegna væri þetta vald óhafandi í hendi ráðherra!
Nákvæmlega eins var með búnaðarmálasióðinn. For-
maður Búnaðarfjelags íslands, Bjarni Ásgeirsson lýsti
yfir á Alþingi, að núverandi landbúnaðarráðherra hefði
í engu haggað ákvörðun Búnaðarþings um meðferð skatts-
ins, sem lagður var á bændur. Samt var þetta ákvæði
óhafandi í lögum, því að annar landbúnaðarráðherra gat
komið, sem öðru vísi kynni að líta á málið!
Það er m. ö. o. ekki vegna þess að núverandi landbún-
aðarráðherra hafi á nokkurn hátt gengið á hlut landbún-
aðarins, að nú er lagt kapp á að einangra bændastjett-
:na, heldur er það óttinn við að annar ráðherra komi, er
misbeiti valdi sínu.
★
Þær játningar fulltrúa Búnaðarþings, að núverandi
iandbúnaðarráðherra hafi í engu misbeitt valdi sínu og
því sje ekkert upp á hann að klaga, sýna greinilega, að
það er ekki umhyggjan fyrir bændastjettinni eða velferð
Jandbúnaðarins í heild, sem knýr þessa menn til atlögu
gegn ríkisstjórninni, heldur er hjer allt annað að verki.
Og við vifum ofur vel hvað þetta er. Það er umhyggjan
íyrir Framsóknarflokknum. Þessi óhappaflokkur valdi
sjer það hlutskifti að skerast einn úr leik, þegar mynduð
var þingræðisstjórn á s.l. hausti. Síðan hefir þessi flokkur
valið sjer það eina verkefni, að vera á móti öllu, sem
ííkisstjórnin gerir. Sama hvað það er. Og nú eru þessir
ohappamenn að reyna að einangra bændastjettina. Verra
verk er ekki hægt að vinna þeirri stjett. eins og nú er
ástátt.
\Jíluerji íLripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Harðvítugar
prestskosningar.
UNDIRBÚNINGUR prestskosn
inganna undanfarnar vikur og
kosningin í fyrradag, bera ekki
vott um, að sú staðhæfing hafi
við rök að styðjast, sem oft hefir
heyrst hjer, að áhugi almennings
sje að dofna verulega fyrir mál-
efnum kirkjunnar. Það hefði
víst varla getað gengið meira á,
þótt kjósa hefði átt í eitthvert
stórpólitískt embætti. Áróðurinn
hefir verið óskaplegur — og lítt
prestslegur á stundum. Það voru
engin ráð spöruð til þess, að afla
frambjóðendum fylgi. Vonandi,
að guðsmennirnir sjálfir hafi ekki
altaf sjálfir vitað um meðulin.
Slúðursögur — margar mann-
orðsspillandi — voru bornar út
um bæinn og komu í ýmsunr
myndum. Merkismenn, sem ekki
ljetu sig neinu máli skipta hvern
ig kosningarnar færu, voru dregn
ir inn í umræður. Óvíða í sókn-
inni var heimilisfriður síðustu
vikurnar, annaðhvort vegna skoð
anaskipta innan fjölskyldunnar
eða þá, og það helst, fyrir ágengni
smalanna. Meðulin, sem notuð
voru til að sannfæra „háttvirta
kjósendur“ um að þessi urfisækj-
andi væri betri en hinn, voru eigi
altaf kristileg, að öðru leyti en
því, að meiri fögnuður virtist
vera þegar það tókst að snúa ein-
um ,,syndara“ en yfir hundrað
„rjett-trúuðum“.
e
Furðulegar
mannaveiðar.
KJÖRSTJÓRNIN gæti víst
sagt frá mörgu skrýtnu atviki,
sem kom fyrir, þegar verið var að
kæra atkvæði inn á kjörskrá. Yf-
irlýstir guðleysingjar og menn,
sem ekki höfðu komið í guðshús
síðan þeir voru fermdir; heimt-
uðu nú, að fá öll rjettindi í sam-
fjelagi hinnar íslensku dóm-
kirkju. Þeir gerðu þetta fyrir
kunningsskap við umsækjanda,
eða þrábeiðni einhvers vinar
síns, sem átti það eitt áhugamál
að koma einhverjum hinna
fjögra umsækjenda að sem dóm-
kirkjupresti. Tilgangu^inn helg-
aði meðalið, eins og hjá jesúítun-
um í gamla daga.
Blöðin ein sýndu stillingu og
þolinmæði í kosningum þessum
og lögðu ekkert til málanna. —
Það mun verða talið þeim til á-
gætis er tímar líða.
Vafalaust hefir óhemju fje ver
ið varið til áróðurs þessa. — En
hvort það fje hefir runnið í guðs
kistuna, skal ekki dæmt hjer.
•
Ætti að afnema
prestskosningar.
ÞAÐ FER ekki hjá því, að alt
það moldviðri, sem þyrlað hefir
verið upp í þessum prestskosning
um skilji eftir sig spor óánægju
og jafnvel óvildar. Varla er það
í anda kirkjukenninganna. Það
væru sannarlega þarfir menn, er
gætu komið því til leiðar, að
prestskosningar með þeim hætti,
er þær nú tíðkast, yrðu afnumd-
ar með öllu og einhverju heppi-
legra fyrirkomulagi yrði komið
á við val presta.
Merkur kennimaður hjer í bæn
um sagði við mig á dögunumi —
„Það er mesta furða, hvað þess-
ar kosningar vekja miklar deil-
ur og illindí, óheilbrigðan sögu-
burð og leiðindi. Hjer á landi er
það siður að yfirvöldin skipa
menn í embætti. Einn morguninn
þegar menn vakna er búið að
skipa nýjan sakadómara, borgar-
fógeta, lögreglustjóra og hvað
það nú annars heitir. Sumir
verða ánægðir með valið, aðrir
óánægðir eins og gengur. — En
óánægjan stendur venjulega eigi
nema í nokkra daga, ef yfirvöld-
in, sem um málið fjalla hafa
reynt að velja hæfa og samvisku
sama menn til starfans.
•
Því velur sóknarnefnd
ekki presta?
VÍÐA ERLENDIS mun það
vera siður, að sóknarnefndin vel
ur eða mælir með prestastefnum.
Það er ágætt fyrirkomulag. Sókn
arnefndin er venjulega kosin af
kirkjuræknu fólki, sem þykir
vænt um kirkjuna sína og vill
henni hið besta. Það getur vel
verið, að flokkadrættir myndu
koma fram við kosningu fulltrúa
í sóknarnefnd, en slíkt myndi
ekki hrína á prestinum, eða skapa
óvild í hans garð, en eins og kosn
ing er nú hagað fer ekki hjá því,
að þeir sóknarmeðlimir, sem
hafa orðið undir í prestkosning-
unni verði óánægðir og stofni
jafnvel sinn eigin söfnuð, eins
og dæmi eru til.
En með núverandi kosninga-
fyrirkomulagi, geta menn, sem
aldrei koma í kirkju, ef til vill
haft úrslitaáhrif á kosningu
presta. Margir, sem í nýafstaðinni
kosningu kærðu sig inn á kjör-
skrá munu vafalaust segja sig úr
söfnuðinum aftur einhvern næstu
daga.
Þó ekki
GÖMUL KONA var að hlusta
á frjettalestur í útvarpinu á
sunnudagskvöldið. Heyrði hún
þá, að sagt var frá því, „að ekki
hefði komið til neinnra alvar-
legra árekstra við kosningarnar,
þrátt fyrir mikla kjörsókn“.
„Þó ekki“, tautaði sú gamla,
„Jeg held að það sjeu búin að
vera nóg djeskotans lætin samt
í þessum prestskosningum“.
Gamla konan gætti ekki að því
að þulurinn var að segja frá kosn
ingum í Austurríki.
„Fyrsti vetrardagur".
KULDAHÚFUR, ullartreflar,
vetrarfrakkar og kápur og jafn-
vel ullarvetlingar með tveimur
þumlum á gamla mátan, sáust
skjótast eftir strætum höfuðstað
arins á sunnudaginn var. Ein-
staka eigendur rauðra nefja og
blárra kinna, höfðu ekki tekið
eftir veðurbreytingunni .— og
klætt sig eftir því.
Þetta var fyrsti „vetrardagur".
Venjulega koma fyrstu frostin
fyrir 25. nóvember á íslandi. —
Blóm voru enn í fullum blóma
víða í görðum, en vafalaust hafa
þau fölnað á þessari einu hjelu-
nótt. Á sunnudaginn var Tjörnin
lögð. Vegfarendur með við-
kvæmt hjartalag vorkendu önd-
unum, eða þeim fáu, sem eftir
voru. Margar höfðu þegar tekið
sig upp og flutt sig eitthvað suð-
ur með sjó.
En hvort þetta fyrsta kulda-
kast.verður upphaf vetrarveðra,
er ekki gott að segja. Þegar þetta
var skrifað var aftur komin suð-
austan rigningarsúld með nokkra
stiga hita.
'■■^■■■■■■■□■■■Bm »»■■■■■*■ ■■■■■•■■■■«•■ miíkii■»■■■■■■■■ ■■■«*■■■*■ •■a**^■■■■■■ ■■■*«>•
1 Á ALÞJÓÐA VETTVANGI 1
i mMmmsiK ■jiíi mMPMHMÉ
Þessir st<
RÚSSAR segja: „Georgíumenn
eru eilífir“. — Jafnvel þótt þetta
sje sagt, og sje rjett, var nú Ge-
orgimaðurinn Josef Stalin orðinn
nógu gamall (66 ára) og nógu
þreyttur orðinn, til þess að fara
að láta einhvern hluta af hinu
mikla valdi sínu í hendur ann-
arra manna.
Á síðasta afmæli byltingarinn-
ar gerði útvarp og blöð Sovjet-
ríkjanna rnest úr þrem mönnum:
Viaecheslav Molotov, 50 ára að
aldri flutti aðalræðu dagsins. Ut-
an Rússlands er því stundum
gleymt ,að reynsla Molotovs er
ekki eingögnu bundin- við utan-
ríkismál, hann er mjög hæfur
stjórnandi, var forsætisráðherra
í ellefu ár, uns Stalin tók við því
embætti árið 1941. Og sú stað-
reynd, að nafn Molotovs var næst
á eftir nafni Stdlins á opinber-
um lista yfir Sovjetleiðtoga, var
merki um það að utanríkisráð-
herrann kynni að taka við emb-
ætti forsætisráðherra af nýju.
Alexander Vasilievsky mar-
inda næst Sialin
skálkur, 48 ára að aldri, herráðs-
foringi rauða hersins (1943—’45),
skrifaði undir afmælisdagskipan
ina til rauða hersins, sem vara-
maður Stalins. Hann fór frá
skipulagningarstörfum sínum, til
þess að öðlast frægð sem sigur-
vegari í Königsberg í Austur-
Prússlandi, og sem yfirmaður í
hinum skammvinna ófriði gegn
Japan. Vassilievsky, sem nú er
vara-varnarfulltrúi Sovjetríkj-
anna, tekur að líkindum bráð-
lega við æðsta embætti í þessari
grein af Stalin.
Alexei I. Antonov, 44 ára að
aldri, sem tók við af Vassilievsky
sem æðsti herráðsforingi, tók við
kveðju herdeildanna á Rauða-
torginu. Næsta verkefni hans er
það, að umbæta aga og skapferli
hins sigursæla, en heldur óstýri-
láta rauða hers.
Meðal annarra þeirra, sem
koma til greina um að erfa’ eitt-
hvað af valdi Stalins eða það alt,
eru eftirtaldir menn.
Gregory Zukov marskálkur,
52 ára að aldri, varamaður Stal-
ins í Berlín, er hinn þýðingar-
mesti af „sljettugreifunum“, sem
verja landamæri Rússlands.
Klimenti Voroshilov marskálk
ur, hefir lengi verið mesti vinur
Stalins af öllum herforingjum
hans.
Andrei Alexandrovitch Zhda-
nov, 48 ára að aldri, ritari mið-
stjórnar kommúnistaflakksins og
skipuleggjandi varna Leningrad,
kemur fram fyrir hönd Ráðstjórn
arríkjanna í Finnlandi. (Það var
Zhdanov, sem ein fregnin um
dauða Stalins taldi vera eftir-
mann hans).
Lavrenti Bertia, 46 ára að aldri,
yfirmaður leynilögreglunnar (N.
K. V. D.), er ekki hermaður. —
Stalin tók krók af götu sinni, til
þess að sæma Bertia marskálks-
nafnbót. í sumar sem leið.
Þetta vorú nú þeir sem líkleg-
astir voru, en næsti einræðisherra
í Rússlándi getúr annars verið
eins ókunnugur nú, eins og næsti
Dalai Lama í Tíbet. — (Time).