Morgunblaðið - 12.03.1946, Page 9

, Þriðjudagur 12. mars 1946
KOBÖDHBLÍÐIB
8
ÍRLAND OG EAMON DE VALERA
HATROMUSTU andstæð-
ingar Breta, írlendingar,
eru ekkert hreyknir af því,
að þeir högnuðust á þeirri
styrjöld, sem flestar þjóðir
heimsins biðu stórtjón af. —
Þeim er hálfilla við þá stað-
reynd, að þeir auðguðust
um sama leyti og þeir aðrir,
sem tókst að sleppa lifandi
gegnum þennan hildarleik,
mistu aleigu sína. Þetta hef-
ir orðið þeim svo viðkvæmt
mál, að þeir hafa lagt fram
mikið fje, til styrktar þeim,
sem illa hafa orðið úti í styrj
öldinni. En þeir gera sjer
einnig ljósa erfiðleika þá, er
skapast hafa af núverandi
afstöðu þeirra. Enginn skil-
ur þetta betur en Eamon De
Valera. Því hvort sem þeir
eru með eða móti Bretum,
gera írlendingar sjer það
Ijóst, að frá hagfræðilegu
sjónarmiði sjeð, er þeim
nauðsynlegt að flytja vörur
til Bretlands, eða Íifa að öðr-
um kosti við aumari kjör en
nokkur þeirra gæti látið sjer
lynda.
Jafnvel nú, eftir að styrj-
öldinni er lokið, er erfitt að
komast til Dublin. Afleið-
ingin er sú, að írlendingum
finst þeir vera vanræktir.
Þeir hafa verið að tala svo
lengi við sjálfa sig, að þeim
er fróun að því, að geta átt
samræður við útlendinga. —
Ferðamaður í írlandi fær
því mjög vingjarnlegar mót-
tökur.
írlendingar vilja ekki láta
þig — og þá alveg sjerstak-
lega ekki Bandaríkjamenn
■— gleyma þeirri staðreynd,
að þeir tóku ekki þátt í stríð
inu, því þeir vilja ekki að
þú gleymir því, að það var
De Valera, sem tók þá á-
kvörðun. — Hann tilkynti
þetta í útvarpsræðu, sem
hann hjelt þriðja september
1939.
Eamon De Valera er for-
sætisráðherra írlands, alls-
ráðandi á stjórnmálasviðinu
og ber herðar og höfuð yfir
samlanda sína. Valdastaða
hans er svo öflug, að hann
er að kenna írlendingum að
kalla sig Taoiseach, en það
þýðir leiðtogi á keltnesku.
Ef þú ætlar að reyna að
komast að raun um, hvað
hefir skeð, eða er um það
bil að eiga sjer stað, áttu
hægast með það, með því að
eiga tal við De Valera sjálf-
an.
Erfitt að ná tali af honum.
ÞÚ leggur leið þína í skrif
síofu hans í Leinster House,
í Dublin. Þetta er stórt,
myndarlegt hús, úr granit,
sem líkist að ytra útliti flest
um stjórnarráðsbyggingum
annara landa. Fyrst ertu tek
inn til yfirheyrslu af her-
mönnum og varðmönnum.
Ef þú kemst í gegnum þenn-
an hreinsunareld, er þjer
fylgt á srifstofu einhvers ráð
herrans, til frekari rann-
sóknar. Sjertu heppinn, get-
ur svo farið, að hann taki þig
inn til leiðtogans. Fyrst þeg-
ar þú kemur inn til hans,
ertu í vafa um það, hvort
þú .eigir að heilsa honum á
Landið er fátækt, en íbúar þess eru
staðráðnir í að halda sjálfstæði srnu
keltnesku eða ensku. En á
skrifstofu sinni er forsætis-
ráðherrann kallaður ,,Dev“,
af vinum sínum.
De Valera er laðandi í við-
móti og, ef hann vill það við
hafa, getur framkoma hans
verið ákaflega vingjarnleg.
Vinnutími hans er langur,
en hann kemur manni ó-
þreyttur fyrir sjónir. Hann
er stefnufastur og vill
gjarna ræða um aðstöðu
sína til landsmála annars
vegar og stefnu írlands í
heimsmálum hinsvegar.
Sá, sem stendur De Val-
era næstur að völdum, heit-
ir Sean Lemass og er fram-
leiðslumálaráðherra. Lem-
ass er sonur fatasala, en
bróðir ráðherrans var drep-
inn í skærubardaga fyrir
um tuttugu árum síðan. —
Hann var bvltingasinni. —
Sagt er að Lemass hafi meiri
áhuga á hagfræðilegum stað
revndum en stjórnmálaleg-
um hugsjónum Staða hans
í' stjórnmálalífinu er þó
sterk, og alment er álitið,
að ef De Valera drægi sig
í hlje, mundi Lemass verða
eftirmaður hans.
Eins og nú standa sakir
er De Valefa allsráðandi. —
Það var hann, sem tók á-
kvörðun um það, hvernig
hlutleysisstefnu írlands
skyldi framfylgt, en meðal
Irlendinga var . bæði að
finna ákafa stuðningsmenn
Breta og jafn heiftúðlega
fylgjendur Þjóðverja.
Bretar og írar eru nábúar,
en þeir eru að ýmsu leyti
ólíkir og mikill munur er á
auðlegð landa þeirra. í ír-
landi finnast engin kol. í ír-
landi finst engin olía. Öll
þau kol, sem þeir þarfnast
til upphitunar og atvinnu-
reksturs, verða þeir að flytja
inn, og kolainnflutningur frá
Englandi mundi verða þeim
hagstæðastur.
í írlandi er ekkert stál
hægt að vinna og sáralítið
er um málma í jörðu. Það
eina, sem írland hefir mik-
ið af, er ósöpin öll af góðu
grasi til kvikfjárræktar. —
En De Valera vill ekki fara
að selja Bretum mjólkuraf-
urðir. Hann vill ekki að Ir-
lendingar fari að dæmi
Dana og gerist útflytiendur
landbúnaðaraf urða til helstu
iðnaðarlanda Evrópu, — Svo
forsjónin hefir lagt De Val-
era erfiða þraut á herðar og
lausn hennar liggur ekki í
því, að halda áfram óvináttu
við Breta.
Óttuðust fæðuskort.
STRÍÐIÐ gerði írum nauð
synlegt að hefja hveitirækt,
og De Valera kom þessu í
framkvæmd næstum hjálp-
arlaust. Hann óttaðist það,
að ef írar treystu á innflutn-
ing hveitis frá öðrum lönd-
um, gæti svo farið, að fæðu-
munurinn á De Valera og
þeim síðarnefndu er sá, að
vitað er, að hann er ráð-
vandur í peningamálum. En
hann ber jafn litla virðingu
fyrir skoðunum annara og
stjórnmálaleiðtogarnir fyrir
30 árum síðan.
Stjórn De Valera hjelt
föstum tökum á stjórnar-
taumunum meðan á styrj-
öldinni stóð. Ekkert var birt
í blöðum landsins án sam-
þykkis hans. Ritskoðunin
gat stundum farið út í öfgar.
Kingstown er t. d. ævagöm-
ul útborg Dublin. Kings-
town er enskt nafn. Svo að
nú er borgin þekkt undir
heitinu Dun Laoghaire.
Skoríur á nýtísku þægiml-
um.
ÞRÁTT fyrir ýmsar tak-
engmn í landinu og írar j markanir á athafnafrelsi
tpku ekki þátt í styrjöldinni. • manna, gerir De Valera sjer
Ástandið er meira að segja það ljóst, að stjórn hans verð
þannig um þessar mundir, ur að finna einhver ráð til
að Englendingar segja að þess að útvega írsku þjóð-
Dublin sje eina borgin inn- _ inni þau ýmiss konar þæg
De Valera
skortur yrði í landinu. Svo
hefði líka að öllpm Hkind-
um farið. En útkuman varð
sú, að matarskortur varð
an 1000 mílna frá London,
þar sem hægt sje að kaupa
sjer góða máltíð. En í Dublin
geturðu fengið nautasteik,
ef þú kærir þig um það, og
með morgunverðinum ágæt-
is smjör.
Landfræðileg lega írlands
og það, hversu snautt landið
er af kolum og málmum,
gerir írum það nausvnlegt,
að eiga efnahagslega sam-
vinnu við Breta. Stjórnmál
geta hjer engu breytt um. —
Þetta vandamál bíður úr-
lausnar stjórnarinnar. Hvert
á írland að snúa sjer næst?
Stjórnarvöldin líta svo á,
að þeir 194.000 írskir verka-
menn, sem á stríðsárunum
stunduðu vinnu í Bretlandi,
mun snúa aftur til heima-
lands síns. Sama máli gegn-
ir um þá 100.000 sjálfboða-
liða, sem börðust í her Breta.
Meðan á stríðinu stóð, komu
laun þau, sem bæði verka-
mennirnir og hermennirnir
sendu heim til sín, sjer vel
fyrir írsku þjóðina. Fjarvist
þessara sömu verkamanna
og hermanna, hafði það og
í för með sjer, að auðveldara
reyndist að veita þeim, sem
heima sátu, atvinnu. Nú, eft
ir að friður er kominn á,
hafa komið í ljós erfiðleikar
þeir, sem eru því samfara,
að útvega öllum starfhæfum
mönnum atvinnu.
Töluverðar hömlur hafa
verið settar á s.jálfstæðan at
vinnurekstur í Irlandi. Óvin
ir De Valera halda því fram
að í landinu ríki fasista-
stjórn. En orðið fasismi á
hjer ekki við. De Valera er
duglegur stjórnmálamaður,
og andstæður hugmyndinni
um alveldi eins flokks. •—
Hann er ekki frekar fasisti
en stjórnmálaleiðtogar, er
tíðkuðust í borgum Banda-
ríkjanna fyrir 30 árum. Mis-
indi, sem þessi nýtísku ver-
öld hefir haft í för með sjer.
Hann veit að írland skortir
margar þær nauðsynjar, er
finnast meðal iðnaðar og
menningarþjóða. Hann veit
að sú staðreynd, að írar og
Bretar eru nábúar, hlýtur
að vekja þá hugmynd hjá
mönnum, að þessi tvö lönfl:
gætu haft með sjer sam-
vilmu um verslun. Enhann
veit það einnig, að óvinátta
þessara tveggja þjóða hefur
verið meginstoðin í stjórn-
málaborg hans.
De Valera hefir ekki auðn
ast að koma öllum áformum
sínum í framkvæmd. Hann
vill gjarna að hin sex hjer-
uð Norður-írlands same:in-
ist írlandi. En hann getur
ekki komið þessu í frarn-
kvæmd, án þess að ný borg-
arastyrjöld verði háð. Og ‘
hann mundi verða að sigra
í þeirri styrjöld.
í Ulster búa rúmlega ein
miljón manna. í írlandi eru
um 3.000.000. Svo kynni að
fara, að írlandi tækist áð
undiroka Ulster — þessi
norður hluti landsins mundi
ekki sameinast írlandi sjálf-
viljugur — en De Valera
segist ekki vilja beita va'Jdi.
Ástandið, hvað írland og
umheiminn snertir, er í iá-
um orðum þannig:
Frá stjórnmálalegu sjónar
sviði er írland sjálfstætt. —
Eamon De Valera heldur á
stjórnartaumunum.
Ulster mun ekki sjálfvilj-
ugt sameinast írlandi.
írland tók ekki þátt í
styrjöldinni, en írar etu
ekki hreyknir af því.
Afkoma íra getur ekki ver
ið góð. nema því aðeins áð
þeir ákveði að hafa meiri
efnahagslega samvinnu við
aðrar þjóðir.
írar geta náð hagstæðum.
verslunarsamningúm við
Breta.
Pravda segir Churchill stofn
heimsfriðnum í hættu með
Sovjethatri sínu
Moskva í gærkvöldi.
Einkaskeyti til Morgunblaðsins frá Reuter.
RÚSSNESKA blaðið Pravda birti í dag ræðu þá, sem Churc-
hill hjelt í Fulton, Missouri síðastliðinn þriðjudag, og er í sama
blaði löng ritstjórnargrein um ræðuna. Segir þar, að ChurcMiJ
hafi nú kastað grímunni og sýnt Sovjethatur sitt, sem hann
hafi alið í brjósti um þrjá áratugi.
í riístjórnargreininni segir,
að þegar að lokinni fyrri heims-
styrjöldinni hafi Churchill bar-
ist með oddi og egg fyrir fjand-
samlegri íhlutunarpólitík gegn
Sovjetríkjunum. Þeirri baráttu
hafi hann haldið áfram, þang-
að til Þjóðverjar voru farnir
að þjarma á Bretum í síðari
styrjöld. Þá hafi hann ekkert
tækifæri látið ónotað til þess
að hossa Rússum. Nú, þegar
Bretland væri úr hættu, þá gæti
hann á ný opnað flóðgáttir
Sovjethatursins og talað digur-
barklega.
Úti um Sameinuðu þjóðirnar,
ef —
Pravda segir, að Rússar sjeu
farnir að kunna grammófón-
plötu Churchilis varðandi Sov-
jetríkin, en þessi áróður, sem
sömu leið og fyrri árásar'her-
ferðir hans í Rússa garð. •—
Ef uppástunga Churchills um
bandalag Breta og Bandaríkja-
manna komist í framkvæmd,
þá sje úti um samvinnu þrí-
veldanna og þá um leið dagar
Sameinuðu þjóðanna taldir.
innbrot í
Körfugerðina
í FYRRINÓTT var fraroið
innbrot í körfugerðina í Bauka
stræti. — Innbrotsþjófuri nn
stal þar um 190 krónum í pe.n-
ingum.
Þjófurinn kom inn í húsið ;V
þann hátt, að brjóta rúðu \
hurð á bakhlið þess, og gat
síðan teygt sig í lykil er stóð
hann hafi nú byrjað, muni fara að innanverðu í hurðinni.