Morgunblaðið - 27.11.1945, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIB
Þriðjudagur 27. nóv. 1945
AF SJÚNARHÓLI SVEITAMANNS
Milli hofs 09 heiða
NÚ ER komið fram í þriðju
vetrarvikuna samkvæmt alman
akinu, en veðrið er eins og sum
arblíða, sífeld hlýindi og hæg-
viðri. Þetta er að mörgu leyti
hægasti tími ársins fyrir sveita
fólkið ef vel viðrar. Haustönn-
um er lokið, en engar skepnur
komnar á gjöf nema kýrnar.
Meðan orlofsferðirnar tíðkuð-
ust, vorif þær farnar um þetta
leyti árs, en nú eru þær löngu
aflagðar. í stað þess bregða
margir sveitamenn sjer til kaup
staðanna og þá einkum Rvíkur
bæði til „útrjettinga" og sjer
til uppljettingar.
★
VETURINN er tími náms og
lærdóms bæði til sjávar og
sveitg. Aldrei munu jafn mörg
börn og unglingar hafa verið
við nám eins og í vetur. I fátt
eyðir ríkið jafnmiklu fje eins
og mentamálin og mun menta-
málagreiriin vera orðin ein
hæsta greinin á fjárlögunum.
Ekki ber á því að þjóðin telji
þetta fje eftir. Sýnir það, ásamt
hinni miklu bókaútgáfu, að því
hefur ekki verið á íslendinga
logið, að þeir sjeu bæði fróð-
leiksfúsir og bókelskir.
★
ÞVÍ BER EKKI að neita, að
mjög er aðstaðan í skólamál-
unum misjöfn eftir því hvort
um sveit eða kaupstað er að
ræða. Á þetta einkum við um
barnaskólana og unglingafræðsl
una, enda er það sú eina ment-
%
un, sem nú er að fá í sveit-
unum utan bændaskóla. — Nú
munu vera þrír námsstjórar í
landinu, sem eiga að starfa að
því, að hafa eftirlit með barna-
fræðslunni og koma henni í það
æskilegasta horf, bæði til sjáv-
ar og sveita. En óneitanlega á
það langt í land. Nýlega ritaði
námsstjóri • Austurlands, all-
langa grein í Tímann um barna
fræðsluna í sveitunum. Hann
dregur þar upp svo átakanlega
mynd af ástandinu í farskóla í
sveit, að jeg tel gott að fleiri
kynnist því en lesendur Tím-
ans einir. ,,Senan“ er miðlungs
heimili í sveit þegar kennsla
er að hefjast. Nú gef jeg náms-
stjóranum orðið:
★
„ÞAÐ ER krapahríð, og
börnin, sem ganga að, koma
blaut og hrakin. Sum hafa geng
ið 3—4 km. og eru e. t. v. hálf
blaut í fætur.. Kennslustofan er
lítil stofa eða baðstofuendi og
"stundum er upphitunin olíuvjel
eða prímus. Sætin eru ef til vill
baklausir bekkir og koffort. •—
Hendur barnanna eru blautar
og kaldar, því að ekki er það
víst, að þau hafi aðgang að
handlaug til og þvo og þerra
hendur sínar. Þröngt er við borð
ið í kennslustofunni og engin
geymsla fyrir bækur og annað,
sem skólanum tilheyrir. — Á
þessum stað og við þennan að-
búnað hefst svo kennslan. —
Þessa augnabliksmynd þekkja
allir, sem í farskólahjeruðum
búa. Sums staðar er aðstaðan
betri en hjer er lýst, en líka
þekkist það að hún er lakari“.
★
JÁ, SVONA FAKAST nám-
stjóranum orð. Því miður verð-
ur maður að trúa þessu. enda
þótt það standi í Tímanum. —
Ber það ekki menningarástandi
12. nóv.
farskólasveitanna glæsilegt
vitni, að bjóða 10—14 börnum
upp í 3—4 km. gönguför úti í
íslenskri hrapahríð og leiða þau
síðan til sætis á baklausum
bekk, blaut í fætur með bláar
hendur, í baðstofuenda fullan
af olíulykt eða prímusstibbu.
Má ekki af þessu marka hvílík
afrek voru unnin 1 skólamál-
um sveitanna á þeim 17 árum,
sem flokkur dreifbýlisins sat að
völdum? Er það ekki auðsjeð
að fræðslumálastjórn þeirra
17 ára hefur elskað börn sveit-
anna meira heldur en sjálfa sig.
Er það nokkur furða þó náms-
stjórinn sjálfur sitji í miðstjórn
þess flokks, sem hefur borið
dreifbýlisbörnin jafnblítt á örm
um sjer?
★
EN SEM BETUR fer þá er
þessari herleiðingu sveitabarn-
anna nú lokið, og stjórn fræðslu
málanna mun vinna að því með
stórhug og marksækni að af-
nema farkennsluna á sem
skemstum tíma. Nú mun fast
að einni miljón króna varið
árlega af hálfu ríkisins til að
byggja barnaskóla utan kaup-
staða og verður meira á næst-
unni. En það er ekki nóg. Hjer-
uðin þurfa að sýna almennari
áhuga en þau gera nú. Náms-
stjórarnir þurfa að gera tillög-
ur um skiftingu alls landsins
í fræðsluhjeruð bygða á heima
vistar- og heimangönguskólum
og það þarf að skylda hjeruðin
til að fara að safna fje nú þeg-
ar, ef þau hefjast ekki handa
af frjálsum vilja Sveitirnar
verða að skilja að þetta er þeim
lífsnauðsyn. Sá aðstöðumunur,
sem nú er hjá sveita- og kaup-
staðabörnum hvað ytri aðbún-
að snerti.r verður að hverfa. Að
öðrum kosti hverfa börnin úr
sveitunum.
★
SVO SEM fyr getur, er barna
og unglingafræðsian eina kensl
an, sem nú fer fram í sveit-
unum. Ýmsir hafa haft á orði að
endurreisa í sveit annan lærða
skólanna sem áður voru á bisk-
upsstólunum. — Slík fjölgun
mentaskólanna er næsta eðli-
leg, enda hinir báðir yfirfullir.
En sá skóli þarf ekki og á ekki
að vera neitt sjerstaklega fyrir
sveitaæskuna. — Það er ekki
nema holt og gott fyrir ung-
linga í sveit að leita sjer ment-
unnar í kaupstað, enda hljóta
þeir við það eins alhliða upp-
eldi og hægt er að veita, að
dvelja sitt missenð á hvorum
staðnum í kaupstað og sveit.
★
HITT ER aftur á móti næsta
eðlilegt, að sveitamenntaskóli
verði mikið sóttur af kaupstaða
unglingum, ef aðstandendur
hafa ráð á að kosta þá annars
staðar en heima hjá sjer. Því
miður munu þess ekki allíá
dæmi, að kaupstaðaunglingar
okkar lenda í slugsi og óreglu
á þeim árum, sem þeir eru ör-
ast að þroskast og bíða því
mest tjón af. Ekkert er eins lík
legt til að koma í veg fyrir, að
þeir unglingar bíði skipbrot
eins og skólavist í sveit þar sem
Sú festa og reglusemi ríkir, sem
erfitt er að halda uppi í skólum
kaupstaðanna.
SENDISVEINN
óskast á ritstjórnarskrifstofur vorar. Vinnutími 6—11
eftir hádegi.
Búðarvogir
Nokkrar sjálfreiknandi búðarvogir eigum við fyrir-
liggjandi.
Sími 6439. Hafnarstræti 17.
Afgreiðslumaður
Reglusamur og vandaður maður, óskast til af-
greiðslustarfa í liúsgagnaverslun. Uppl. 1 síma 1940.
Svo fór um sjóferð þá.
Hermann Jónasson kom inn í
Framsóknarflokkinn á sínum
tíma, með miklUm bægslagangi.
Svamlaði hann á vegum hans
beint inn í bæjarstjórn Reykja-
víkur, árið 1930 og tók meira að
segja með sjer annan fulltrúa
•— Þótti þetta állvasklega'
gert — af ekki meiri hæfi-
leikamanni — og fjekk H. J.
þá fljótlega talsverð mannafor-
ráð innan flokksins. H. J. tók
upp þá stefnu innan Tíma-
fiokksins að vinna honum fylgi
í bæjunum og þá sjerstaklega í
Reykjavík. Mun frá honum
runnin sú kenning, að það væri
ógerlegt að stjórna landinu og
hafa allan höfuðstaðinn upp á
móti sjer.
Gerðist H. J. nú oddviti hinna
„bæjarradikölu“, sem svo voru
nefndir af ,,sveitamönnum“
Framsóknar í hálfgerðu háði.
Var vegur þeirra all-mikill með
an Framsókn hafði völd og ráð
á beinum og bitlingum í Reykja-
vík, því að þangað sóttu engir
ákafar en Tímamenn úr sveit-
unum. En eftir því sem bitlinga
vonirnar minkuðu fækkaði hin-
um „bæjarradikölu“ og við síð-
ustu bæjarstjórnarkosningar fór
svo að Framsókn fjekk engan
fulltrúa í Reykjavík, og nú mun
hún ekki ætla að bjóða fram
til að auglýsa ekki fylgisleysi
sitt í höfuðborginni, fyrir kosn
ingarnar í vor. Hafa menn nú
líka fyrir satt, að Tímamenn
finnist nú engir í Reykjavík,
nema höfuðpaurarnir sjálfir og
nánustu aðstandendur þeirra.
Svo fór um sjóferð þá.
Bjálki Tímamanna.
Tíminn hneykslast mjög á
því, að Þjóðviljinn skuli líkja
andstæðingum Bolsévíka og
Rússlands við Laval og Kvis-
ling. Þykir honum sem von cr
nokkuð djúpt tekið í árinni, því
að með þessu er í raun og veru
sagt það, að allir sem ekki að-
hyllast kommúnismann skuli
vera höfði styttri. En það má
með sanni segja, að sjálfur
gangi Tíminn með bjálkann í
augunum, því að hvað eftir ann
að hefir hann kallað æðstu
menn landsins kvislinga og föð
urlandssvikara, fyrir þær „sak-
ir“ einar að vera í andstöðu við
afturhaldsöflin í Framsókn.
Geta því allir sjeð hver sekari
eru í þessu efni — Tímadátarn-
ir sjálfir eða þeir sem blaðið
þykist vera að hneykslast á.
Framsókn og setuliðsbílarnir.
Öðru hvoru er Tíma-afturhald
ið að narta í stjórnina fyrir
í það að hún selji bifreiðar setu-
! liðsins of háu verði. Mun þó
I
j verð á þeim síst hærra heldur
1 en fást mundi fyrir þær á frjáls-
um markaði ef kaupendum væri
leyft að selja þær aftur. Skrif
Tímans um þessa bílasölu gefa
til kynna hvernig farið/ hefði
verið með setuliðseignirnar ef
Framsóknarstjórn hefði átt um
þær að fjalla: Nokkrir Tíma-
gæðingar hefðu fengið flesta
j bílana fyrir lítið verð og selt
þá svo aftur almenningi með
uppsprengdu verði gegn því að
leggja bróðurhlutann af gróðan-
um í flokkssjóð Framsóknar.
Nú rennur ágóðinn af bifreiða-
versluninni í ríkissjóðinn og al-
menningur er áreiðanlega ein-
fær um að sjá í hvorum „sjóðn-
um“ hann er betur kominn. í
því efni mun rógur Tímans engu
fá áorkað.
Hvar er valdið? ,
Halldór Kristjánsson skrifar
einn Tíma-langhund sinn um
það sem hann kallar „baráttuna
um landbúnaðinn". Kemst hann
þar að þeirri gáfulegu niður-
stöðu að ríkisstjórnin beiti bænd
ur gerræði af því að hún tók
verðlagninguna frá þremur
stjórnskipuðum nefndum og
fjekk hana í hendur á einni
stjórnskipaðri nefnd. — Raun-
ar sannar Halldór þessi að
verðlagsálagningin hafi altaf
verið í höndum ríkisvaldsins
síðan nefndir þessar tóku til
starfa. Þær voru tilnefndar að
jöfnu af neytendum og framleið-
endum og auk þess stjórnskipað-
ur oddamaður og hjá honum
var úrslitavaldið í verðlagning-
unni. Það kemur ekki þessu
máli við, þó fullyrt sje, að sá
maður hafi altaf greitt atkvæði
með bændum. Ákvörðunin var
í höndum ríkisvaldsins alveg
eins og nú með skipun Búndð-
arráðs. Munurinn er aðeins sá,
að nú er þessi ákvörðun verð-
lagsins falin bændum víðsvegar
að af andinu, áður var hún hjá
vikapiltum Framsóknar.
Undarlegir menn.
I umræðunum um Búnaðar-
ráðslögin benti Jón Pálmason á,
að frá því Framsóknarmenn
komust fyrst til valda og fram
á þenna dag hafi ríkisstjórnin
skipað hundruð af nefndum og
í flestum þeirra hafi verið ein-
göngu Reykvíkingar, en öðrum
að meiri hluta. Öllu þessu hafi
Tímamenn tekið með þögn og
þolinmæði, jafnvel mikilli vel-
þóknun. Svo skeður það, að nú-
verandi landbúnaðarráðherra
skipar eina nefnd all fjölmenna
eftir þeim lagafyrirmælum, að
í henni skuli eingöngu vera
bændur og bændafulltrúar víðs-
vegar af landinu. Þá ætlar Tíma
liðið af göflunum að ganga og
rís upp með óhljóðum rjett eins
og nú fyrst væri bændum sýnt
hið mesta ranglæti.
Bjarni Ásgeirsson svaraði á
þá leið, að sjer hefði verið al-
veg sama þó allir þessir menn
hefðu verið úr öðrum stjettum
en bændastjettinni.
Slík er nú virðingin fyrir
bændum og traustið á þeim. Ef
eintómir Tímamenn hefðu verið
skipaðir, þá hefði alt verið í
lagi. Þá hefði að venju verið
hægt að selja hagsmuni bænda
fyrir aukin völd Framsóknar-
broddanna. Mir.ti svarið á það
snilliráð þegar eini bóndinn í
Miðstjórn Framsóknarflokksins,
Jörundur í Skálholti, var hrak-
inn þaðan og Tíma-Þórarinn
settur í sæti hans.
„Kalt er kaítagaman“.
Það er alkunnugt mál, að hús-
kettir eru æfinlega kátastir þeg-
ar hríða og illviðra er von. —
Einkum er þetta áberandi á
vetrum. Þó undarlggt sje, er
þetta kattareðli ótrúlega ríkt í
sumum mönnum og hefir einna
mest á því borið hjá þeim Tíma-
liðum síðan núverandi stjórn tók
Framh. á bls. 15.