Morgunblaðið - 09.10.1946, Blaðsíða 7

Miðvikudágur 9. ,okt. 1946
1
MORGUNBLAÐIÐ
H1IIMIM1NG GLÐIMLNDAR HANNESSONAR
Framh. af bls. 6.
en hann gerði. Samvistir við
hann hafa verið mjer mikill
fengur og er mjer ljúft að
minnast hans, en vinátta tókst
með okkur þrátt fyrir aldurs-
mun fyrir 40 árum, sem hjelst
æ síðan, þótt við gengjum að
óskyldum verkefnum.
Við Guðmund Hannesson
mun íslenska þjóðin ávalt
standa í mikilli þakklætisskuld.
Hann var einn af afreksmönn-
um hennar.
Jón Hj. Signrðsson:
Guðmundur
Hannesson
og Háskólinn
Guðmundur sál. Hannesson
flyst til Reykjavíkur frá Akur-
eyri árið 1907, er þá skipaður
■ hjeraðslæknir í Reykjavík.
Hann á þá að baki sjer glæsi-
legan feril sem hjeraðslæknir
og aðalskurðlæknir Norður-
lands; þótti hann svo dugandi
og heppinn í skurðlækningum
sínum, að orð fór af um alt
land, og mynduðust jafnvel
þjóðsögur um hann.
Iijeraðslæknisembættið í
Reykjavík var þá undarlegt
skoffín. Læknirinn skyldi
gegna læknisstörfum jafnt á
nótt sem degi, en auk þess átti
hann að kenna eina eða fleiri
námsgreinar við Læknaskól-
ann. Guðm. Hannesson tók
þegar að sjer kenslu í 3 náms-
greinum, en þegar Háskóli ís-
lands tók til starfa, haustið
1911 varð hann prófessor við
læknadeildina og gegndi því
starfi til 1. okt. 1936, er hann
varð að hætta kenslu fyrir ald-
urssakir. Aðalkenslugreinar
hans voru: Líffærafræði, en
það er lýsing á byggingu mann
legs líkama: beinum, iiðum,
vöðvum. hörundi, æðum, inn-
ýflum, taugakerfi og skilninga-
vitum, bæði að ytra útliti en
einnig innri bygging skoðuð í
stækkunargleri og smásjá.
Fræðigreinin er mjög stór,
gömul, í föstum skorðum,
verða nemendur að læra hana
vel og nákvæmlega, því þetta
er einn hyrningarsteinn læknis-
vísindanna.
Guðm. heit. Hannesson kendi
þessa námsgrein af kappi og
nákvæmt, en ekki er jeg viss
um, að hún hafi haft hug hans
allan.
Hitt aðalfag Guðmundar var
heilbrigðisfræði, tiltölulega
ung kenslugrein, liggur mitt á
milli eiginlegrar læknisfræði
og verklegs lífs. Þarna komu
hinar fjölskrúðugu gáfur og
hugkvæmni hans að miklu
gagni, hjer gat hann látið
gamminn geysa, kynt sjer
gáfnafar og upplag nemand-
anna. Jeg var prófdómari í
þessari námsgrein frá 1911 og
þar til Guðm. Hannesson hætti
kenslu og þótti oft fróðlegt og
skemtilega, sem þar bar á
góma, og aldrei hefir staðið í
nokkurri kenskubók. Kensla
hans í þessari grein hlýtur að
hafa verið örvandi og þrosk-
andi fyrir nemendur hans Auk
þessa kendi hann aðrar náms-
greinar við og við í forföllum
annara kennara.
Þótt þetta kenslustarf hafi
að vísu verið tímafrekt, en
nauðsynlegt fyrir stúdentana,
er þó þýðing Guðmundar fyrir
Háskólann og sjerstaklega
læknadeildina annars eðlis.
Guðm. heit. var með mestu
gáfumönnum þessa lands hug-
myndaauðugur, sívakandi. las
óhemju bæði í Jræðum sínum
og öðrum efnum, minnið ágætt
og hann var óspar að láta aðra
njóta fróðleiks síns og hug-
mynda.
Hann mátti því nefnast ,,ó-
róinn“ í deildinni, eða vekjand-
inn; stöðugt með heilabrot og
uppástungur hvernig auðið
væri að bæta kensluna. Lítið af
þessu komst þó í framkvæmd
ekki af því að Guðmund skorti
áhuga, eða viljaþrek, heldur af
því hversu fjárreiður til skól-
ans voru skornar við nögl og
vegna húsplássleysis. Þó byrj-
aði Guðmundur á kenslu í verk
legri vefjafræði og skorti þó
flest tæki til þess.
Guðmundur var maður sí-
starfandi og einnig eftir að
hann var sestur í helgan stein.
Hann var ágætlega ritfær og
skrifaði mikið í blöð og tíma-
rit. Árið 1916—1922 starfaði
hann að mælingum á íslend-
ingum og gaf út stórt rit um
þær 1924. Rit þetta verður á-
valt grundvallarrit um likams-
vöxt og líkamsbyggingu íslend-
inga, er þetta frábært vísinda-
afrek og æskilegt að siíkum
mannamælingum verði haldið
áfram. Af öðrum ritum Guð-
mundar vil jeg nefna állstórt
rit um skipulag bæja útgefið
með Árbók Háskólans 1915—
1916. Hafði ekki fyrr verið rit-
að um þessi efni hjer á landi
og því þarfasta nýjung.
Slíkur áhugamaður hlaut
einnig að taka mikinn þátt í
stjórn Háskólans; hann ljet sig
skifta öll mál hans og vildi
framgang hans sem mestan.
Hann var oft í Háskólaráði,
rector Háskólans var hann 1915
og 1924—25 og fórst honum
það vel og farsællega.
Hann hugsaði og las mjög
mikið um húsbyggingar — efni
í þær, stíl og innrjettingu. Hann
var því sjáifkjörinn af lækna-
deild ef stórbyggingar voru á
döfinni.
Hann var formaður í bygg-
ingarnefnd Landsspítalans, enn
fremur í byggingarnefnd Há-
skólans árin 1934—36 og á því
sinn þátt í hinni fögru bygg-
ingu.
Fyrir öll þessi afrek í þágu
vísinda og lands, sæmdi lækna-
deild Háskólans hann heiðurs-
doktorstitli 1941 og er hann
annar maður, sem þá virðingu
hefir hlotið. Hann var heiðurs-
fjelagi í Medicinsk Selskab í
Höfn og Háskóli Hamborgar
sæmdi hann heiðurspemng úr
gulli.
Hjer er horfinn af sviðinu
einn besti starfs- og afreks-
maður ísiands á þessari öld,
gáfur, minni, hugmyndafiug og
hæfni hans alt í óvenju mæli,
mikla starfsorku og starfsþrek,
en mest var um vert: hann
var samviskusamur gæðamað-
ur, sem í engu vildi vamm sitt
vita. . ;■ ';|íi í
Magnús Pjetursson:
Hannesson
I
og læknafjetags-
skapurinn
Fyrir rúmum 10 árum eða 9.
sept. 1936, þegar Guðmundur
Hannesson, prófessor, varð
sjötugur, kom út sjersakt hefti
aí Læknablaðinu, til þess að
minnast hans. Sýnir þetta með
al annars í hve miklu áliti
hann var hjá stjettarbr. sín-
um og hversu mikils þeir virtu
hann. Því svo mikið hafði
áður ekki verið haft við nokk-
urn lækni nema Guðmund
heitinn Magnússon.
p raman á þessu hefti er hann
nefndur „einn besti maður
íslenzku læknastjettarinnar“.
Jeg tel engan efa á því, að
enginn, hvorki leikur nje
lærður muni þá hafa talið
þetta ofmælt, nje heldur að
þeir muni enn telja svo og
þannig hlýtur það að verða
um alla framtíð um þá, sem
nokkur veruleg kynni fá af
störfum og lífi Guðmundar
Hannessonar.
í örfáum orðum er mjer
ætlað að minnast á Guðmund
Hannesson, sjerstaklega í
ambandi við stjettarsamtök
eða stjettarfjelagsskap ís-
lenskra lækna og vil jeg byrja
á því að staðhæfa að með hon
um eiga læknasamtökin á
bak að sjá, ekki „einum sín-
um besta manni“, heldur tví-
mælalaust þeim besta manni,
sem enn hefur komið við
þeirra sögu.
Núverandi Læknafjelag ís-
lands var stofnað 14. jan. 1918
og varð Guðmundur Hannes-
son fyrsti formaður þess. Frá
þeim tíma og fram til 1933 eða
í rúm 15 ár, var Guðmundur
Hannesson altaf í stjórn fje-
lagsins og oftast formaður
þess, en á aðalfundi fjelags-
ins 1933 baðst hann svo ein-
dregið undan endurkosningu
að fjelagsmenn gátu ekki
annað en látið að vilja hans,
þó þeir vissu að þeir mættu
ekki missa hann og að hans
skarð myndi seint eða aldrei
verða fyllt. Og svo mikið er
víst að hefði hann ekki sjálf-
ur tekið af skarið, mundi
hann hafa haldið formennsk-
unni til dauðadags. Svo ó
skifts trausts naut hann með-
al stjettabrræðra sinna, enda
var hann þegar í stað gerður
heiðursfjelagi og heiðursfor-
seti Læknafjelags íslands.
Þótt hann Ijeti af formennsku
hjelt hann lengi vel áfram
að vinna í þágu fjelagsins og|
ætíð var hann boðinn og bú-
inn tfl leiðbeininga og Ijet
sjer á allan hátt mjög annt
um gengi læknasamtakanna
og við Læknfjelag íslands,
sem hann hafði tekið ást-
fóstri, hjelt hann slíkri tryggð
sem það væri hans eigið barn,
enda var það í sannleika svo,
ví æskuár sín lifði það undir
hans handleiðslu og honum
má allra manna mest, þakka
þann þroska, sem það svo
skjótlega náði.
Því var þó ekki þannig far-
ið, að þetta ástfóstur hans
væri ætíð við jafngóða heilsu,
því að á tímabili þjáðist það'
nokkuð af innvortis kvillum
og utanaðkomandi vosbúð og
kulda. En Guðmundur Hann-
nesson hjúkraði því og hjúfr-
aði það undir sínum verndar-
væng og varði það utanað-
komandi andstreymi með
drengskap og einbeittni.
Þó það sje hlutverk mitt að
minnast aðeins á störf Guð-
mundar Hannessonar í þágu
læknasamtakanna, þá er það
ekki unnt í fáum orðum, svo
margþætt voru þau. Til þess
að gera því efni full skil, yrði
að rekja sögu læknasamtak-
anna frá upphafi og saga
Læknafjelags íslands er saga
um störf Guðmundar Hannes-
sonar því hann var lífið og sál-
in í því og þó hann hyrfi úr for
mannssæti, þá sveif andi hans
alltaf yfir því. Og fram á síð-
ustu stundu er óhætt að segja
að hann hafi verið einhver allra
virkasti fjelagi læknasamtak-
anna. Það hafa víst ekki verið
margir fundnir haldnir t. d. í
Læknafjelagi Reykjavíkur án
þess að hann mætti þar og mun
hann hafa haft mjög gild for-
föll, ef það hefur farist fyrir.
Þætti mjer ekki ósennilegt að
hann hafi mætt allra manna
best og ekki nóg með það að
hann sækti fundina heldur Ijet
hann sig málin skifta og var
jafnan glöggur á að benda á alt
sem athygli hans vakti, og til-
lögur hans voru alltaf jafn vel
rökstuddar fram á siðustu
stund.
Jeg átti því láni að fagna, að
vera samstarfsmaðUr Guð-
mundar Hannessonar við
Læknafjelag íslands um mörg
ár og get jeg ekki hugsað mjer
samvinnuþýðari nje samvisku-
samari mann með að vera, því
hann vildi ekki vamm sitt vita.
Hann var svo samvinnuþýður,
að okkur hinum fannst stundum
nærri því um of. Þessu olli hans
mikla samviskusemi og mikli
drengskapur. Hann vildi aldrei
á annan halla nje brjóta bág
við skoðanir andstæðinganna
fyr en hann hafði krufið alt til
mergjar og sjálfur sett sig inn
í rök andstæðingsins og máls-
bætur allar, svo tryggt væri að
ekki væri rangt gert. Þótti okk-
ur hann stundum ganga full-
langt um slíka samviskusemi,
en kunnum þó að meta og
skilja hugsunarhátt hans og
göfugmennsku. — Ekki svo að
skilja að hann fyrir þessar sak-
ir væri nokkur veifiskati. Síður
en svo. Hann var ætíð hinn ein-
beittasti til varnar og sóknar,
þegar öll rök höfðu verið vel
grunduð og barðist af harðfylgi
fyrir sinni sannfæringu gegn
hverjum sem var að ráða. Og
aldrei þurfti að eggja hann eða
hvetja til þess að bera hönd íyr-
ir höfuð síns fjelags og sinnar
stjettar þegar honum fanst því
misboðið eða gert rangt tií.
Hlífði hann sjer þá hvergi og
gekk fram fynr skjöldu.
Starf Guc,inundar Hannes-
sonar í þágu læknasamtak-
anna var ekki eingöngu eða
aðalega að verja stjettarhags-
muni læknanna, heldur engu
síður hitt að hvetja þá til dáða,
vanda um breytni þeirra og
koma þeim-til að starfa sem best
að heilbrigðismálum þjóðarinn-
ar, enda má segja að L. í. bafi
undir forystu hans átt upptökin
að flestum heillaríkustu fram-
kvæmdum þjóðarinnar í heil-
brigðismálum frá árinu 1918 og
jafnvel þó lengra væri leitað.
Jeg sagði áðan að jeg hefði
um mörg ár verið samstarls>-
maður G. H. Þetta er eiginlega
ofmælt, því Guðmundur
Hannesson vann eiginlega allt
sjálfur, svo aðrir komust þar
lítið að. Meðan hann var for-
maður L. í mátti heita að hann
ynni allt sjálfur, sem gera
þurfti, nema innheimtu fjelags-
gjaldanna. Slíkt vinnuþrek, slík
vinnusemi og vinnugleði er al-
veg einstök.
Það er gott til þess að vita að
Guðmundur Hannesson hjelt
sinni andlegu heilsu og starfs-
gleði fram í andlátið. Sjálfsagt
1 hafa starfskraftar hans eitt-
! hvað verið farnir að bila en
ótrúlega lítið eftir aldrinum.
Jeg fjekk brjefspjald frá hón-
um fyrir tæpum mánuði síðan
og skal enginn þar sjá á lit-
hönd hans, að honum hafi í
nokkru verið farið að förla þó
áttræður væri.
Það er gott að leggjast þann-
ig til hinstu hvíldar að Joknu
jafnmiklu, margbrotnu og göf-
ugu æfistarfi, elskaður og virt-
ur af öllum, ekki síst stjettar-
bræðrunum. — í garð læknanna
er höggvið stórt skarð. Lækna-
stjettin mun jafnan minnast
með þaltklæti og aðdáun hins
ágæta foringja, vammlausa
fjelaga, vinarins hollráða, ljúf-
mennisins ástúðlega og áhuga-
mannsins sívakandi.
„Góðu dægri verður sá
gramur um borinn,
er sjer getur slíkan sefa“.
Eggert Claessen
Gústaf A. Sveinsson
hæstar j ettarlögmenn
Oddfellowhúsið. — Sími 1172.
AJlskonar lögfræðistörf.
Skrifstofustúlka
Stúlka, vön vjelritun og öðrum algengum skrif
stofustörfum, óskast nú þegar eða síðar.
Svéinn éJaiíáóoh h f.
Laugaveg 105: