Morgunblaðið - 16.04.1947, Síða 9

{Miðvikudagur 16. apríl 1947
MOUGUNBLAÐIÐ
»
STJÓRN ÓLAFS THORS
Islensk stjórnmál hafa Iengi
verið háð því lögmáli að vera
mjög tengd við persónuleg sjón-
armið. Einna mest hefir þó á
þessu borið síðan Framsóknar-
flokkurinn hóf göngu sína. Hann
hefir alla sína tíð verið persónu-
legri í ádeilum en allir aðrir
flokkar. Hvort þar er orsök þess
hve mikil ógæfa hefir elt þann
flokk eða ekki er ekki gott að
fullyrða um, en ekki erþað ólík-
legt, því það er mikið spakmæli
sem einn vitur maður sagði:
„Eæstir menn bíða þess að fá
hcgningu í öðrum heimi fyrir
drýgðar syndir. Þeir verða flest-
ir að taka út hegninguna í þessu
3ífi“.
Engan stjórnmálamann hafa
Tímaliðar .elt eins þrálátlega
með rógburði og Ólaf Thors.
Hann er líka sá stjórnmálamað-
ur sem ber höfuð og herðar yfir
alla hina, sem nú lifa. Á honum
hefir sannast áþreifanlega hin
ágæta samlíking Hannesar Haf-
stein: „að lakasti gróðurinn ekki
það cr, sem ormarnir helst vilja
naga“,
Fjórum sinnum hefir Ólafur
Thors.átt sæti í ríkisstjórn og í
tvö síðari skiftin sem forsætis-
og utanríkisráðherra. Hjer er
eigi ætlunin að skrifa sögu hans
sem ráðherra. Það er of viðtækt
efni fyrir blaðagrein. Hitt er nú
sjerstök ástæða til að minna al-
menning á, að stjórn hans hefir
orðið íslensku þjóðinni til mik-
ils.gagns. Er það að vísu mörg-
pm kunungt, en ekki nógu
inörgum og þar kemur það glögt
fram hve málefni þjóðarinnar
eru nátengd starfsemi einstakra
manna.
í fyrsta sinn varð ólafur
Thors ráðherra um fárra vikna
skeið 1932 þegar Hermann Jón-
asson kvað upp dóminn yfir
Magnúsi Guðmundssyni og sem
verða mun svartasti skugginn
sem hviílir yfir Hermanni til
æviloka.
Á þessu tímabili gerðist ekk-
ert sjerstaklega merkilegt í ráð-
herratíð Ólafs Thors, enda var
starfið aðeins bráð'abirgðastarf.
í anriað sinn var Ólafur Thors
ráðherra 1939—1942. Það varífremur öllum ríkisstjórnum
hans verk, að Sjálfstæðisflokk- ] þessa lands valdið mikilli aðdá-
urinn gekk þá til samvinnu með un og illvígri andstöðu.
in fyrst og fremst að þakka Ólafi
Thors.
Að hinu leytinu gaf þessi sam-
vinna slíka reynslu af sumum
foruigjum Framsóknarflokksins,
að flestir þeir sem kunnugastir
voru á því tímabili töldu hana
úrslitareynslu, sem ekki þyrfti
að bæta við síðar.
Eftir stjórnarslitin 1942
myndaði Ólafur Thors flokks-
stjórn Sjálfstæðismanna með
vinsamlegu hlutleysi Alþýðu-
flokksins og Sósíalistaflokksins.
Sú stjórn varð happasæl stjórn
fyrir land og lýð og mun lengi
að henni búa ef lukkan er með.
Hið þýðingarmesta mál sem sú
stjórn átti hlut að var sjálfstæð-
ismálið, þ. e. skilnaður íslands
við Dani. Mundi það mikla mál
sennilega vera óafgreitt enn ef
Ólafi Thors hcfði eigi tekist
sumarið 1942, að fá yfirlýsingu
Bandaríkjastjórnar um viður-
kenningu og tryggingu á sjálf-
stæði íslands þegar samnings-
tíminn væri liðinn. Það loforð
var þýðingarmesta sporið á leið-
inni til þeirrar gæfulegu úrlausn-
ar sem varð.
Þetta merkilega spor og um
leið úrslit málsins ber fyrst og
fremst að þakka Ólafi Thors og
þar næst, öllum er studdu stjórn
hans 1942.
Annað mikilsvert mál, sem sú
sama stjórn afgreiddi, var kjör-
dæmadeilan. Það mál var áður
komið svo að til vandræða
horfði. Hefði sú deila getað orð-
ið löng illvíg og leiðinleg ef hún
hefði eigi verið leyst með snar-
ræði á giftusamlegan hátt.
Hin þriðja ráðstöfun, sem Ól-
afur Thors gerði 1942, var sú, að
leysa bændastjett landsins úr
kreppuklóm Póls Zóphóníasson-
ar og Tímamanna. Varð það til
.þess, að bændur fengu þá leið-
rjettingu mála sinna, sem þeir
hefðu seint fengið ella. Er á-
reiðanlegt, að flestir þeirra væru
enn vafðir skuldum og fátækt
ef böndin hefðu ekki verið leyst
að þessu sinni.
Hin síðasta ríkisstjórn sem
Ólafur Thors var í er svo ný-
sköpunarstjórnin, sem hann
stýrði 1944—’46. Sú stjórn hefir
Framsókn og Alþýðuflokknum
og bjargaði þjóðinni frá því at-
vinnustrandi og hruni sem ó-
Engri ríkisstjórn hefir fyr eða
síðar verið fagnað eins hjartan-
lega af miklum meiri hluta
stjórn þeirra flokka hafði leitt j landsmanna. Bar það vott uin,
að. Þessi stjórnarsamvinna að stefna hennar og grundvall-
tókst giftusamlega í byrjun, en j arsjónarmið hittu næman streng
fór út um þúfur að lokum fyrir
ofstopa og haftakröfur Fram-
sóknarráðherranna. Án efa hefði
þó sú stjórn orðið langlífari og
með alt öðrum hætti ef hinir
betri menn Framsóknarflokks-
í brjósti allra þeirra lands-
manna, sem óska eftir víðsýni,
bjartsýni og stórhug í stjórnar-
háttum okkar unga íslenska lýð-
veldis. Vinsamleg samvinna at-
vinnurekenda og verkamanna,
ins hefðu ráðið en því var ekki ^ Sjálfstæðismanna og sósíalista-
að heilsa. Þó er víst að sú ráða- flokkanna beggja, var að margra
breytni Sjáifstæðisflokksins, aðjáliti hin besta trygging fvrir
koma til bjargar 1939 í stað
þess að Iofa Framsókn að sigla
í strand eins og margir vildu,
íhún bjargaði miklum verðmæt-
um fyrir þjóðarheildina og skap
aði ólíka og betri aðstöðu þeg-
raunhæfum framförum og vit-
urlegum ráðstöfunum fyrir at-
vinnuvegi og menningu þjóðar-
innar. ' ■ '
MÖrgum mönrium þótti mikill
skuggi, að fjórði þingflokkurinri,
ar stríðið skall á. Þetta á þjóð-iFramsóknarflokkurinn,, skyldi
•ekki líka yera með og frá vissu
sjónarmiði var það svo. En
reynslan sannaði, að þetta kom
ekki að mikilli sök. Starf stjórn-
arinnar gat gengið sæmilega án
þess.
Það er líka svo víst, að ekki
er um að villast, að aldrei síðan
land þetta bygðist hafa orðið
svo stórkostlegar framfarir á
flestum sviðum okkar þjóðlífs,
seiti þær urðu á valdatíma
þessarar stjórnar og sem húri
ljet undirbúa og komast í verk
á næsta tímabili.
Enginn maður á af þessu svip-
líkan heiður sem forsætisráð-
herrann Ólafur Thors, maðurinn
sem kom stjórninni á og stýrði
verkum hennar og viðleitni. Það
er hann, sem mesta bjartsýnin
einkemrir. Það er hann, sem
vann það verk, sem enginn ann-
ar íslendingur muncli hafa unn-
ið og það er hann sem öll hróp
afturhaldssamra og úrtölu-
gjarnra hrunstefnuforingja ljet
sem vind um evrun þjóta. Fyrir
hans atbeina verður allur skipa-
stóll þjóðarinnar endurnýjaður
í fullkomnasta stíl, vjelar og
verkfæri til allra okkar atvinnu*
vega keypt fyrir tugi miljóna,
verksmiðjur, iðjuver, rafstöðvar,
samgöngutæki, mentastofnanir
og margvíslegar byggingar reist
í fjölbreyttari og fullkomnari
stíl en áður hefir þekst.
Alt þetta ber að vi.su einnig
að þakka þeim öðrum sem í
stjórninni voru og sem .studdu
og aðstoðuðu þessa merkilegu
framfarastjórn. . En um aðal-
stjórnarann leikur mest birta.
Hann á skildar bestu þakkirn-
ar, ekki einasta frá flokksmönn-
um og fylgdarliði, heldur og öll-
um landslýðj
Ef að vanda lætur munu sín-
gjörnustu afturhaldsmenn og
hrrinstefnupredikarar telja það
sem hjer er sagt hinar hroðaleg-
ustu öfgar og skrum. Þeirra
raddir og rakaleysur eru þegar
kunnar.
Öll þessi nýsköpun, öll kaup
á skipum, vjelum og verkfærum,
allar hinar miklu byggingar o. s.
frv. eru fjárglæfrar og flonska
segja þessir menn. „Þetta er alt'
of dýrt“. , Því er illa stjórnað“.
..Það mátti bíða betra tíma“.
..Verðfallið þurfti að koma
fyrst“.
Þessi söngur er alkunnugt ná-
væl afturhaldsmannanna á öll-
um tímum. Gegn honum eru
nægileg rök til. Þar á meðal
þessi:
1. Alt eða mest alt, sem kevpt
hefir verið og gert s.l. 2 ár,
yrði dýrara nú. Hvenær það
vrði ódýrara veit enginn sem
stendur.
2. Mikill hluti þeirra nauð-
synjatækja sem fengist hafa
mundu ekki fást nú nema
með mjög löngum fyrirvara.
3. Islenska þjóðin er eyðslu-
gjörn. Ef þeir fjármunir, sem
farið hafa í framfarir til
trvggingar atvinnulífinu,
héfðu eigi vérið teknir til
þess, mundu þeir irinán
skams liafa farið í eyðslu o.g
þjóðin fengið yfir sig at-
vinnukreppu og vandræði,
án þess að hafa fullkomnari
■tæki en áður.
4. Framfarastefnan skapaði svo
mikla bjartsýni meðal þjóð-
. arinnar, að alt sem gert hef-
ir verið, er ekki nema lítill
hluti af því sem fólkið vill
fá.
5. Hrunstefnuliðið hefir að
vissu leyti uppgefist. Aftur-
haldið var kveðið niður af
fólkinu og þá var breytt um
tón og hrópað: Við viljum
framfarir!! Við viljum ný-
sköpjun!! En ekki svona;
ekki dýrt, ekki fljótt.
Reynslan sannar þó síðar
verði hversu vel sú aðferðin
gefst, en hún sannar aldrei
hvernig farið hefði ef þessir
menn hefðu fengið að ráða.
II vers vegna hjelt ekki stjórn
Ólafs Thors áframr^ munu sumir
vilja spyrja. Því þurfti hún að
fara?
Þó alment sje vitað um or-
sakir er rjett að minnast.þeirra
að nokkru.
Sú stjórn hafði styttri vinnu-
frið en flestir stuðningsmenn
hennar gerðu í-upphafi ráð fyrir.
Og ófriðárefnið kom utan frá.
I byrjun októbermánaðar 1945
kom alvarleg beiðni frá Banda-
ríkjastjórn um herstöðvar hjer
á.landi til langs tíma. Allir vissu
þá þegar að slík kpafa hlyti að Náttúruverndunarfjelagið
hafa lamandi áhrif á stjórnar- þakkar öllum þeim mörgu bæj-
störf og stjórnmálafrið í landi arþúurn> sem gefjg hafa smá-
voru, enda fór það svo. Vcru- fuglunum í vetur. Þó veturinn
íegur ágreiningur var um skiln- hafi ekki verið harður, hafa þó
ing á þeim herstöðvasamningi, verið nokkur frost seinni part-
sem gerður var 1941. inn eða síðan með febrúar. Hel-
Samt varð samkomulag um ir komið sjer vel fyrir-hina litlu
að neita kröfunni 194.5, en vita vini okkar að fá af örlæti gjaf-
mátti að hún var eigi að fullu niildi náttúru vina brauðmola
ú;r sögunni. Allar aðstæður °S korn- Gamalt máþæki segir
voru þannig. Það stóð líka í að Suð borgi fyrir hrafninn.
löngu þófi um endanlega af- Vissulega gerir hann það og
greiðslu hennar á árinu 1946, ^kki SÍður fyrir sruáfuglana.
, v- ■ v n n Natturuverndarfjelagið mun
sem endaði með flugvallarsamn-. , , ... ,
, , ,, , , siðar na í nofn þeirra manna
mgnum í oktobermanuði s.l. • „ . , , _ _
„ ° , „ sem gefa fuglum a vetírum. Það
Með honum er hersstoðvakraf- j er mannúðars'tarf! falslaust og
an úr sögunm. Síðustu her- kærleikSríkt, sem aldrei verður
mennirnir eru líka á fórum úr' annað en vel þakkað. Það er
landi voru. En málinu var af þroski mannsins að vernda og
okkar forsætis- og utanríkisráð- þæta náttúrulífið, en ekki að
herra Ólafi Thors snúið inn á særa og meiða það. Það er líka
þá leið að vera hreint samgöngu- um leið einlög gleði, sem aldrei
mál þar sem hagsmunir íslands ^ verður burtu tekin, að græða
og Ameríku eru sameinaðir til og bæta, hjálpa og hugga hin-
flokkinn að fullu sameinaðan að
baki sjer í því efni, en það hefir
hann ekki altaf verið að undan-
förnu. Alþýðuflokkurinn " og
Framsóknarflokkurinn klofnuðu
á málinu og var framkoma
Tímaliðanna hin háðulegasta
eins og oft endranær.
En þó þetta mál sje að margra
áliti farsælega leyst, þá hafði
það illar afleiðingar í stjórnmál-
um landsins. Þess vegna sundr-
aðist framfarastjórn Ólafs
Thors. Þess vegna hafa störf Al-
þingis verið lömuð af stjórnar-
kreppu í fleiri mánuði, og þess
vegna er margt í óvissu og ó-
reiðu sem ekki þ-yrfti að vera
það.
Sjálfstæðisflokkurinn er
stærsti og. vinsælasti flokkur
þjóðarinnar vegna þess, að for-
vígismönnum hans hefir tekist
að koma mikilsverðum málum
fram. Það sjá og skilja andstæð-
ingar flokksins og mestu iirhrök-
in þeirra á meðal nota þá að-
ferðina sem best samsvarar
þeirra innræti að rægja sí og æ
þann manninn sem mest hefir
traustið. Slíkir mcnn eru úrhrök
þjóðarinnar. Þeir fá hegninguna
í þessu lífi.
J. P.
Þakkað fyrir
fuglana
tryggingar öruggum flugsam-
göngum.
Um þennan samning urðu sem
kunnngt. er harðar deilur milli
stjórnarflokkanna, og snerust
Sósíalistar einkum harðlega
^gegn samningnum. Var ekkert
| við það að athuga ef í hóf hefði
verið stillt, en svo varð ekki.
Var þá sjerstaklega- of langt
gengið, er þetta mál var gert að
stjórnarslitamáli til sundrungar
á þýðingarmikilli og farsælli rík-
isstjórn.
í því efni ganga klögumálin
á víxl eins og kunnugt er og
mun engin tilraun gerð til þess
hjer, að gera upp þá deilu. Hitt
er víst, að í þessu stóra máli
sýndi Ólafur Thors mikla djörf-
urig og leysti stóran vanda.
Hann hafði líka Sjálfstæðis-
um smærri lífverum sem við
mennirnir höfum verið settir
yfir. Guð launi ykkur fyrir
smáfuglana.
Form. Náttúruverdarfjel.
Jón Arnfinnsson.
f^JJjá Ppio
tii aÍ> cjrœ&a PancliÍt. cJPaggiJ
yw # r
ilerj' t cJPanclj rœ tíi iu.ijóL
,T '* #
JJbrijítoja ^JJiapparitícj 29.