Morgunblaðið - 04.12.1945, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 4. des. 1945.
MORGUNBLAÐIÐ
TJÓRNMÁLAÞRÓUNIN í FÆREYJUM
ÞESSI AKVÆÐI voru sett
af meirihlutaflokkunum, en
Fólkáflokkurinn greiddi atkv.
gegn þeim. Hjelt flokkurinn því
fram hvað snerti völd Lögþings
ins til lagagerðar, að enda þótt
þingið hefði formlega löggjafar
rjett í sambandi við málefni
Færeyja, þá gerði hið algera
neitunarvald amtmannsins það
að verkum, að völd þess yrðu
bundin við ákvæði gömlu lög-
þingslöggjafarinnar, og hefði
þannig þingið í raun og veru
aðeins löggjafarvald. — Áleit
Fólkaflokkurinn og, að sama
mætti segja um ákvæði það, er
snerti stjórnina. Amtmaðurinn
kæmi í raun og veru í stað Rík-
isóagsins, konungs og ráðherra
hans. Því má þó bæta við, að
27. okt. 1941, gaf amtmaður-
inn loforð þess efnis, að hann
skyldi ekki vera andvígur þeim
ákvörðunum Lögþingsins, sem
aðeins snertu inanlandsmál.
í tillögu Fólkaflokksins var
svo komist að orði, að Lög-
þingið væri þing færeysku
þjóðarinnar, sem hefði fulla
heimild til lagagerðar. ’Ætti að
fá völdin í hendur stjórn, sem
skipuð væri af Lögþinginu. —
Þetta skyldi þó aðeins vera til
bráðabirgða, enda kom um leið
fram tillaga um það, að Lög-
þingið hæfi undirbúning nýrra
stjórnlaga fyrir hið færeyska
lýðveldi, sem svo skyldi leggja
undir þjóðaratkvæði. — Lagði
flokkurinn fram uppkast af
stjórnarlögum, sem líkjast að
ýmsu leyti stjórnarskrám
hinna norrænu Iandanna.
Allar þessar tillögur urðu þó
til einskis fyrir atbeina meiri-
hlutaflokkanna, og bráðabirgða
ákvarðanirnar rjeðu stefnunni
á meðan á styrjöldinni stóð. -—
Hafa þær verið grundvöllurinn
undir samvinnu meirihluta-
flokkanna annars vegar og Lög
þingsins og amtmannsins hins-
vegar.
Fólkaflokkurinn hafði stöð-
ugt barist gegn þessu stjórri-
fyrirkomulagi, og frá upphafi
setu sinnar á Lögþinginu sýnt
fram á, hversu óhæft það væri,
að leggja ekki svona mikils-
vægt mál fyrir kjósendur, og
hafði flokkurinn af þeim ástæð
um hvað eftir annað krafist
nýrra kosninga. Þessu neituðu
hinir flokkarnir á þeim grund-
velli, að hlutfall flokkanna á
Lögþinginu sýndi vilja þjóðar-
innar. Tilviljun, ef svo mætti
að orði komast varð hinsvegar
Fólkaflokknum til bjargar
snemma á árinu 1943, eða með
öðrum orðum kosningarnar til
danska Ríkisdagsins. í Færeyj-
um var kosið 3. maí og fekk
frambjóðandi Fólkaflokksins
um 50% greiddra atkv., Sam-
bandsflokkurinn aðeins um
30% og Jafnaðarmenn 20%.
Lögþingið rofið.
Á yfirborðinu snerust þessar
kosningar um kjör fulltrúa til
Ríkisdagsins danska, en í raun
og veru var hjer deilt um stjórn
málsastefnu þá, sem tekin var
upp eftir hernámið. Og þegar
andstöðuflokkurinn, Fólka-
flokkurinn, fekk fylgi helmings
kjósenda á sama tíma og hann
hjelt aðeins einum fjórða sæta
Lögþingsins, var varla hægt að
: f í t j í f 1 ? í i ,i, í : • >. i I í t II i 11 ]
Eftir Erlend Paturson, hagfræðing
neita kröfu hans um nýjar kosn
ingar, og komu menn sjer því
saman um að rjúfa Lögþingið
og ganga til kosninga 24. ágúst
sama ár.
sökum úrslitanna í Þjóðþing-
•kosningunum eða ekki, lýstu
meirihlutaflokkarnir. — Sam-
bandsflokkurinn, Jafnaðar-
'mannaflokkurinn og Sjálfstæð
Hvort sem það hefir verið isflokkurinn •— því yfir, áður
en gengið var til kosninga, að
þeir mundu ekki halda áfram
samvinnu sinni á Lögþinginu,
sem fór í hönd. Flokkar þessir
voru raunverulega að yfirgefa
fyrri stefnuskrá sína. Þannig
BRJEF SEND MORGUNBLAÐINU
Gerfimenn og rjettindi
Hr. ritstjóri. | mönnunum svokölluðu. Þeir eru
SVO sem kunnugt er, eru svo | misjafnir eins og allir menn, en
kallaðir gerfimenn hjer með þeir hafa tekið svo mikilvægan
öllu iðnrjettindalausir. Það, sem þátt í atvinnulífi þjóðarinnar
meira er, þeim virðist ekki
kleift að vinna sjer iðnrjettindi,
þótt þeir hafi til þess fulla kunn
áttu.
Tilefni þessarar greinar er
undanfarin ár, að erfitt er að
sjá, hvernig þjóðarskútan hefði
flotið án þeirra.
I járniðnaðinum mun nú vera
talið að 2/3—3/4 sjeu gerfi-
eftirfarandi dæmi, líklega eitt menn, og sjer þá hver maður,
af mörgum: Maður, sem unnið að hjer er um svo veigamikinn
hefir í 5 ár við bílaviðgerðir,1 vinnukraft að ræða, að þessum
sækir um að taka sveinspróf. mönnum verður að sýna fulla
Málið fer fyrir Iðnráð, sem vís ' sanngirni.
ar því til viðkomandi stjettar- | í þessum hópi eru margir af-
fjelags (bifvjelavirkja), er bragðs fagmenn, smiðir að eðlis
synjar þess, að maðurinn fái áð fari og virðast komnir í starf
ganga undir próf. Sami maður ^ við sitt hæfi og þjóðfjelaginu
fer til skólastjóra Iðnskólans, stórgagnlegt. Aðrir hafa lent á
óskar eftir að ganga undir próf rangri hillu og hverfa þá til ann
í teikningu, er lítur að bifvjela ara starfa, sem þeir eru hæfari
virkjun. — Synjun. fyrir.
Nú cr þessi maður tvímæla- Kem jeg þá að þeirri trygg-
laust einhver færasti maður ingu, sem þjóðfjelagið þarfnast
þess bílaverkstæðis, er hann fyrir hæfni manna, prófunum.
vinnur hjá. Áður var hann mál- | Virðist ekki vera nema ein
ari með fullum rjettindum og leið, sem vit er í og heildinni. er
þar af leiðandi með Iðnskóla- ! áreiðanlega fyrir bestu:
próf, en vantaði, eins og fyrr | Leyfa öllum gerfimönnum,
greinir, þá teikningu, sem til- sem þess óska að ganga undir
heyrir bifvjelavirkjun. Vegna próf, sem gefur þeim fullkomin
atvinnrisjúkdóms (exem), varð rjettindi, ef þeir standast það.
hann að hætta við málaraiðnina,
en fór síðar í bílaviðgerðir.
Þannig mundu festast í iðn-
aðinum margir ágætir starfs-
Enginn, sem til þekkir, efast kraftar, sem annars, í sumum
um að þessi maður hefir kunn-! tilfellum, mundu hverfa þaðan
áttu á við hvern annan bifvjela
virkja og vel það.
vegna rjettindaleysis.
Undanfarið hefir allmikið
Hvaða vit er í því, að meina' gætt' ríkrar innilokunar, eða
slíkum manni að leggja fram rjettar sagt útilokunarstefnu í
sönnun fyrir kunnáttu sinni mörgum fagfjelögum og stapp-
með prófi og öðlast þar fyrir að mjög nærri einokun.
sjálfsögð rjettindi? | Hinsvegar hefir þörf þjóð-
Nú mun vera sá háttur á þess fjelagsins fyrir vjnnuafl verið
um málum, að lögboðið er 4 ára svo stórkostleg undanfarin ár,
nám við allan iðnað. Að náms- að flætt hefir yfir flestar fag-
tíma loknum ganga nemendur mannastíflur.
undir sveinspróf, sem flestir Þarna hafa gerfimennirnir
standast. í mörgum tilfellum hlaupið í skarðið og unnið þau
munu prófin vera hreint kák verk, sem varð að vinna, þótt
og gefa litla hugmynd um getu fagmenn vantaði. Svo sýnir það
og kunnáttu nemanda, en lögun sig bara, að gerfimennirnir reyn
um er fullnægt. ast margir ágætir fagmenn og
Sveinspróf með tilheyrandi vaxa með hverju verki.
ljetu t. d. Jafnaðarmenn í ljós
óánægju sína yfir mörgum
þeim ákvörðunum, sem teknar
höfðu verið meðan bráðabirgða
fyrirkomulagið var, og kröfð-
ust allvíðtækra breytiriga. Og
enda þótt Sambí'.rdsflokkurinn
væri á móti breytingum, mátti
einnig finna að hann var á báð
um áttum, þar sem hann, þrátt
fyrir áðurnefnda stefnuskrá,
vildi nú frjálsar umræður milli
Færeyinga og Dana, er stríðim#
væri lokið, um „tilhögun og skil
mála fyrir áframhaldandi sam
banda landanna“ („form og
vilkaar for samhörighedens for
sættelse“), en þó á þann hátt,
að „engin endanleg ákvörðun
yrði tekin, sem hefði í för með
sjer afnám borgararjettinda
Færeyinga innan danska kon-
ungsríkisins".
Þó að þannig væri rofið skarð
í fylkingu þessarar meirihluta-
samsteypu, barðist hún samt
sem áður gegn öðrurh stjórn-
málastefnum Fólkaflokksins. •—-
Flokkurinn birti nákvæma
stefnuskrá fyrir kosningar. Sam
kvæmt henni skyldi fyrsta verk
efni hinnar fyrirhuguðu bráða-
birgðastjórnar vera samningur
fjárlaga, en í öllum aðalatrið-
um var stefnuskrá flokksins sú
sama og lýst hefir verið laus-
lega áður. — Að stríði loknu
skyldu fara fram umræður vi<5
Dani.
Kosningaúrslitin.
Enda þótt Fólkaflokkurinn
tvöfaldaði atkvæðamagn sitt,
ef það er borið saman við und-
anfarandi lögþingskosningar,
'tókst honum ekki að ná meiri
hluta á þingi. Fekk hann 12
sæti af 25. Sætafjöldi Sam-
bandsflokksins hjelst óbreyttur
(8 sæti), Jafnaðarmenn töpuðu
1 (fengu 5) og Sjálfstæðisfl.
sætt "nokkurri gagnrýni og þótt náði engu sæti, enda þótt hann
vafasamt, enda munu flestir, er j 1000 atkv., eða um 10 ^0
eitthvað áskotnaðist á þenna' gre'ddra atkvæða. og ætti það
hátt, láta fleiri njóta en sjálfa,samsvara ^ '■ sætum-
sig. Annað væri ólíkt bresku I Þanni§ hafði Fólkaflokkur-
sinnislagi. Ýmsir menn hjer á ,inn ekki ma§n fil að koma 1
landi, sem eiga skyldmenni eða' íramkvæmd stefnuskrá sinni,
vini á Bretlandi, hafa rekið sig °g þareð SjáHstæðisflokkurinn
óþægilega á áðursagðan þrösk-
uld, sent böggla, sem fóru yfir-
um, en slíkt má ekki þvælast
fyrir þörfum þróttmikils at-
vinnulífs.
Það er ekki hægt að komast
undan því, að leysa þetta vanda
mál, eða láta það drasla áfram
einhvernveginn eins og svo
margt annað. Löggjöfin er oft
þunglamaleg, en hún er þó sett
vegna atvinnulífsins, en ekki
því til trafala eða truflunar.
Árni B. Björnsson.
Bögglar fií Bretlands
Herra ritstjóri!
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi
að segja, að til þess að geta
þeim mun betur linað hungurs-
neyðina á meginlandi álfunnar,
hefir breska þjóðin nú um langt
skeið hálfsvelt sjálfa sig. Og
ekki hefir fólki á Englandi ver-
ið leyft að taka á móti matar-
bögglum frá útlöndum ef þeir
vógu meira en 5 pund. Voru
þær reglur settar til þess, að
þeir sem átt.u góða að í hinum
betur settu löndum, t. d. í vest-
urheimi, skyldu ekki njóta betri
lífsskilyrða en hinir, sem engan
áttu að og mundu svo finna
meir til sultarins, þegar þeir
sæju nágranna sína hafa gnægt-
ir. Þetta lagaákvæði hefir þó
þyngdartakmarkið og voru af
þeirri ástæðu gerðir upptækir.
En nú hefir verið linað svo á
þessu hafti, að bögglar mega
vega alt að 11 pundum (5 kg.)
og þar af mega matvæli vera alt
sð 7 pundum, en þó ekki meira
en 2 pund af hverri fæðutegund.
Má telja víst að ýmsum hjer
þyki gott að fá vitneskju um
þessa tilslökun, og þá einkum
nú fyrir jólin. Þeir sem á Eng-
landi hafa dvalið, vita það, að
rjettindum virðist vera sú trygg Hví ekki nota og viðurkenna
ing, sem þjóðfjelagið krefst, fyr ágæta krafta, sem komið hafa [ a jólum er það eitt, sem ekki
ir því, að menn sjeu færir í sínu fram vegna þarfa þjóðfjelags- ma vanta a neitt borð þar í
s^ar^j ins’ I landi, en það er „Christmas
i Tryggingin er sjálfsögð, en Gerfimönnum vil jeg segja | pudding . Nú lítur út fvrir að
1 mælikvarðinn, sem notaður er, þetta: Ef ykkur finnst sem mjer hann muni að þessu sinni vanta
' er úreltur og steinrunninn. —
Ofrávíkjanlegur námstimi er
fulikomin heimska, vegna þess,
hve menn eru misjafnlega
námshæfir og námfúsir. Sumir
gætu lokið sama námi á helm-
ingi styttri tíma, en aðrir. —i
Þetta vita allir. Hvi þá að rniða
við ákveðinn tíma, en ekki ein-
.göngu við kunnáttu. Nóg um
þetta að sinni.
i Snúum okkur nú að gerfi-
. í 4 fIi lI ! i ( t í i ' l Hfti>tf(iV
að það sje ykkar skílaus rjett-
ur, að fá að sanna getu ykkar
með prófi og öðlast þar fyrir
full fagrjettindi, þá stofnið
fjelag Gerfimanna með þessari
kröfu að markmiði.
Krafan er svo sjálfsögð og í
samræmi við alþjóðahag, að eng
in öfl ættu með rjettú að geta
staðið gegn henni.
Iðnlöggjöfin er sjálfgagt úr-
elt og steinrunnin i þessum efn-
þar á flest borð, því að hvað
sem vera kann um þurkuðú á-
vextina, sem í harin þarf (og
þeir eru án efa torfengnir), þá
er feitmetisskamturinn svo lít-
ill, að engin húsmóðir í bæjum
getur nú boðið til „Christmas
pudding“, nema henni berist
smjör, smjörlíki eða svinafeiti,
utan lands frá. Við hjerna get-
um ennþá úr þessu bætt
X. Y.
! sem að stefnumálum stóð næst
Fólkaflokknum, átti ekki full-
trúa á Lögþinginu, minnkuðu
möguleikarnir til að koma á
breyttu og frjálsara stjórnfyrir
komulagi. Það var þó reynt. í
sept. 1943, hófust samræður
milli Fólkaflokksins og flokks
Jafnaðarmanna. Stungið var
m. a. upp á því; að þingræði
yrði komið á og amtmaður svift
ur neitunarvaldi sínu. Mynda
skyldi færeyska stjórn, sem
bæri ábyrgð gagnvart Lögþing
inu. Tilraunir þessar fóru þó
algerlega út um þúfur.
Enda þótt stjórnfyrirkomu-
lag það, sem komið var á 1940,
sje enn óbreytt, hafa orðið
miklar breytingar á styrkleika
flokkanna. Fyrir Lögþingkosn-
ingar í ár, höfðu þeir, sem að
Fólkaflokknum stóðu, aðeins 3
fulltrúa á þingi. í dag er Fólka
flokkurinn lang stærsti flokk-
úrinn og hefir 12 þingsæti. En
sögunni er ekki þar með lokið,
þvi ásamt Fólkaflokknum, sem
á styrjaldarárunum virðist
hafa tekið upp hreina sambands
slitastefnu, hafa hinir flokkarn-
ir einnig orðið sjálfstæðissinn-
aðri.