Morgunblaðið - 12.11.1946, Blaðsíða 10

Þiiðju 'ciÉ'iníi 1,2., npy..
10
MORGUNBLAÐIÐ
Verkamenn eiga að njóta jafnrjettis
innan stjettarsamtakanna
Stjettasamtök verkalýðsins á
Islandi hafa bæði fyrr og síðar
orðið fyrir allmikilli pólitískri
ágengni frá vissum flokkum.
Hefir þetta komið fram í því,
að ákveðnir flokkar hafa viljað
með einhverjum ráðum ná
þeirri valdaaðstöðu innan
stjettasamtaka verkalýðsins, að
þeir gætu notað þessi samtök
sjer til framdráttar í hinnni
pólitísku valdabaráttu.
í tíð Alþýðuflokksins, eða
meðan stjettasamtök verkalýðs
ins, Alþýðusamband íslands, og
hin pólitísku samtök jafnaðar-
manna, Alþýðuflokkurinn, voru
eitt og hið sama, og sömu lög
giltu fyrir báða aðila, þá var
það svo, að verkamaðurinn var
ekki hlutgengur til trúnaðar-
starfa innan sinna samtaka,
nema hann játaðist undir það
að vera Albýðuflokksmaður,
fylgja lögum og reglum Alþýðu
flokksins.
Þessari einstæðu skoðana-
kúgun innan stjettasamtakanna
var afljett fyrir ötula baráttu
Sjálfstæðisverkamanna og Sjálf
stæðisflokksins, og kom fullur
formlegur skilnaður þessara
tveggja óskyldu samtaka til
framkvæmda árið 1942.
Nú er það aftur á móti svo,
að kommúnistar leggja á það
höfuðkapp að ná valdaaðstöðu
fyrir sína menn við meirihluta-
kosningar þær, til stjórnar- og
trúnaðarstarfa, sem fram fara
innan fjelaganna, til þess á
þann hátt að geta haft tögl og
hagldir í stjettafjelagsskap
verkalýðsins.
Það er að vísu svo, að stjórn
málaátök verða að sjálfsögðu
ekki útilokuð mnan verkaiýðs-
samtakanna. Þar eru menn
saman komni’’ vegna stjettaað-
stöðu og hafa að sjálfsögðu
mjög mismunandi stjórnmála-
legar skoðanir. Það, sem máli
skiftir, er hinsvegar, að engir
sjeu í þessu efni ofríki beittir
og menn hafi hlutfallslega
jafna aðstöðu til þess að koma
fram pólitískum skoðunum eða
áhrifum.
Aukið lýðræðislegt
rjettlæti.
Það hefir frá öndverðu verið
eitt aðalbaráttumál Sjálfstæð-
isverkamanna, til þess að koma
á meira rjettlæti í þessum efn-
um innan verkalýðssamtak-
anna, að teknar yrðu upp hlut-
fallskosningar til allra trúnað-
ar- og stjórnarstarfa. — Með
þessu yrði trygt það sjálfsagða
og lýðræðislega rjettlæti, að
nokkurt tillit eða hlutfallslega
tillit sje tekið til minnihlutans
innan samtakanna á hverjum
tíma, ef til átaka kemur.
Þetta hefir verið eitt aðal-
baráttumál núverandi forseta
Alþýðusambands íslands, Her-
manns Guðmundssonar, en hins
vegar hefir hann ekkert aðhafst
því til framdráttar þann tíma,
sem hann hefir setið í valdastóli
forseta Alþýðusambandsins.
Að öllu þessu athuguðu hefi
ýeg leyft mjer að bera fram
é Alþingi frumvarp til laga um
það, að það skuii skylt að við-
hafa hlutfallskosningar tíl
ftjórnar- og trúnaðarstarfa inn
Eftir Jóhann Hafstein
an stjettasamtaka verkalýðsins
og við kosningar til Alþýðusam
bandsþings og stjórnar Alþýðu-
sambandsins, ef þess er krafist
af Vs hluta þeirra. sem hlut
eiga að máli á hverjum stað og
hverjum tíma.
Þetta frumvarp hefir sætt mis
jöfnum undirtektum og all,-
miklu aðkasti frá kommúnist-
um og reyndar Alþýðublaðinu
einnig.
Mótbárurnar
gegn rnálinu:
Jeg skal nú víka nokkuð að
þeim rökum, sem uppi hafa
verið gegn málinu, ef rök skyldi
kalla.
Það er sagt, að með hlut-
fallskosningum sje verið að
innleiða pólitískar kosningar
innan stjettasamtakanna og ver
ið að skapa þar sundrungu og
rjúfa faglega einingu verka-
lýðsins. Þessu hampa komm-
únistar. Þeir segja, að ekki eigi
að innleiða póiitískar hlutfalls-
kosningar. Jeg vil nú leyfa mjer
að spyrja: Eru pólitískar hlut-
fallskosningar nokkuð pólitísk-
ari en pólitískar meirihluta-
kosningar, því ef hlutfallskosn-
ingar innan verkalýðssamtak-
anna eru svo mjög pólitískar
að varast ætti þær af þeim sök-
um, þá verða menn að geta sýnt
fram á, að þær meirihlutakosn
ingar, sem nú eru viðhafðar,
sjeu ópólitískar og hafi þá það
fram yfir hina kosningaaðferð-
ina. Að sjálfsögðu kemur það
ekki til mála, að svo sje, og
ekkert annað en fullkomin skyn
helgi af hálfu kommúnista, þeg-
ar þeir tala um, að með hlut-
fallskosningum væri verið að
innleiða póiitík í sjettafjelags-
skapinn, sem annars sje þar
ekki fyrir hendi. Það er stað-
reynd, að fram hafa farið á
haustinu kosningar til Alþýðu-
sambandsþings, og kommú.nist-
ar hafa farið hamförum og ferð
ast um landið þvert og endi-
langt til þess að hafa sín pólit-
ísku áhrif í þessum kosningum
og reyna að tryggja pólitísk
kjör fulltrúa í hverju einasta
verkalýðsfjelagi, sem þeir áttu
þess nokkurn kost. Það er því
fullkomið blygður.arleysi, að
fórna höndum og tala um, að
verið sje að innleiða pólitík
innan verkalýðssamtakanna. —
Það kann að vera, að komm-
únistar vilji útiloka pólitísk
áhrif innan verkalýðssamtak-
anna, en það takmarkast bara
við það, að beir vilja útiloka
pólitísk áhrif allra annara
flokka heldur en þeirra sjálfs.
Þeirra pólitísku áhrif eiga að
vera einráð innan samt., þess
vegna má ekki taka upp lýð-
ræðislegar rjettlætisaðferðir
við kosningar innan þeirra.
Þá eru þau önnur rök, sem
færð hafa verið fram gegn þessu
máli, að ekki eigi að löskipa
hlutfallskosningar innan verka
lýðssamtakanna, heldur sje það
mál stjettasamtakanna sjálfra,
að taka þetta upp af frjálsum
vilja, þegar hann er fyrir hendi.
Þessi mótbára er formlegs eðl-
is, tekur ekki afstöðu til efnis-
hliðar málsins, heldur þess
forms, sem það er fram borið í.
Skal jeg viðurkenna fúslega, að
æskilegast væri, að ekki þyrfti
til þess að taka, að beita af-
skiftum löggjafarvaldsins. Hins
vegar er það á engan hátt óeðli
legt, að löggjafarvaldið láti sig
skifta það, hvaða skipulagsregl
um þau fjelagssamtök í landinu
starfa eftir, sem hafa jafn mikla
almenna þjóðfjelagslega þýð-
ingu eins og stjettasamtök
verkalýðsins. Það sem gerist og
ákvarðast innan þessara sam-
taka, hefir ekki eingöngu þýð-
ingu fyrir þau ein og meðlimi
þeirra, heldur og fyrir þjóðina
í heild oft og einatt. Og þar sem
hjer er um að ræða, að tryggja
minnihlutanum lýðræðisleg
rjettindi, þá er á það að líta,
að það er ekki aðstáða til þess
að koma slíku máli fram af
frjálsum vilja, innan samtak-
anna, meðan meirihlutinn vill
nota valdaaðslöðu sína til þess
að standa á rjetti minnihlutans.
Jeg hafði reyndar búist við
því, þegar Hermann Guðmunds
son forseti Alþýðusambands ís-
lands tók við því embætti, að
hann myndi þá beita áhrifum
sínum innan Alþýðusambands-
ins, til þess að fá þessu máli
framgengt af frjálsum vilja, þar
sem hann hafði mjög svo barist
fyrir því, að slíkt kosningafyr-
irkomulag yrði tekið upp inn-
an stjettasamtakanna, sem hjer
um ræðir. Og þess ber þá að
gæta að það er ekki fyr en eftir
að hann hefir setið um tveggja
ára skeið aðgerðalaus í þessum
efnum, sem æðsti valdámaður
Alþýðusambandsins, sem horfið
er að því ráði að hreyfa þessu
máli á Alþingi í frumvarps-
formi. Tel jeg, að flutningur
málsins hafi þá þegar nokkra
þýðingu, ef hann mætti verða
til þess að rumska við forseta
Alþýðusambands og öðrum, er
sofið hafa á verðinum i þessu
rjettlætismáli. Jeg get látið
þess getið, að forseti Alþýðu-
sambandsins spurði mig, að lok
inni fyrstu umræðu á Alþingi,
um þetta mál, hvort jeg vildi
draga mína tillögu til baka, ef
hann lofaði því, að beita sjer
fyrir því innan Alþýðusamtak-
anna, að hlutfallskosningar
yrðu teknar upp þar af frjálsum
vilja, án afskifta löggjafar-
valdsins. Þykir mjer þetta
nokkru skifta og vísbending
um, að málið kunni nú að kom-
ast á meiri hreyfingu en verið
hefur, hvað svo sem verður um
framgang þess á Alþingi.
Rjettmæti málsins
og hliðstæð for-
dæmi.
Þá vil jeg víkja að ýmsum
atriðum í sambandi við þetta
mál, sem mæla með framgangi
þess.
Jeg skil naumast. að nokkur-
um blandist hugur um, að hlut-
fallskosningar eru í eðli sínu
miklu rjettlátara form heldur
en einfaldar meirihlutakosn-
ingar, ef um það er að ræða,
að nokkur átök eða fLokka-
drættir geti átt sjer stað ,eða
eigi sjer stað við kosningar,
enda upphaflega fram komnar
til þess að fullnægia kröfu lýð
ræðisins um jafnrjetti og eðli-
legt tillit gagnvart minnihlutan
um. Forvígismaður breskra jafn
aðarmanna, forsætisráðherra
Breta, Clement Attlee, hefir
sagt:
„Lýðræði er ekki einungis
stjórn meirihlutans, held-
ur meirihlutastjórn, sem
ber virðingu fyrir rjettind
um minnihlutans. Þar sem
öllum skoðunum minnihlut
ans er lialdið niðri, þar er
ekki um raunverulegt lýð-
ræði að ræða“.
Þetta held jeg, að Alþýðu-
flokksmönnum hjer sje hollt að
hugleiða. Þeirra afstaða í þessu
máli er nokkuð kynleg. Sam-
kvæmt skrifum þeirra í Alþýðu
blaðinu kemur fram, að þeir
vilja ekki taka upp hlutfalls-
kosningar, af því að þær geti
orðið til þess, að kommúnistar
kunni að hafa nokkur áhrif
innan verkalýðssamtakanna, en
raunverulegt fylgi þeirra þar
sje ekki nema 25% af verka-
mönnum. Þeim hafi að vísu nú
með bellibrögðum tekist að ná
meirihlutavaldi viðast hvar inn
an samtakanna, þrátt fyrir
minnihluta sinn, en það beri að
haga svo meirihlutakosningum,
að andstæðingar kommúnista
innan verkalýðssamtakanna
sæki þær nógu vel, og eins og
stendur í Alþyðublaðinu — ...
„og það ryði kommúnistum að
fullu í eitt skifti fvrir öll. —
Þetta er í öllu mjög lýðræðis-
legt. Og á þennan veg ber að
skipa þessum málum, en það
verður ekki gert á Alþingi“. —
Jeg get nú ekki fallist á, að það
sje mjög lýðræðislegt, að úti-
loka áhrif kommúnista fyrir
fullt og allt innan verkalýðs-
samtakanna, ef það eitt tækist
að ná meirihlutaaðstöðu gegn
þeim innan stjettasamtakanna.
Þetta viðhorf Álþýðublaðsins
sýnir, að þeir Albýðuflokks-
menn miða ekki afstöðu sína
við það, hvað sje rjett og ekki
rjett, heldur hitt, með hvaða
pólitískum aðferðum þeir hafi
mesta möguleika til þes sað ná
sjer niðri á andstæðingum sín-
um.
Hlutfallskosningar eru fram
bornar og meðal til þess að
lækna slíka pest í fólki og alla
þá óáran, sem hún leiðir af sjer.
Við lifum ekki til farsældar í
þessu þjóðfjelagi með því, að
bolast hver gegn öðrum, held-
ur hinu, að hver og einn njóti
þess tillits, sem rjettlátt er.
Það má nefna hliðstæð sam-
tök verkalýðssamtökunum, þar
sem hlutfallskosningar hafa
verið upp teknar og þykja sjálf
sagðar.
Það hafa verið teknar upp í
Búnaðarfjelagí íslands hlutfalls
kosningar, þegar kjósa á full-
trúa til Búnaöarþings. Á sama
hátt gilda hlutfallskosningar
við fulltrúavai innan hins ný-
stofnaða stjettasambands
bænda, sem er .einmitt hreinn
stjettafjelagsskapur á sama hátt
og fjelagsskapur verkalýðsins.
í Háskólanum eru viðhafðar
hlutfallskosningar, er kjósa á
til Stúdentaráðs, og man jeg
ekki betur en kommúnistar þar
hafi einmitt verið með í því, að
beita sjer fyrir því, að slíkt
kosningafyrirkomulag væri þar
tekið upp. En aðstaðan er tölu-
vert hliðstæð. Það er þarna um
að ræða einskonar sjettafjelags
skap. Stúdentaráðið er níu
manna stofnun, sem stúdent-
arnir kjósa til þess að koma
fram fyrir sína hönd og gæta
hagsmuna Háskólastúdentanna.
Að sjálfsögðu liggja langflest
verkefni Stúdentaráðsins utan
við hinn pólitíska verkahring.
Engu að síður skiftast stúdent-
arnir í pólitíska floltka um það,
hverjum þeir vilja veita umboð
til þess að gæta málefna sinna
í Stúdentaráðinu.
I stærsta verklýðsfielagi
landsins, Dagsbrún, eru kosnir
31 fulltrúi á Alþýðusambands-
þing. Fram koma tveir eða
fleiri listar. Finnst mönnum það
rjettlæti, að sá listinn, sem fær
örfá, eða e. t. v. einu attkvæði
fleira en hinn, fái alla full-
trúana kosna en hinn engan?
Þetta atriði er svo augljóst, að
það þarf ekki vitnanna við.
Þess er þá einnig að minnast,
að verkamenn í Dagsbrún, er
fylgja Alþýðuflokknum, hafa
tekið ákveðna afstöðu með hlut
fallskosningum, og var sam-
vinna milli þeirra og sjálfstæð
isverkamanna í fjelaginu, við
síðasta fulltrúakjör til Alþýðu-
sambandsþings — um það, að
beita sjer fyrir þessu rjettlætis
máli.
Þáttur forseta
Alþýðusambands-
ins:
Að lokum vil jeg svo víkja
nokkrum orðum að því, sem
snertir sjerstaklega forseta Al-
þýðusambands íslands, Her-
mann Guðmundsson, og er þess
eðlis, að mjer finnst ástæða til
þess að vænta nokkurs brautar
gengis af honum í þessu máli.
Hann hefir verið formaður
útgáfustjórnar blaðsins „Lýð-
frelsið“, sem mjög skorinort og
óhikað barðist fvrir því máli,
sem hjer um ræðir.
Fyrstu greinina, sem birtist
í þessu blaði ritaði Hermann
Guðmundsson sjálfur, undir
fyrirsögninni:
„Hvers vegna verkamenn
fylgja Sjálfstæðisfiokknum?11
Þar kemst hann m. a. svo að
orði:
„Á Alþingi berjast þing-
mcnn Sjálfstæðisflokksins
fyrir því, að stjettarf jelögin
verði gerð að hreinum fag-
fjelögum, sbr. frumvarp
Bjarna Snæbjörnssonar á
haustþinginu 1939. Það er
því ekki neitt undrunar-
efni, heldur eðlileg afleið-
Frh. á bls. 12.