Morgunblaðið - 31.03.1946, Blaðsíða 6

6
MOEGUNBLAbiÐ
Sunnudagur 31. mars 1946,

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
I Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
í lausasöiu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Einkaframtakið
og nýsköpunin
ÞEIR hafa reynt að gera mikið úr því á Alþingi, Fram-
sóknarmenn, að einstaklingar sem einhver fjárráð hafa,
fengjust ekki til að leggja fje sitt í kaup á nýjum fram-
ieiðslutækjum. Hafa Framsóknarmnn í því sambandi
bent á, að fá kauptilboð væru komin frá einstaklingum
í hina nýju togara, sem ríkisstjórnin hefir samið um
smíði á í Bretlandi. Þetta væri vottur þess, segja Fram-
sóknarmenn, að einstaklingar hefðu enga trú á nýsköpun
ríkisstjórnarinnar. Þeir vildu þar ekki nálægt koma.
★
Forsætisráðherrann vjek nokkuð að þessu atriði í ræðu
á Alþingi s. 1. föstudag, er hann svaraði Eysteini Jónssyni
Forsætisráðherrann sagði, að um tvær leiðir væri að ræða
í málinu: Önnur væri sú, að knýja þá, sem eiga peninga
að leggja fje til kaupa á nýjum atvinnutækjum. Hin væri
sú, að stuðla að því, að fleiri gætu eignast ný framleiðslu-
tæki en þeir, sem ættu peninga. Ríkisstjórnin hefði valið
þann kostinn, að fara bil beggja.
Með hinum einkar hagkvæmu stofnlánum, sem sjávar-
útvegurinn fær nú aðgang að, væri öðrum en þeim einum,
sem peningaráð hafa gert kleift að eignast ný skip. Stofn-
lánin myndu einnig verða mikil hvatning fyrir einkafram-
takið, að sitja ekki auðum höndum.
★
Annars er engan veginn sjeð ennþá, hvoit sú fullyrðing
Framsóknarmanna reynist rjett, að einkaframtakið vilji
ekki ráðast í kaup hinna nýju togara, sem verið er að
smíða í Bretlandi.
Forsætisráðherrann upplýsti á Alþingi, að fyrir lægju
beiðnir um kaup á 11—12 togurum, og vitað væri um
3—4 í viðbót. Þetta eru samtals 14—16 togarar, eða helm-
ingur allra þeirra togara, sem samið hefir verið um
smíði á.
Þegar nú á það er litið, að þessar kaupbeiðnir koma
fram áður en nokkuð er vitað um, hvaða lánskjör fáan-
leg eru til skipakaupanna, þá er vissulega ekki hægt
að segja með sanni að þeir, sem einhver fjárráð hafa
ætli að draga sig í hlje.
Nú vita menn hinsvegar, hvaða lánskjör í boði verða.
Hin nýja stofnlánadeild sjávarútvegsins, sem stofnuð
verður við Landsbankann, veitir einkar hagstæð láns-
kjör til skipakaupa og annarra framkvæmda sem heyra
undir nýsköpunina. Þegar þetta liggur ljóst fyrir, er
ekki vafi á, að nýjar pantanir muni koma. Við verðum
að gá að því, að það þarf mikið fje á okkar ^nælikvarða
til þess að kaupa nýtísku togara. Og þótt togarafjelögin
myndu að sjálfsögðu einskis óska fremur, en að geta
fengið ný og fullkomin skip í stað þeirra gömlu og úr-
eltu, sem fyrir eru, hafa þau fæst svo mikil fjárráð, að
þau geti þetta, nema með mikilli lántökú. Svona er nú
þetta, þrátt fyrir velgengni undanfarinna ára.
★
Forsætisráðherrann sagði eftirtektarverða — og skemti-
lega — sögu af Eysteini Jónssyni í sambandi við togara-
kaupin. Eysteinn var að gaspra um „fjárglæfrastefnu“
ríkisstjórnarinnar og að stjórnin væri aiveg horfin frá
því, að knýja fram einkafjármagnið til skipakaupa, en
biði í þess stað stofnlán fyrir miklum hluta andvirðis
skipanna. En samtímis því, sem Eysteinn væri að ráð-
ast á ríkisstjórnina fyrir þetta á Alþiugi, ynni hann
utan þings að því, að kaupstaður í hans kjördæmi (Nes-
kaupstaður) gæti fengið yfir 90% lán til togarakaupa,
i stað 75%, sem frumvarpið býður. Svona væri tónninn
i Eysteini, þegar hann væri kominn í framboðsbuxurnar!
Hjer er Framsóknarmönnum rjett lýst. Þeir ráðast á
ríkisstjórnina fyrir alt, sem hún gerir eða lætur ógert.
En þegar þeir koma til kjósendanna, koma þeir með yfir-
boð!
'Uíbverjl ílrifc
ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Áhugi fyrir
handalögmáli.
ÞAÐ ER MIKILL áhugi fyr-
ir handalögmáli meðal almenn
ings hjer í bænum. Á jeg ekki
við forvitni vegfarenda, sem
hópast utan um menn, ef það
slettist eitthvað upp á vin-
skapinn úti á götu, heldur hin
skipulögðu handalögmál, hnefa
leikana. Jeg flæktist með kunn
ingja mínum inn í íþróttaskál-
ann við Hálogaland í fyrra-
kvöld og þar var samankomið
fleira fólk, en kemst fyrir í
nokkru öðru húsi á landinu,
sennilega hátt á annað þúsund
manns.
Það var nú meiri áhuginn
fyrir hinum löglegu slagsmál-
um, sem þar fóru fram eftir
öllum kúnstarinnar reglum. —-
Margir spengilegir ungir menn
reyndu þar krafta sína og fimi
1 hnefaleikum og var verulega
gaman að horfa á þessa íþrótt,
sem er tiltölulega ung hjer á
landi. Það eru margir á móti
hnefaleikum, en jeg held að ef
menn líta þessa íþrótt í rjettu
Ijósi og keppendur fara eftir
settum reglum, þá sje þetta
síst ljótari leikur en hvað ann-
að. Eftir áhuga manna að
dæma þarna í íþróttaskálanum
í fyrrakvöld á þessi íþrótt
miklum vinsældum að fagna
hjer í bænum. Jeg efast t. d.
stórum að glímukepni hefði
dregið að jafn margt áhorf-
enda og þarna var.
Kvartað um hóp-
ferðir til útlanda.
SÍÐAN SKRIFAÐ VAR hjer
í dálkana um fyrirhugaðar sigl
ingar skólaunglinga á sumri
komanda hafa mjer borist mörg
brjef um það efni og ennfrem-
ur um hópferðir yfirleitt, sem
fyrirhugaðar eru á næstunni út
fyrir landsteinana. Virðast
menn vera alment á móti því,
að stórhópar og fjelög leggi
undir sig alt farþegarúm á þess
um fáu skipum, sem nú annast
siglingar með farþega milli
íslands og Evrópulanda. Segja
brjefritarar, að það væri nær
að þeir, sem þurfa að fara í
nauðsynlegum erindagerðum til
útlanda væru látnir sitja í fyr-
irrúmi.
Það er erfitt að rata milli-
veginn í þessu sem svo mörgu
öðru. Hverjir eiga nauðsynleg-
asta erindið til útlanda. Er
hægt a ðfara inn á þá braut.
að „skamta“ mönnum far milli
landa? Sennilega allhæpið að
leggja inn á þá braut.
Vantar farþega-
skip.
VIÐ íslendingar mistum tvö
okkar bestu farþegaskip í
stríðinu, einsog kunnugt er,
þar sem Dettifoss og Goðafoss
voru. Er nú þannig ástatt hjá
okkur að við eigum ekki nema
Brúarfoss eftir, sem kallast
getur farþegaskip, en nauðsyn
er að, hafa hann í Ameríku-
siglingum vegna hraðfrysta
fisksins.
Er nú svo komið, að aðeins
eitt farþegaskip siglir milli Is-
lands og Norðurlanda, þar sem
er hið danska skip „Dronning
Alexandrine“. Eimskip hefir
gert ráðstafanir til að láta
smíða góðan skipakost, en
þangað til þau skip verða full-
búin verða vandræði með far-
þegarúm milli Islands og Norð
urlanda.
Að vísu eigum við glæsilegt
farþegaskip, þar sem Esja er.
Það er í rauninni furðulegt, að
það skip skuli þurfa að notast
í strandferðir á meðan erlent
skipafjelag sópar inn tugþús-
undum í farþegagjöld í milli-
landasiglingum.
Nú þegar flugsamgöngur og
bílferðir eru um alt landið að
sumrinu til, virðist ekki vera
brýn þörf á að hafa Esju í
strandferðum, þegar hennar
væri mikil þörf í millilanda-
siglingar. Með því að nota Esju
í Norðurlandaferðir yfir sum-
armánuðina, myndi ekki aðeins
sparast mikill erlendur gjald-
eyrir heldur og beinlínis græð-
ast.
Væri þetta ekki athugandi?
o
Ofögur lýsing á
mjólkurbúð.
MJÓLKURBÚÐ einni hjer í
bænum er lýst með eftirfarandi
orðum í brjefi til Víkverja. Því
miður á lýsingin við fleiri en
þessa einu mjólkurbúð:
„Aldrei er of mikið talað um
mjólkurmálin, en sleppum því
í bili, það stendur víst allt til
bóta, en það er mjólkurbúð á
.....stræti sem heilbrigðisfull-
trúinn ætti endilega að heim-
sækja. Þar vinna tvær ósköp
þurrlyndar og veiklulegar stúlk
ur, sem aldrei verður það á
að segja „gjörið svo vel“ svo
maður tali nú ekki um „takk
fyrir“.
Þarna er seld mjólk úr stór-
um keröldum, sem allan dag-
inn standa opin og eðlilega
sest töluvert af ryki á mjólk-
ina, enda er gólfið venjulega
eins og flór. Þær ausa allan
liðlangan daginn upp úr þess-
um keröldum og hvolfa svo úr
stórum brúsum 1 þau og hefi
jeg sjeð leka utan af einum
þeirra niður í keraldið, kemur
það sjálfsagt fyrir oft á dag.
•
Köku- og brauð-
sala.
„Á MILLI ÞESS, sem þær
grufla í peningum og brúsum,
afhenda þær brauð og kökur
með berum höndum, svo oft
gengur fram af mjer, þær
handvolka pappírskrónur og
fimmkalla grútskítuga, oít og
einatt og vaða svo beint í volg
vínarbrauðin eða kleinurnar.
Þetta er rjettmæt áminning
fyrir afgreiðslufólk, sem ekki
blygðast sín fyrir aðnhandleika
kökur eða jafnvel súkkulaði-
renninga, án þess að -þvo sjer
eftir að hafa handleikið pen-
inga.
Verslanir ættu að útvega
•þessu fólki tengur eða gera
einhverjar ráðstafanir til að
bæta þennan ófögnuð“.
Á INNLENDUM VETTVANGI
Innflufninpr á olíumyndum
FYRIR nokkrum vikum kom
hingað danskur maður að nafni
Rasmussen. Hann hafði feng-
ið innflutningsleyfi fyrir dönsk
um olíumyndum, er hann ætl-
aði hjer til sölu. Hann aug-
lýsti myndirnar til sýnis í syðra
fordyrinu á Hótel Borg. Þang-
að kom eitthvað af fólki.
Seljandinn hjelt fram vöru
sinni með nokkurri ákefð, eins
og ötulir sölumenn gera. Fá-
fróðu fólki, er þarna kom,
reyndi hann að telja trú um,
að höfundar myndanna væru
yfirleitt merkir málarar og
myndirnar því mikils virði.
Myndir þessar voru yfirleitt
rusl, en söluverðið óhóflegt,
fáar myndir undir tveim þús-
undum króna og allt upp í 19
þúsund myndin.
Um það leyti sem þessi
skyndisala á danskri „list“ fór
fram, var hjer í blaðinu minst
á þann atburð, sem gerðist hjer
fyrir allmörgum árum, er aust-
urrískur maður að nafni Kad-
ruka kom hingað með miklar
birgðir af alskonar mynda-
skrani, er hann hafði ekki get-
að komið út í afskektustu sjáv-
arþorpum Norður-Noregs fyrir
lágt verð, en seldi það síðan
hjer, fyrir offjár, þegar tillit
er tekið til þess, að hjer er ekki
um frummyndir heldur fjölda-
framleiðslu að ræða.
Tvennum sögum fer af því,
hvernig Rasmussen myndasala
tókst að koma út varningi sín-
um. Frá tollyfirvöldunum hefi
jeg heyrt, að verðmismunur á
því sem hann kom með af
myndum og því sem hann fór
með aftur hafi verið um 10
þúsund krónur. En aðrir halda
því fram, að sala hans hafi ver-
ið allmiklu meiri. Eina mynd
hafi hann t. d. selt fyrir nokk
uð á annan tug þúsunda, og er
hann úr sögunni.
★
Nú er kominn sporseljandi
hans, Nielsen að nafni. Við-
skiftaráð hefir veitt honum
leyfi til þess að flytja hjer inn
allmikið safn mynda. Af því,
að sögn ,að ekki hefir þótt
rjett að gera upp á milli Ras-
mussen og Nielsens. Úr því
Rasmussen fjekk að koma með
myndir, þá á Nielsen að fá hið
sama. Eftir þeirri reglu ætti
Hansen, Sörensen, Christoffer-
sen og hvaða mönnum sem er,
að leyfast að feta í fótspor
þeirra. hjer gætu orðið útsöl-
ur á alskonar góðgæti á hverj-
um mánuði.
Þó hefir viðskiftaráð ekki
gert Nielsen jafn hátt undir
höfði, eins og Rasmussen. Því
það hefir tekið fram, að hann
fengi ekki yfirfærða íslenska
peninga, sem hann fengi hjer
fyrir seldar myndir. Því er jafn
vel haldið fram, að Nielsen
megi ekki selja myndir sínar
hjer, heldur aðeins sýna þær.
Svo endaþótt hann hafi tekið
sig upp í söluferð, þá sje hann
nú ekki orðinn annað en eins-
konar danskur landkynnir, er
ætlar að gefa Reykvíkingum
kost á að kynnast vissri teg-
und myndframleiðslu Dana.
★
Viðskiftaráð sneri sjer til
stjórnar Fjélags íslenskra
myndlistamanna og fór fram
á, að felagsstjórnin liti á mynd-
Framh. á bls. 8.