Morgunblaðið - 30.01.1946, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 30. jan. 19’46
Mentaskólaleikurinn 1948
*
Enarus Montanus
Eftir Ludvig Holberg
MÁNUDAGINN 21. janúar
síðastl. höfðu Mentaskólanem-
endur hjer frumsýningu í Iðnó
á leikriti Holbergs Erasmus
Montanus, er vegna íslenskrar
istaðfærslu hefir að þessu sinni
hlotið nafnið Enarus Montanus.
Leikrit þetta hefir verið sýnt
hjer í bæ nokkrum sinnum áð-
ur. — fyrst 1848, í þýðingu
Magnúsar Grímssonar, síðar
prests. Voru það skóiapiltar, er
leikinn sýndu, og fór sýningin
fram á ,,langaloftinu“ í Latínu
skólanum. Þá var leikritið
sýnt hjer 1860 og stóðu að
þeirri sýningu kandidatar og
stúdentar. Var þá fluttur pro-
log sá, eftir Jón A. Hjaltalín,
síðar bókavörð í Edinborg á
Skotlandi, er nú var fluttur á
undan sýningunni. Árið 1886
var leikritið enn sýnt í Latínu-
skólanum, en síðan er það ekki
sett á svið hjer fyrr en árið
1923, þá enn á vegum skóla-
pilta og í þýðingu þeirra Lárus-
ar Sigurbjörnssonar og' Ólafs,
nú læknis,' Helgasonar. — Fór
þá Gestur Pálsson með aðalhlut
verkið, Erasmus Montanus, og
mun það vera með allra fyrstu
hlutverkum hans. Þorsteinn Ö.
Stephensen ljek þá Jesper
fógeta (Drésa fógeta, eins og
hann heitir nú), en Þórður
Þórðarson, nú læknir, fór með
hlutverk Pjeturs djákna.
Að þessu sinni er leikritið
fært til íslenskra staðhátta, - er
látið gerast hjer á Álftanesi, og
texta leikritsins hefir virtanlega
verið breytt í samræmi við
það, án þess þó að aðalefni
leikritsins raskist nokkuð. Hef-
ir Lárus Sigurbjörnsson stað-
fært og þýtt leikritið og unnið
þar gott og vandasamt verk.
Ágæt frumsmíð í
skáldsagnagerð
Snjólaug Sveinsdóttir
flytur prolog J. A. Hjaltalíns.
Erasmus Holbergs verður nú
Einar á Brekku eða Enarus
Montanus, Jeronímus er nú Jón
ríki á Eyvindarstöðum, liðs-
foringinn hjá Holberg er orð-
inn að Árna formanni á kongs-
skipi fógetans á Bessastöðum,
én Jesper hjeraðsfógeti er nú
Drési fógeti á Bessastöðum. í
hinn staðfærða leik er og getið
ýmsra íslendinga frá þeim
tímum er leikurínn gerist á, svo
sem Sigurðar Vigfússonar ís-
landströlls, Galdra-Lopts og
„drengsins Schevings“, — Finns
biskups Jónssonar o.. fl. Hefir
leikritið við þetta fengið al-ís-
lenskan blæ og fer vel á því.
Lárus Sigurbjörnsson hefir
einn.ig sett leikinn á svið og
haft leikstjórn á hendi. Hefir
honum tekist hvorttveggja
Við nausíið í Brekku.
mætavel og hygg jeg að Lárus
kunni manna best að leiðbeina
og stjórna leikendum, sem
skamt eru komnir á þyrni-
braut leiklistarinnar.
Það er jafnan gaman að sjá
leik viðvaninga þegar vel
tekst. Menn gera engar kröfur
en meðtaka með því meira þakk
læti og gleði það, sem vel er
gert. Og að þessu sinni var
margt vel gert.
Áður en sýningin hófst, flutti
ungfrú Snjólaug Svcinsdóttir
prolog þann eftir Jón A. Hjalta
lín, sem áður getur. Er hann
ávarp leikgyðjunnar til leikhús
gesta og ágætlega saminn. Því
saknaði jeg þess, að hann skyldi
ekki prentaður í leikskránni.
Ungfrúin var glæsileg mjög og
flutti mál sitt með þeim ágæt-
um, að unun vár á að hlýða.
Aðalhlutverkið, Enarus Mont
nus, ljek Jón Magnússon, og
erði því all-góð skil, en hlut-
verkið er erfitt óvönum leikur-
um, en gefur hinsvegar vön-
um mönnum mikla möguleika.
Jón talaði helst til of hratt, svo
að erfitt var á stundum að fylgj
ast með því, sem hann sagði, en
það ætti að vera auðvelt að
laga.
Guðlaugur Hannesson fór
með hlutverk Pjeturs Djákna
og fórst það ágætlega, enda
vakti hann mikinn fögnuð á-
horfenda.,
Bragi Guðmundsson ljek
Jakob, yngra bróður Einars á
Brekku, fjörlega og skemmti-
lega og Drésa fógeta á Bessa-
stöðum ljek Friðrik Sigurbjörns
son. — Var leikur hans prýðis-
góður og gerfið ágætt, en hon-
um hætti við að tala'full lágt,
og misstu áhorfendur við það
af mörgu gþðu, sem fógetanum
er lagt í munn. Má með rjettu
segja, að þessir fjórmenningar
hafi borið af um leik og haldið
sýningunni uppi.
Onnur hlutverk voru smærri,
en ekki ólaglega með sum
þeirra farið. Björn Sveinbjarn
arson ljek Jósep bónda á
Brekku, Elín Guðmannsdóttir
ljek Niljoniu eða Nillu konu
hans (minnti óþarflega mikið
á frúna í „Kappar og vopn“ frá
því í fyrra). Sigmundur Magn
ússon fór með hlutverk Jóns
ríka, en konu hans, Magneu,
ljek Ástráður Guðmundsdóttir
og Elísabetu dóttur þeirra,
heitmey Einars á Brekku ljek
Margrjet Vilhjálmsson. Árna
formann Ijek Höskuldur Ólafs-
son en Niels fanga á Bessa-
stöðum Ólafur Jensson.
Leikurinn var allur hinn
' fjörlegasti og skemtilegasti • og
j var hinum ungu leikendum á-
gætlega fagnað af áhorfendum
í leikslok.
Sigurður Grínisson.
nyju
framhaldssögunnar
HÖFUNDTJR nýju fram-
haldssögunnar, sem hefst í
blaðinu í dag, er kona og
heitir Taylor Caldwell. Hún
býr í Eggertsville i New
York fylki. Hún segjist skrifa
sögur sínar í frístundum, því
að hún verði að vinna heim-
ilisstörfin sjálf, vegna erfið-
■leikanna á að fá húshjálp.
Frú Caldwell segir að maður
hennar hjálpi henni við sögu
gerðina, með því að gagn-
rýna það, sem hún skrifar.
Frú Caldwell hefir fengið
góða dóma fyrir bækur sínar,
en þessi saga, sem nú birtist
í Morgunblaðinu, er talin
hennar besta verk. Sagan er
bæði skemtileg og spennandi
og fjallar um vandamál, sem
allir munu hafa gaman af að
lesa um.
Fylgist með frá byrjun í
þessari nýju framhaldssögu,
Vilhjálmur S. Vilhjálms-
son: Brimar við Bölklett.
Skáldsaga. Útg. Víkings-
útgáfan. Rvík 1945.
ÞEIM, sem unna bókment-
um, leika altaf nokkurir land-
munir á að sjá og lesa, þegar
þeir frjetta, að maður, sem ekki
hefir áður fengist við skáld-
sagnagerð, svo vitað sje, send-
ir frá sjer frumsmíði sína í þess
arri bókmentagrein. Svo fór
fyrir mjer, þegar jeg frjetti, að
starfsbróðir minn, Vilhjálmur
S. Vilhjálmsson væri í þann
veginn að gefa út fyrstu skáld-
sögu sína, — jeg segi fyrstu,
því jeg skil ekki annað en að
fleiri fylgi á eftir.
Svo fjekk jeg bókina í hend-
ur, settist við lestur hennar eitt
kvöld um jólin, og hætti ekki
lestrinum fyrr en bókinni var
lokið. Hann Vilhjálmur hefir
skrifað spennandi sögu, og
hann hefir, að því leyti, sem
jeg get um dæmt, skrifað sanna
sögu, svo jeg fari nú strax að
nota lýsingarorðin. Jeg get ekki
kallað þessa bók Vilhjálms ann
að en ágæta frumsmíð í skáld-
sagriagerð.
Hugsið ykkur lítið verslun-
arpláss rjett eftir aldamótin síð
ustu, þar sem allflestir eru fá-
tækir, eins og íslendingar voru
yfirleitt þá, þar sem erlend
verslun drotnaði einvöld yfir
lífum fólksins og afkomu. En
í þessum þröngu kjörum, þessu
möguleikaleysi, er að brjótast
fram sá andi, sem gerði Islend-
ingum það kleyft að vinna öll
þau þrekvirki, sem þeir hafa
unnið síðan þá, og alt til þess-
arra daga. Því enginn skyldi
telja það þjóðrembing að halda
því fram, að þetta hafi þjóðin
gert.
Þcgar maður les bók Vil-
hjálms, sjer maður þenna stað
fyrir sjer, þetta fólk í neyð, þess
kröppu kjör og þess hugprýði
í viðureigninni við þau. Maður
finnur þytinn af vorvindunum,
sem eru að leggja inn yfir þjóð
ina, og maður sjer fræin, sem
þeir bera með sjer, festa rætur
í hugum fátækra og umkomu-
lítilla manna, þannig, að þau
bera ávöxt, þeir gefa sig á vald
þeim nýju hugsjónum, að þjóð-
in þurfi ekki altaf að vera und
irokuð, efnahagslega og fram-
faralega, og berjast fyrir þess-
arri hugsjón sinni berhentir
gegn ofureflinu, — já, falla
heldur en gefast upp. Og öll
barátta krefst og hefir ætíð kraf
ist fórna. Við vitum, að margir
hafa fallið í baráttunni um það,
að gera Islendinga að frjálsri
og sjálfstæðri þjóð, — en í bók
Vilhjálms sjáum við þetta ger-
ast, tökum þátt í baráttunni við
álög þjóðarinnar um leið og við
lesum verkið.
Það er vel að skáldin minni
þjóðina á þessa baráttu. Það er
gott að hún sjái, að hún hefir
ekki fengið alt sem hún hefir
nú, fyrir ekkert. Það er nauð-
syn, að sje þess meðvitandi, að
framhaldandi þróun kostar líka
baráttu og fórnir, — að alt geng
ur ekki af sjálfu sjer, þótt skil-
Vilhj. S. Vilhjálmsson
nú, en þegar saga Vilhjálms
S. Vilhjálmssonar gérist.
★
Stíll Vilhjálrr^ er áferðar-
fallegur. Setningarnar meitlað
ar og mótaðar í hörðum skóla,
skóla lífsbaráttu og blaða-
mensku, eins og hún gerist best.
Persónurnar eru allar eðlilega
dregnar og margar þeirra munu
seint gleymast lesandanum. —
Drengurinn, sem með vakandi
augum og barnslegum áhuga
fylgist með lífi fullorðna fólks-
ins í þorpinu, þar sem búðar-
valdið liggur á fólkinu eins og
bölklettur, Guðfti í Skuld, fá-
tæki hugsjónamaðurinn, sem
loks lætur lífið fyrir hugsjón-
ir sínar, gamla konan, sem sat
með prjónana sína frammi á
sjávarkambinum í sumarsól-
inni, og blindi formaðurinn, alt
eru þetta skýrt dregnar og
sjálfum sjer samkvæmar per-
sónur. Og ekki ber að gleyma
hinu unga ýturmenni, Sigurði,
nje unnustu hans, Björgu. Lýs-
ingarnar á þessum ungu og
vonglöðu elskendum eru hug-
Ijúf viðbót við það, sem vel
hefir verið ritað um ungar ást-
ir í íslenskum bókmentum.
Framvinda sögunnar er hröð
og eðlileg, atburðirnir leiða
hver annan af sjer á rökræn-
an hátt. Náttúrulýsingarnar,
svo stuttar og skýrar, sem þær
eru, eru frumlegar og hrífandi
margar hverjar.
Jeg óska Vilhjálmi til ham-
ingju með ,,sveinsstykkið“ í
skáldsagnagerð, og bókmenta-
unnandi þjóð til hamingju með
nýtt skáld, sem gefur prýðilég-
ar vonir. J. Bn.

ÞEIR, sem eiga reik
á Sjálfstæðisflokkinn
akstur á kjördegi, í
greidda milli kl. 4 og (
í skrifstofu flokksins í
valdsensstræti 2 frá oj
fimmtudegi.
★
AÐRIR reikningar í
bandi við kosningarnar
■greiddir milli kl. 10 «
daglega í skrifstofu
stæðisflokksins.