Morgunblaðið - 19.10.1946, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19. okt. 1946 '
stuðningnr Lunds-
við nýsköpnninu
Úfiáii á framleíðsluvörur lullnægjandi.
rásöp ións 0. Maríassonar bankasfjóra
bunkuns
FRAM hafa komið í Þjóðvilj-
anum fullyrðingar um, að Lands
bankinn eða stjórn hans hafi
kippt að sjer hendinni með út-
lán til fiskframleiðenda, svd til
vandræða hafi komið fyrir út-
gerðarmenn af þeim sökum.
Hefir tíðindamaður frá blað-
inu átt tal við Jón G. Marías-
son bankastjóra, og spurt hann
um hvaða hæfa sje fyrir um-
mælum þessum í garð bank-
ans.
Tiíhæfulaus ummæli Þjóð-
viljans.
Þau eru ekki á rökum reist,
segir Jón. Bankastjórnin hefir
haft þá reglu, að lána útgerð-
armönnum út á venjulegar út-
flutningsvörur tvo þriðju hluta
af gangverði vörunnar og er
þeirri reglu fylgt enn, nema
hvað breytt var til í vor um
lán til hraðfrystihúsanna. Eig-
endur þeirra hjeldu því fram,
að þessi lánsupphæð nægði
þeim ekki.
Varð þá að samkomulagi
milli bankanna að lána tvo
þriðju af gangverði hraðfrysta
fisksins út á 1. veðrjett ,en 10
kr. út á hvern kassa að auki,
gegn 2. veðrjetti, enda var fisk-
urinn þá fyrirfram seldur. Ut-
flutningsverðmæti hvers kassa
hefir verið og er nú um 62
krónur, en framleiðendur hafa
fengið að láni 50 krónur út á
hvern kassa, eða sem svarar
nálega 5/6 hlutum verðs.
Koíaflökun.
— Því hefir verið haldið
fram, að bankinn hafi ekki lán-
að út á hraðfrystan kola, svo
kolaveiðar hafi því hætt.
Þessi staðhæfing undrar
mig stórlega. Bankinn hefir lán
að 100 krónur út á hvern kassa
(25 kg.) af kolaflökum, en það
er um % hlutar af áætluðu
úlflutningsverði kolans.
Annað mál er svo það, að lít-
ið eða ekkert mun hafa verið
selt á þessu ári af hraðfrystum
kolaflökun, svo nú liggja frysti
húsin með um 800 smálestir af
þessarf vöru.
Út á saltfiskinn hefir bankinn
lánað kr. 1.10 á kg. af þorski,
en 70 aura á kg. af ufsanum.
Yfirleitt hefi jeg ekki orðið
var við að viðskiptamenn bank-
ans hafi kvartað yfir því, að
bankinn hafi ekki lánað nægi-
lega mikið út á framleiðslu-
vöruna, enda hjer fylgt gamalli
venju og ákvæðum í reglugerð
bankans.
Viðskiftasamningar.
Síðan barst talið að markaðs-
horfum og viðskiptasamning-
um, og upplýsti bankastjórinn
það, sem hjer fer á eftir.'
Samkvæmt vöruviðskipta-
samningum við Sovjetríkin,
sem gerðir voru í maí s. 1.,
kaUpa þau verulegan hluta af
freðfiskframleiðslu þessa árs,
eða 15 þús. tonn, og auk þess
nokkuð af saltsíld, síldarlýsi og
þorskalýsi, en við fáum þaðan
kol og timbur. Vörurnar eru
á báða bóga greiddar I dollur-
um. — Þrjú skip annast nú
flutning til Sovjetríkjanna á
þeim afurðuxn, sem við seljum
þan'gað. Til septemberloka hafa
verið fluttar út til Sovjetríkj-
anna afurðir fyrir 29,7 milj. kr.,
þar af hraðfrystur fiskur fyrir
18,4 milj. kr.
Til Finnlands.
í desember síðastliðið ár var
eins og kunnugt er gerður vöru
viðskiptasamningur við Finn-
land. Samkvæmt honum skuld
batt íslenska stjórnin sig til að
veita útflutnir.gsleyfi til Finn-
lands fyrir 20 þús. tunnum af
saltsíld, auk lítils rhagns af hrað
frystum fiski, þorskalýsi og ull.
Finnska stjórnin skyldi á hinn
bóginn leyfa útflutning til ís-
lands á tilteknu magni af
pappír, pappírsvörum og vör-
um úr trje. Það sem af er þessu
ári hafa verið fluttar til Finn-
lands 8000 tunnur af síld.
Til Tjekkóslóvakíu.
Til Tjekkó-Slóvakíu hafa
verið fluttar út á þessu ári af-
urðir fyrir rúmar 7 milj. kr.,
aðallega hraðfrystur fiskur.
Landsbankinn lánar andvirði
útflutningsvaranna um eins árs
bil, en notað er af andvirðinu
það sem hægt er til kaupa á
tjekkneskum vörum. Nema þau
vörukaup nú hátt á 2. milj. kr.
Mismunurinn á svo á sínum
tíma að greiðast samkvæmt við
skiptasamningi milli landanna.
Frakkland.
Til Frakklands munu hafa
verið fluttar út á þessu ári af-
urðir fyrir um 8 milj. kr., aðal-
lega hraðfrystur fiskur og sölt-
uð hrogn. Hefir þessi útflutn-
ingur verið greiddur í sterlings
pundum. En nú mun verða sú
breyting á, að útflutningur þang
að verði greiddur í frönkum og
andvirðið notað til vörukaupa
í Frakklandi.
Af augljósum ástæðum hefir
enn ekki verið hægt að gera
viðskiptasamning við ítölsk
stjórnarvöld. En væntanlega
verður þess skammt að bíða nú
þegar búið er að ganga frá frið-
arsamningum við Ítalíu.
Enginn fiskur hefir verið
sendur til Spánar á þessu ári
og mun það stafa af því, að
Alþýðusamband íslands hafi
lagt bann við afskipun fisks
þangað. Hefi jeg heyrt að þessu
banni sje nú afljett.
179 miljónir til framkvæmda.
— Hvað er hæft í því, sem
klingt hefir úr vissri átt nú um
tíma, að Landsbankinn hafi
snúist öndverður gegn nýsköp-
uninni og reynt að stöðva hana?
Reikningar bankans ættu að
vera nokkuð haldgott vitni í
þessu máli, segir bankastjór-
inn.
Frá &ví að nýsköpunin hófst
— jeg kalla að það hafi orðið
í ársbyrjun 1945 — hafa útlán
Landsbánkans í Reykjavík auk
ist um 139 milj. kr. Þar við
bætist. svo aukningín á verð-
brjefaeign bankans, sem er 40
milj. kr. Mjög mikið af þessu
fje, 179 milj. kr., hefir farið
í byggingbr síldarverksmiðja, í
raforkustöðvar, hafnarbætur,
fiskiðjuver, hraðfrystihús, fiski
skip og flutningaskip og marg-
víslegar aðrar framkvæmdir.
Sjávarútvegslán.
í ársbyrjun 1945 námu út-
lán bankans til sjávarútvegs og
sjávarvöruiðnaðar 25 milj. kr.,
eða 28% af heildarútlánum
bankans, en í lok júlí s. 1. voru
þessi útlán 93 milj. kr., eða
39% af heildarlánunum.
Af reikningunum er greini-
legt að þetta hefir komið við
bankann, því um mitt ár í fyrra
átti sparisjóðsdeildin um 200
milj. hjá seðlabankanum, en nú
er sú inneign ekki nema um
50 milj. kr.
Stofnlánadeildina vantar fje.
Minna má á það í þessu sam-
bandi, að á miðju þessu sumri
tók stofnlánadeild sjávarútvegs
ins til starfa. Á seðlabankinn
að lána deildinni allt að 100
milj. kr. til nýsköpunarfram-
kvæmda, en sú upphæð mun
ekki gera betur en nægja til að
lána út á aðkeyptu fiskiskipin.
Nokkuð af þessum 100 milj. kr.
er innifalið í ofangreindri út-
lánaaukningu, t. d. það sem bú-
ið er að greiða í nýju togurun-
um, bráðabirgðalán út á fiski-
skip o. fl.
Þrátt fyrir þetta vantar enn
stórfje til þess að stofnlána-
deildin sje hlutverki sínu vax-
in. Lögin um stofnlánadeild-
ina gera svo ráð fyrir, að deild-
in veiti svokölluð B-lán, er
verja má til innlendra fram-
kvæmda að því leyti, sem þær
krefjast ekki erlends gjaldeyris.
Fjár til þessara B-lána er gert
ráð fyrir að deildin afli meðal
annars með útgáfu vaxtabrjefa.
í sumar bauð deildin út mjög
hagkvæm vaxtabrjef í þessu
skyni. Utboðsupphæðin var 10
milj. kr., en áskriftir hafa enn
ekki borist að meira en 1,2 milj.
kr. Er hin Ijelega þátttaka al-
mennings í þessu útboði ekki
vansalaus og virðist ekki bera
vott um að mikill skilningur
sje fyrir hendi á þeim stórfelldu
framkvæmdum, sem nú standa
yfir og hinni brýnu fjárþörf til
þeirra. Bið jeg yfur að skora
á fólk, unga sem gamla, ríka
sem fátæka, í öllum stjettum,
■
að bregða nú við og kaupa brjef
stofnlánadeildarinnar, hver eft-
ir sinni getu. Stærð brjefanna
er 500 kr., 1000 kr. og 5000 kr.
og eru til tveggja, þriggja, fimm
og fimmtán ára. Ef fengist sem
svarar 500 kr. frá hverjum vinn
andi manni í landinu, þá væri
í bili leyst úr brýnustu fjárþörf
stofnlánadeildarinnar og afstýrt
því að hálfnuð verk stöðvist og
á hinn bóginn skapaðir mögu-
leikar til að hefja nokkuð. af
.fyrirhuguðum framkvæmdum.
Ólafur Sveinbjörnsson var
einn þeirra, sem sæti tóku í
Trygginganefnd. Misritaðist
föðurnafn hans í blaðinu í gær.
Sjötíu og níu ára er í dag,
19. okt., Indriði Finnbogason
frá Fáskrúðsfirði. Hann dvelur
nú á Elliheimilinu í Hafnar-
firði.
Yfirlýsing sakadómarans
SAKADÓMARINN í Reykja-
vík er sá einn maður á landi
hjer, sem flestir menn eiga
frelsi sitt og æru undir. Undir
hans dómi eiga þeir íbúar höf-
uðstaðarins, sem sakaðir eru
um refsivert brot hvort þeir
eru sýknaðir eða sakfeldir, og
þeir sakfeldu, hvort þeir hljóta
rjettláta refsingu eða eigi.
Þeim manni, sem slíkur
vandi er lagður á herðar, er
sýndur meiri trúnaður en flest-
um öðrum. Til hans verða menn
að geta borið fullkomið traust.
Hann má eigi vera staðinn að
stráksskap eða óknyttum,
hvorki í embættisstörfum eða
utan þeirra. Enn þá síður verð-
ur við það unað, að hann verði
grunaður um saknæmar hót-
anir eða opinber ósannindi. —
Engum manni ætti fremur en
sakadómara sjálfum að vera
Ijóst, að ef rökstuddur grunur
um slíkt kemur upp, þá er það
nauðsyn, bæði vegna hans
sjálfs en þó miklu fremur
vegna allra þeirra, sem eiga
undir hann mál að sækja, að
grunsemdirnar sjeu rannsakað-
ar til hlítar. *
Sakadómara ætti einnig að
vera það ljóst, að best fer á,
að þegar slíkar grunsemdir eru
vaknaðar, þá sjeu þær rann-
sakaðar af þar til bærum dóm-
stólum. Staðreyndirnar sjálfar,
svo sem þær sannast fyrir
dómi, látnar tala sínu máli, en
blaðaskrif látin bíða meðan
dómarinn vinnur að rannsókn
sinni. Þessa krefst sakadómar-
inn af óbreyttum afbrotamönn-
um, þegar þeir eru leiddir fyrir
hann, og minni velsæmiskröfur
getur hann naumast gert til
sjálfs sín, en þeirra ólánssömu
samborgara sinna, sem honum
er ætlað að sitja til dóms yfir.
Þessi hefir þó eigi raun á
orðið. Hið furðulega hefir skeð,
að sakadómari hefir sjálfur
hafið blaðaumræður um rann-
sókn þá, sem nú stendur yfir
út af athæfi því, sem hann er
sakaður um og vissulega hlýt-
ur að svifta hann nauðsynlegri
virðingu og áliti, ef satt reynist.
Og verra en það. í ritsmíð sinni
segist sakadómari „þegar jeg
hafði hugsað málið“, hafa sagt
yfirmanni sínum, dómsmála-
ráðherranum, ósatt um atriði,
sem í augum allra heilbrigðra
manna hlýtur að ráða miklu um
það, hvort sakadómari verði
talinn hæfur til að gegna sínu
vandasama embætti.
Slík yfirlýsing af hálfu dóm-
ara er sem betur fer alveg ein-
stæð, og er sannast sagt erfitt
að skilja, hvernig sakadómari
getur „hugsað“ sjer að halda
embætti sínu eftir hana. Eða,
hvernig á hann með myndug-
leik að geta ámint sakborna
meðbræður sína um að segja
satt fyrir rjetti, eftir að hann
hefir sjálfur, ótilneyddur á op-
inberum vettvangi gefið þá yf-
irlýsingu, að hann, eftir að
hafa hugsað málið, hafi um
mikilsvert atriði sagt dómsmála
ráðherranum ósatt?
Almenníngúr hjer í bæ krefst
þess, að mál sakadómarans
verði rannsakað til hlítar,; að
ekkert verði undan dregið og
skýrt komi í ljós, hvort gera
eigi minni velsæmiskröfur til
sakadómarans í Reykjavík, en
gerðar eru til venjulegra af-
brotamanna, sem dregnir eru
fyrir lög og dóm.
Málverkasýning
Á SÝNINGU Kristins Pjet-
urssonar í Sýningarskálanuni
í Kirkjustræti eru samtals eitt-
hundrað verk. Níu ár eru síðari
Kristinn Pjetursson sýndi hjer
síðast. Og er menn rifja upp
fyrir sjer sýningu hans þá, ert
um talsverða breytingu a'ð
ræða, og hefir þó ytri. búnaður
mynda hans tekið hvað mest-
um stakkaskiftum. Hann hefir
dálæti á að færa myndir sínar
í íburðarmikinn búning sterkra
lita rómantískra andstæðna,
Viðfangsefriin eru að jafnaði
landslag og eru mörg þeirra frá
Vestfjörðum, sem þrátt fyrir
„stiliseringuna11, bera keniii-
merki þess staðar sem þau eru
af. Þetta samspil raunveru-
leika og ímyndunar fer ekki
altaf illa saman, þótt stundum
sje skotið yfir markið, eins og
tildæmis í myndinni frá Hól-
um í Hjaltadal, þar sem mál-
aður er rauður kross í eitt
hornið og blár í annað. Vatns-
litamyndirnar eru yfirleitt
þíðari en olíumyndirnar. í því
sambandi vildi jeg nefna No.
45 „Gjarðhamar", og Nr. 55
„Ögur við ísafjarðardjúp“.
Það er áberandi í hinum ný-
uppteknu „stílum“, hvað hugs-
að er meira um hávaða og
gauragang, ef svo mætti segja,
heldur en hljóðlega frásögn,
sem vissulega krefst þjálfaðrar
meðferðar lfta og lína, sem
holt er að þreytast við, og sem
meira skilur eftir, þá öllu er
lokið.
Aðeins eru fjögur ár síðan
menn gátu skoðað myndir við
góð skilyrði. Hafa menn líka
notað sjer það tækifæri, því að
sýningar hjer eru mjög vel
sóttar, sem betur fer.
Orri.
— IMurnberg
Frh. af bls. 1
járnstykki, sem var um tveir
þumlungar á lengd. — Aldrei
komst upp, hvar hershöfðing-
inn hafði náð í þetta. Skömmu
seinna fundust skóreimar, seín
bundnar höfðu verið saman, í
klefa Dönitz, og skeið var tekin
af Sauckel 3. ágúst.
’**■- ' !
Einn hinna sýknuðu.
Schacht hafði á einhvern hátt
tekist að komast yfir þriggja
feta langan snærisspotta, en
nokkru seinna — 10. febrúar —<
gerði Göring þriðju tilrauninU
til að leika á rjettvísina, með
því að smygla vírbút inn í klefu
sinn.
Yfirvöldin í Núrnberg segja,
að ekkert hafi komið í ljós, sera
gefi nokkra von um, að skýring
fáist á því, á hvern hátt Göring
náði í eitrið. Leitað var á föng-
unum og í kleíum þeirra þrisv-
ar sinnum í viku og eftirlit haft
með þeim dag og nótt.
LONDON. Fimm breskir þing-
menn eru nýlega komnir til
Japan. Þeir eiga að ræða her-
nám landsins og ýmislegt því
viðkomandi við hernámsstjórn-
ina þar.