Morgunblaðið - 16.06.1946, Side 7

Sunnudagur 16. júní1946
MORGUNBLAÐIÐ
7
Fyrstu kosningar
lýðveldisins.
EFTIR hálfan mánuð gengur
þjóðin til kosninga í fyrsta sinn
síðan lýðveldið var stofnað. Af
þeirri orsök einni verða þess-
ar kosningar merkilegar.
Verður og af þeim markað,
hvernig kjósendur landsins
hugsa sjer að byggja upp hið
íslenska þjóðfjelag, marka
stefnuna, sem liggja á til
frelsis og frama og öryggis um
afkomu þjóðar og einstaklinga.
í>egar hið íslenska lýðveldi
var stofnað að Lögbergi fyrir
tveim árum, gerðu landsmenn
sjer yfirleitt vonir um, að sá
samhugur sem þá ríkti, myndi
geta leitt til þess, að þingræð-
isstjórn yrðix mynduð áður
langt liði.
Núverandi ríkisstjórn komst
á, fjórum mánuðum eftir lýð-
veldisstofnunina.
Um tíma höfðu menn vonast
eftir, að allir þingflokkarnir |
f jórir, kæmu sjer saman um |
meginatriði í landsmálum. svo
þjóðin gæti fyrstu lýðveldisár-
in staðið einhuga að þeim grund
velli, sem leggja þyrfti, til auk-
inna afkasta í framleiðslunni til
sjávar og sveita. |
Þetta mistókst að nokkru,
með því að Framsóknarflokk-1
urinn skarst úr leik. Er óþarfil
að rekja það mál nánar að þessu
sinni.
Stjórnarandstaða Framsókn-
ar hefir verið með þeim end-
emum, sem alþjóð eru kunnug.
Nægir í því efni að minnast á,
að Framsóknarmenn hafa í 20
mánuði staglast á, að Komm-
únistar væru óhafandi í ríkis-
stjórn. Með samvinnu við þá
væri verið að gefa þeim „lykla
völd“ o. s. frv., eins og Tíminn
komst að orði.
Framsókn er lalt-
ari.
MENN hafa margt út á Kom-
múnista að setja, eins og les-
endum þessa blaðs er kunnugt.
En eitt verður þó aldrei hrak
ið, að í október 1944 reyndist
hollusta Framsóknarflokksins
við framfaramál þjóðarinnar
lakari en kommúnista.
A fyrsta ári lýðveldisins
skar Framsóknarflokkurinn sig
útúr, þegar taka þurfti upp
veigamikil umbótamál með þjóð
inni. Þegar á reyndi kom það
í ljós, að Framsókn var verri
en kommúnistar.
Það er auðheyrt á skrifum
núverandi forustumanns Fram
sóknar, að þeir eru farnir að
skilja hve höllum fæti þeir
standa, hve lítils þjóðin hjer
á eftir væntir sjer af flokki
þeirra.
Það er sýnt, að forusta Fram-
sóknar býst við ósigri í ýmsum
sveitakjördæmum, og telur, að
flokknum sje það nauðsynlegt,
að safna atkvæðum hjer í
Reykjavík utan um framboðs-
lista, sem getur engum manni
komið að.
Framsóknarmenn gera ráð
fyrir, að atkvæðin hjer í Rvík
kunni að geta fleytt Hermanni
Jónassyni, Eysteini Jónssyni,
eða einhverjum síður kunnum
tindátum Framsóknarflokksins
inn á þing.
Með og móti.
í ÞETTA sinn verða kjós-
endur að hugleiða: Hvort þeir
eru með eða móti Framsóknar-
flokknum. Enginn kjósandi get
REYKJAVÍKURBRJEF
ur greitt þeim flokki atkvæði,
nema hann treysti forustu Her-
manns Jónassonar og Eysteins
Jónssonar.
Skóli reynslunnar ætti að
vera nægilegur til þess að fvlg-
ismenn og aðdáendur þessara
tveggja stjórnmálamanna í’eynd
ust heldur fáir. Þessir tveir
stjórnmálamenn hafa aldrei
getað bygt upp neitt nýtilegt
með þjóðinni. Þeir settust í bú
fyrirrennara sinna, er voru
mestu valdamenn þjóðarinnar,
eyddu fje atvinurekenda láns-
trausti þjóðarinnar og örfuðu
fólksflóttann úr sveitunum, svo
þar sem þeir ætluðu að efla
fylgi sitt og búsæld almennings
gripu þeir víða í tómt. Því jarð-
irnar ui'ðu mannlausar.
Ef Framsókn hefði tekist að
ráða stefnunni í landsmálum
haustið 1944, þá hefðu engin
skip verið keypt, bátar vjelai',
verksmiðjur eða landbúnaðar-
verkfæri í stórum stíl.
Því Framsókn ætlaði að láta
alt slíkt bíða, þangað til verð-
ið lækkaði, kaupið lækkaði og
þjóðin væri búin að eyða inn-
stæðum sínum í verkföll, svo
hún gæti ekkert keypt, þegar
loks verðið hefir lækkað.
Fyrir fimm vikum sagði Tím-
inn að vísu, að Hermann Jón-
asson hefði þá fyrir nokkrum
nóttum orðið mesti framfara-
maður landsins. Menn skildu
þau ,,sinnaskifti“, svona í'jett
fyrir kosningarnar. En ekki hef
ir enn frjettst um neinn mann
sem tryði á, að þar fylgdi hug-
ur máli.
Stjórnarflokk-
arnir.
Á ÁRUM áður snerust kosn-
ingar fyrst og fremst um það,
hvort kjósendur, væru með eða
á móti ríkjandi rikissttjórn, er
þeir gengu að kjörborðinu. Nú
er yfirgnæfandi meirihluti kjós
endanna með ríkisstjtórninni.
Sá meirihluti haggast ekki við
kosningarnar. Það er alveg víst,
því þau framfara og umbóta-
mál sem núverandi ríkisstjórn
hefir beitt sjer fyrir, eiga svo
miklum vinsældum að fagna.
En innan ríkisstjói'narinnar
starfa menn, sem kunnugt er,
með mjög mismunandi skoð-
anir á ýmsum málum. Alveg
eins eru skoðanir fylgismanna
stjórnarinnar mismunandi.
Þeir, sem á annað boi'ð
ganga að kjörborðinu, sem fylg-
ismenn núverandi stjórnar, þeir
gera sjer grein fyrir því, hvaða
flokkur það er, sem stjórnina
styður, er á mestan þátt í
sttjórnarsamstarfinu og þeim
umbótum, er stjói'nin hefir
komið í kring.
Engum getur blandast hugur
um, að núverandi ríkisstjórn
komst á fyrir forgöngu Sjálf-
stæðisflokksins og þá fyrst og
fremst Olafs Thors. Það sem
áunnist hefir fyrir þjóðina frá
því um haustið 1944, er fyrst
og fi-emst honum að þakka.
Þetta vita allir — og viður-
kennd, að minsta kdsti með
sjálfum sjer.
Blöð Alþýðuflokksins og kom
múnista gera hverja tilrauina
af annari til þess að leiða rök
að því, að flokkar þeirra sjeu
aðalflokkar stjórnai'samstarfs-
ins.
15. júní.
Þetta er skiljanlegt sjálfhól
frá þeii-ra hendi — en hlýtur
að koma flokkum þeii’ra að á-
kaflega litlu gagni. Því meiri
ákefð, sem blöð þeirra sýna í
málarekstri þessum, því fastar
er að því kveðið. hve forusta
Sjálfstæðisflokksins i stjói'nar-
samstarfinu er orðin vinsæl
með þjóðinni.
Hver fyrirskipar.
ÞEGAR það kom á daginn,
að allir 5 þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins, sem í öndverðu
hliðruðu sjer hjá að styðja nú-
verandi ríkisstjórn, byðu sig
fram fyrir flokk sinn urðu von-
brigði Tímamanna mikil.
Þeir sem 1 Tímann skrifa,
hafa haldið því fram, að með
þessu væri Sjálfstætðisflokk-
urinn hálft í hvoru að snúast
gegn núverandi ríkisstjórn.
En samþyktir flokksins eru
eindregnar með ríkisstjórninni,
eins og þær samþyktir Lands-
fundar Sjálfstæðismanna, sum
arið 1943, sem mæltu svo fyrir
að leita skyidi stjórnarsam-
starfs á sem víðtækustum
grundvelli.
Tíminn talar um að þessir
þingmenn flokksins hafi verið
„látnir bjóða sig fram“. En eins
og allir vita, hefir aldrei verið
og getur aldrei verið um nein
slík valdboð að ræða.
Sjálfstæðisflokkurinn gengur
heill og einhuga til kosninga,
með það fyrir augum að halda
áfram umbótastarfi sínu.
En Framsóknarflkkurinn er
klofinn og sundraður, eins og
best sjest í Þingeyjar- og Ár-
nessýslu, á hröðum flótta und-
an árásum þeim, er flokkurinn
hefir fengið með rjettu, út af
þeirri einsýnu afturhaldspóli-
tik, sem hann hefir í’ekið •— og
forustumenn hans ei'u nú sjálf-
ir fai'nir að óttast
Þjóðhátíðardagur.
LIÐIN eru 35 ár síðan 17.
júní var fyrst haldinn hátíð-
legur um land allt, það var á
aldarafmæli Jóns Sigurðssonar
1911. Þá sameinaðist íslenska
þjóðin í hugheilli þökk til hins
mikla þjóðskörungs.
Síðan hefir 17. júní verið
þjóðhátíðardagur hjer á landi
— einkum fyrir forgöngu æsk-
unnar og íþróttafjelaganna.
Fyrir tveim árum fekk þessi
þjóðhátíðár nýtt gildi, er hann
var valinn sem stofndagur lýð-
veldisins, og verður hann af
þeim orsökum hátíðisdagur hjer
á landi um alla frmatíð, meðan
íslensk þjóð og þjóðai'sál lifir.
„Þagnið, dægurþras og í'íg-
ur“, kvað Hannes Hafstein á
aldarafmæli Jóns Sigurðssonar,
fyrir 35 árum. Þá stóð þjóðin
sameinuð til að heiðra minn-
ing hins látna foringja síns.
Hvernig sem stríðið verður
blandið í framtíðinni, þá munu
altaf þau mál vera uppi með
þjóðinni, sem henni er þörf á
að sameinast um.
Það yrði góður, gagnlegur og
heillaríkur háttur, ef íslenska
þjóðin gei-ði það, að venju, að
hafa á hverju ári eitthvað það
mál á dagskrá 17. júní, er sam-
einaði hana til átaka fyrir vel-
ferð sinni og komandi kyn-
slóðar.
Að þessu sinni hefir verið
í’eynt frá vissum flokki, að
skapa úlfúð og torti'yggni í sam
bandi við 17. júní, er lýsti sjer
m. a. í því, þegar kommúnist-
ar fóru fram á, að fulltrúar í-
þróttafjelaganna i undirbúnings
nefnd yrðu sviftir atkvæðis-
rjetti sínum. En blöð kommún-
ista þóttust geta sagt það fyr-
ii', að á tveggja ára afmæli lýð-
veldisins myndi þjóðin ekki
bera gæfu til að standa saman.
um frelssmál sín.
Þær hrakspár kommúnsta —•
sem um leið voru tyllivonir
þeirra, múnu að engu verða.
íslenska þjóðin stóð sameinuð
17. júni 1911, sameinuð að Lög-
bei'gi fyrir tveim árum um
lýðveldisstofnunina. Sameinuð
stendur hún enn um sjálfstæði
sitt. Og svo mun verða. Meðan.
kommúnistar fá ekki fyrir-
skipun um það úr vissri átt, að
skerast úr leik.
Stcfnuskráin.
indverski Þjóðþings-
flokkurinn hafnar
tillögum Breta
New Dehli í gærkvöldi.— Einkaskeyti til MorgbL
FRÁ REUTER.
FORSETI Þjóðþingsflokksins indvei'ska hefir ritað Wavell
varakonungi brjef, þar sem hann tjáir honum, að Þjóðþings-
flokkurinn geti ekki tekið tillögum Breta um skipan Indlands-
málanna. Till. Breta snerust að mestu um framtíðasrtjórnskip-
un landsins og væntanlega stjórnai-skrá þess.
Það hefir löngum verið hátt- ,
ur stjórnmálaflokka, enda eðli-
legur, að birta fjölþætta stefnu
skrá fyrir hverjar kosningar.
Samkvæmt starfsreglum og
lögum Sjálfstæðisflokksins
hafa Landsfundir hans æðsta
vald í málefnum hans.
Fyrir ári síðan hjelt flokk-
urinn fjölmennan Landsfund á
Þingvöllum. Þar var samþykt
starfsskrá og stefna fyi'ir flokk
inn í helstu dagsltrármálum
þjóðarinnar.
Þessi starfsskrá Sjálfstæðis-
flokksins er birt hjer í blað-
inu. En jafnframt ei'u nefndar
helstu framkvæmdir þær, sem
síðan hafa komist á.
Þeir menn, sem fyrir ári síð
an gerðu samþyktir á Lands-
fundi flokksins um stefnumál
hans, geta nú gert sjer ljósa
grein fyrir hvað áunnist hefir.
Þegar litið er yfir þessi mál,
er ekki nema eðlilegt, að for-
usta Sjálfstæðismanna í málefn
um þjóðarinnar sje orðin vin-
sæl.
Stefnan, sem unnið hefir ver-
ið eftir, er í fám orðum þessi:
Alhliða framfarir í atvinnumál
um, aukinn styrkur í menning-
armálum og sem best öryggi
einstaklinga og þjóðar.
í brjefinu til varakonungs-
ins kemur það fram, að telja
megi þetta lokasvar flokksins
við tillögum Indlandsmálanefnd
arinnar. Meðlimir nefndarinn-
ar, sem höfðu lýst yfir því, að
þeir mundu leggja af stað heim
leiðis á morgun, hafa nú til-
kynt opinberlega, að þeir hafi
hætt við að fara frá Indlandi
að svo stöddu.
Ekki er þó talið loku fyrir
það skotið, að enn kunni að
finnast einhver lausn þessara
mála. _
Wavell varakonungur og
breska Indlandsmálanefndin
höfðu fund með sjer í dag. —
Þeir ræddu saman í þrjár klst.
í morgun, og munu halda áfram '
viðræðum sínum bráðlega. Enn
hefir ekkert komið fram, sem
bent gæti á það, að þeir hafi
leitast eftir nýjum viðræðum
við leiðtoga sjórnmálaflokk-
anna indversku.
Þess er vænst, að opinber yf-
irlýsing um þessi mál verði
gefin út á morgun.
v víxíXí><í>«><Sfxí-?,<»>
Kosningsskrifsfofa
Sjálfsiæðisflokksins
er í Sjálfsfæðishús-
inu við Ausfurvöll
Látið skrifstofuna vita um það fólk, sem er
farið burt úr bænum. — Opið frá kl. 10—10
daglega. — Símar 6581 og 6911. — Kjósið hjá
borgarfógeta í Miðbæjarbarnaskólanum, opið
10—12 f. h. og 2—6 og 8—10 e. li.
D-lisli er lisli Sjálfslæðisflokksins
Símar: 6581 og 6911.