Morgunblaðið - 24.08.1946, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 24. ágúst 1945
Oslóar-mótið
ÉSLENSK LANDKYNNING
ÞAÐ ER orðið alkunnugt,
að þannig hefdr það tekist, að
þjóð vor er nú erlendis sett
á bekk með þeim ófremdar-
mönnum, sem enga virðingu
sýna siðferðilegum rjetti
annarra. Yfirskriftum eins og
íslendingar stela bókum, ís-
lenskir sjórœningjar ogíslend
ingar neha að borga. rithöf-
undalaun, fjölgar meir og
meir í erlendum blöðum. ■—
Lengi vel hikuðu útlendir
blaðamenn auðsjáanlega við
að trúa þungorðum ádeilum
Vilhelms Moberg og ýmsra
annarra frægra rithöfunda í
garð íslendinga, hjeldu að or
sakir vandkvæðanna væri
styrjöldin, því að þá hindruð-
ust samningagerðir, og þeir
bjuggust við, að alt mundi
komast í besta lag, þegar
menn hefðu skrifast á um
málin. Þegar sú varð ekki
raunin, áleit fjöldii siðaðra
manna, að hið umrædda bóka
hnuppl væri einungis sök edn
staka óheiðarlegra fjárgróða-
manna — og að íslensk stjórn
arvöld hlytu að taka í taum-
ana. En svo kom frásögn um
þao í Berlingske Aftenavis í
Danmörku, að ferðasögurit-
undinum Aage Krarup Niel-
sen hefði verið neitað um rit-
laun og að þarna væri ekki
aðeins við að eiga einstakan
bókútgefanda, heldur hefði
bókútgefendafjelag íslands
samþykt það á fundi, að
greiða engdn ritlaun fyrir er-
lendar bækur, sem gefnar
væru út í íslenskum þýðing-
um, þar sem fjelag^menn litu
svo á, að þeie væru alls ekki
skyldir til þess: ísland væri
ekki í Bernarsambandinu.
Hvort þessi frásögn er rjett
er mjer ókunnugt, en síðan
hún birtist hefur greinum
þeim fjölgað mjög, þar sem
rætt er um bókaþjófnað ís-
lendinga, og mjer er kunnugt
um það, að íslendingum er-
lendis hefur sárnað mjög
þessi áburður, ekki síst vegna
þess, að þarna er um að ræða
óverjandi mál, ómögulegt að
bera blak af þeim, sem þarna
bera ábyrgðina. Hinir erlendu
höfundar hafa reynt að ná
rjetti sínum með því að leggja
málin fyrir dómstólana, og er
sú staðreynd ekki samboðin
siðmentaðri þjóð, að skráður
eða óskráður rjettur einstak-
lingsins verði að sækjast í
hendur oss með málaferlum,
og hafa þeir, sem hafa valdið
þessu, sannarlega verið nær-
göngulir heiðri vorum sem
þjóðar, og hvort hafa þeir
ekki höggvið nærrí ákvæðum
íslenskrar stjórnarskrár um
eignarriett einstakldngsins?
Jeg vil svo upplýsa það, að
þetta bókahnupl hefur þegar
dregið á eftir sjer dilk, haft
þau áhrif, að íslenskir rit-
höíundar, sem skrifa á erlend
i:m málum, eru illa sjeðdr —
að' jeg ekki segi rjettlausir,
og ennfremur er þegar komið
á daginn, að íslensk skáldrit
verða elcki gefin út í þýðing-
um erlendis, meðan svona
standa sakir. Fyrir tveimur
arum byrjaði jeg að vinna*
að því, að vekja áhuga fyrir
þýðingum íslenskra bóka á
erlend mál, þar sem jeg leit
þannig á, að bestu skáldrit
íslnskra höfunda væru fylli-
lega samkeppnisfær í bók-
mentaheiminum Nú var að
komast allmikill skriður á
málið, bækur eftir tvo ís-
lenska höfunda, sem skrifa á
íslensku, höfðu verið þýddar
og útgáfa bóka frá fleiri höf-
undum var í yfirvegun hjá al
þjóðlegu fyrirtæki, sem hefur
með höndum að koma bókum
frá ýmsum löndum á fram-
færi í þýðingum hjer og þar
um allan hinn mentaða heim.
Nú með síðustu skipsferð frá
útlöndum, hafa hinir tveir
rithöfundar, sem jeg vjek að
að áðan, fengið þá vitneskju,
að bækur þeirra geti als ekki
komið út, fyrr en ísland sje
komið í Bernarsambandið, og
alþjóðlega fyrirtækið hefur
tilkynnt, að ógerningur sje
að semja um borgun fyrir
íslensk rit, meðan útlendum
höfundum sje neitað um rit-
laun frá íslandi. Sjálfur hef
jeg heldur ekki komist hjá
að finna, hvað það geti kost-
að, þegar íslenskir bókaút-
gefendur gera sjer lítið fyrir
og brjóta lög um bókmenta-
lega landhelgi annarra þjóða,
áður en jeg fór heim í vor,
hafði jeg samið um útgáfu
skáldsögu minnar „De gyldne
Tavl“, í nokkrum löndum, en
nú hef jeg fengið hana endur
senda frá Svíþjóð, og jeg býst
við að útgáfa hennar verði
stöðvuð í Noregi og minnsta
kosti tveimur öðrum löndum,
þrátt fyrir samninga. Sænska
útgáfufjelagið skrifar, að það
vilji ekki gefa út íslenska bók
án þess að borga fyrir hana,
því það álíti slíkt ekki sam-
boðið sóma sínum, en á hinn
bóginn vilji það ekki greiða
ritlaun fyrir íslenskar bækur,
meðan sænskir rithcfundar
nái ekki rjetti sínum á íslandi
bækur þeirra sjeu gefnar þar
út, án þess að gjald komi
fyrir.
Nú veit jeg ekki, hvort þeir
háu herrar, sem vilja grund-
valla bókaútgáfu á hnupluðum
erl. bókum, nenna að gera sjer
hugmyndir um, hvaða afleið-
ingar þetta hefir fyrir ísl. höf.,
sem skrifa á erlendum málum
— eða fá bækur sína.r þýddar.
Guðmundur Hagalín, sem. mjer
er kunnugt um, að ekki var þess
vitandi, þegar hann skrifaði
grein sína í Alþýðubl. 18. þ. m.,
að nokkurt babb væri þegar
komið í bátinn, gaf mönnum
nokkra hugmynd um, hvað það
mundi kosta ísl. ríkið, ef það
ætti að greiða hlut Laxness
vegna útgáfu „Sjálfstæðs
fólks“ í Ameríku Hann komst
að þeirri niðurstöðu, að með
verðlagi kreppuáranna fyrir
styrjöldina, mundi greiðslan
nema sem svaraði framleiðslu
150—200 bænda eða afla 19
síldarskipa með 170 manna
áhöfn. En þó að þetta væri nú
meint að nokkru leyti sem gam
ansamar öfgar, og þó að jeg
ætli hjer ekki að leggja fyrir
lesendurna neitt reilcningsdæmi,
þá býst jeg við, að ísl. bókaút-
gefendum þætti þrengt sínum
kosti, ef þeir ættu að borga
laun þau, sem ísl. rith. gætu
fengið og munu fá að öllu eðli-
legu og skaplegu á erl. vett-
vangi. Og þess vænti jeg, að al-
menningi hjer á landi þyki það
ekki bera vott um neina sín-
girni eða þröngsýni, þó að
manni gremjist það, efir margra
ára baráttu, af sjá ávextina af
starfi sínu verða að engu og
verða fyrir stórvægilegu fjár-
hagslegu tjóni vegnar fram-
komu einstakra gróðamanna og
fyrir skammsýni ísl. stjórnar-
valda um hagsmuni og heiður
einstaklinga og þjóðarinnar út á
við. Því jeg er í engum vafa
um það, að þó að ísland gangi
í Bernarsambandið, þá hefir
þetta hnuplmál vakið svo mikla
og óheppilega athygli erl., að
það mun líða langur tími þang
að til erlend bókaútgáfufjelög,
bóksalar og blaðamenn sýna
ísl. bókum sama áhuga og áð-
ur.
Jeg botna hreint ekki í því,
get ekki einhvern veginn látið
mjer skiljast það, hvernig ísl.
bókaútgefendur — hvort þar
eiga nú sameiginlega sök marg
ir eða fáir —- hafa getað látið
sjer detta í hug að hnupla erl.
bókum, þó að Island sje ekki
í Bernarsambandinu. í mínum
augum er slíkt það brot á al-
mennu velsæmi, að jeg tel það
síst betra en hvert annað hnupl
eða rán. Jeg vænti þess fast-
lega, að ísl. stjórnarvöld láti
ekki hjá líða að sýna sig sem
verði almenns rjettlætis, jafn-
vel þó að erl. þegnar eigi í hlut
— og hvað þá um vörslu þeirra
á hagsmunum ísl. rithöfunda?
Annað af hendi ísl. stjórnar-
innar gæti líka orðið dýrkeypt,
og áreiðanlega mun það, sem
þegar er fram komið í þessu
máli, ekki styðja að velvild og
sanngirni, þegar ræða skal um
endurheimt ísl, skjala og hand
rita úr erl. söfnum. Og þótt ein
hverjir — jeg get ekki trúað,
að það sjeu allir — íslenskir
bókaútgefendur hafi hugsað
sjer að þyngja pyngjuna á
kostnað erlendra rithöfunda,
sem því miður veitir fæstum
af sínu — þá verður öðrum að
blæða fyrir. Hverjum? Is-
lensku þjóðinni fyrst og fremst,
því að hún verður að borga í
þeirri mynt, sem dýrari er gulli,
þar sem heiður hennar sem sið-
mentaðrar þjóðar, og því næst
ísL rithöfundum, á erl. vett-
vangi, en þeir munu flestir svo
fátækir, að þar sje ekki mikið
að reyta, uns komið er inn að
skyrtunni — og eru þeir þar
undir sömu sök seldir, hvort
sem þeir skrifa á erlendum
málum eða á íslensku.
Bjarni M. Gíslason.
Selassie vill húsið aftur
LONDON: — Haile Selassie
Abyssiníukeisari vill fá aftur
hús það, sem hann keypti í Fair
field í Englandi. Keisarinn
keypti húsið, þegar hann var í
útlegð í Englandi.
LONDON: — Nýlega hófst í
London alþjóðaráðstefna um
það, hvernig best verði nýtt
þýsk einkaleyfi fyrir ýmsum
uppgötvunum.
Framh. af bla. 1.
100 m hlaup:
Archea, England 10,6 sek.
Taanberg, Noregur 10,7
Monti, Ítalía 10,7
Bally, Frakkland 10,8
Hákansson, Svíþjóð 10,9
Finnbjörn Þorvaldsson, Island,
10,9.
Kúluvarp:
Gunnar Huseby, Island 15,56 m
Gonjainov, Rússland 15,28
Lehtila, Finnland 15,23
Nilsson, Svíþjóð 15,16
Petterson, Svíþjóð 14,87
Brenlund, Finnland 14,75
400 m hlaup:
Holst-Sörensen, Danm. 47,9sek
Lunis, Frakkland 48,3
Pugjh. England 48,9
Nclinge, Svíþjóð 48,9
Robcrt?,. England 49,4
80 m grindahlaup, kvenna:
Planners-Koen, Holland 11,8
Gonioli, Rússland 11,9
Linað á ferða-
bönnum á
Þýskalandi
London í gærkveldi.
LINAÐ verður nú mjög á
ferðabönnum, sem hafa verið
í gildi milli breska og banda-
ríska hernámssvæðisins á Þýska
landi og mun þctta verða upp-
haf að því að þssi tvö hernáms-
svæði verði ein fjárhagsleg
heild. Gilda nú venjuleg skil-
ríki milli svæðanna og sömu
skömtunarseðlar fyrir matvæli
og bensín eru í gildi á báðum
svæðunum. Berlín er tekin und
an þessum tilbreytingum og get
ur enginn fengið að ferðast
þangað, nema hann hafi vega-
brjef áritað af öllum hernáms-
aðjlunum. — Reuter.
r(Skulum hafda
áfram innflufningi"
London í gærkvöldi.
RAÐ Gyðinga, sem hefir ver-
ið á fundum í Jerúsalem, hefir
látið hafa það eftir sjer, að Gyð
ingar muni halda áfram að flytj
ast ólöglega til landsins helga,
hvað sem Bretar segi eða geri.
Ráðið mun halda áfram fund-
um sínum á næstunni.
- iúgésiavíu deilan
Frh. af bls. 1.
að nauðlcnda með skothríð
júgóslavneskra orustuflugvjela
þann 9. ágúst s. 1. — Sagði flug
maðurinn að óveður hefði hrak
ið flugvjel hans inn yfir júgó-
slavneskt land og brátt hefðu
3 júgóslavrieskar orustuflug-
vjelar komið á vettvang. Flug-
maðurinn sagðist ekki hafa
skilið merki þeirra rjett og þá
hefðu þær skotið á flugvjel
hans, sem var óvopnuð far-
þegaflugvjel. Eftir að nokkur
skot höfðu hitt ílugvjelina,
nauðlenti hann og var tekinn
höndum af Júgóslövum, ásamt
öllum öðrum er í vjelinni voru.
— 1
Sjelonova, Rússl. 11,9
Iversen, Danmörk 12,2
Leevoren, Svíþjóð 12,4
Matesova, Tjekkóslóv. 12,4
i
■ i
Langstökk kvenna:
Kowdya, Holland 5.67 m
Gajlis, Rússland 5.66 m
Vasiljeva, Rússland 5.63 m
Piccanini, Ítalía 5,28 m
Iversen, Danmörk, 5,25 m
Althin, Svíþjóð 5,24 m
I
Kringlukast kvenna:
Dumdadse, Rússland 44,52
Niesink, Holland 40,46
Wajs-Gretnieuiez, Póll. 39,37
Eklund, Svíþjóð 36,90
Dobazavkska, Pólland 56,33
Sevajukova, Rússland 34,05
50 km. ganga:
Lundgren, Svíþjóð, 4 klst.
38,20 mín.
Forbes, Bretland, 4 klst. 42,50
Megnin, Bretl., 4 klst. 57,04
Spangberg, Noregi,
og fimti Kritensen, Danmörku.
Mackenzie King vill
utanríkisráðherra-
fund
MACKENZIE KING, for-
sætisráðherra Kanada er nú
í þann veginn aö leggja af
stað heim af friðarráðstefn-
unni í París, sökum aðkall-
andi stjórnarstarfa. Hann
ræddi vdð blaðamenn í dag
og sagðist telja það mjög
nauðsynlegt að utanríkisráð-
herrar stórveldanna fjögurra
kæmu saman á sjerstakan
fund sem bráðast, til þess að
flýta fyrir ráðstefnunni.
Dr. Ewatt, hinn skeleggi
málsvari smáþjóðanna og full
trúi Ástralíu sagði einnig við
blaðamenn í dag, — en hann
er og á förum heim, — að
hann væri glaður yfir því, að
Ástralíumenn gætu nú komið
fram sem sjálfstæð þjóð, og
enn glaðari vegna þess að
Bretum þætti slík staða Ástra
líumanna ánægjuleg.
— Reuter.
De Gðsperi
farinti heim
London í gærkveldi.
DE GASPERI, forsætisráð-
herra Itala er nýkominn til Róm
frá París, þar sem hann sat
friðarráðstefnuna fyrir hönd
þjóðar sinnar. Ilann kemur
heim til þss að gefa forseta
og ríkisstjórn skýrslu um at-
burði á ráðstefnunni. Hann
sagði við blaðamenn á járn-
brautarstöðinni, þegar hann
kom, að hann hefði ekki orðið
var við annað en kala í garð
Itala hjá fulltrúum stórveld-
anna. •— Reuter.
DRÁPU
LEÐSFORINGJANN
London: Kínverskir komm-
únistar dárpu nýlega amc-
rískan liðsforingja með því
að varpa að honum hand-
sprengju. Allmargir af íöru-
nauturn hans sær'oust".