Morgunblaðið - 05.06.1947, Side 5

Fiirnntudagur 5. júní 1947
MORGUNBLAÐIÐ
S
G JALDEYRISS JÓÐUR OKKAR ÞROTINN
í UPPHAFI máls síns gat
ráðherrann þess, að hann gæti
ekki að svo stöddu gefið neinar
tæmandi upplýsingar ufft'horf-
urnar í viðskiftamálunum og
rjeðu því þrjár ástæður. — í
fyrsta lagi, að ekki væri búið
iað ganga endanlega frá versl-
tmarsamningum, í öðru lagi
yrði afkoma þjóðarinnar að
ráða stefnunni og í þriðja lagi
hefði Alþingi sett lög um fjár-
hagsráð, en þau hefðu í för
með sjer nokkra breytingu í
tindirstöðuatriðum
Þar sem undirstaðan undir
því, að hægt væri að eiga skifti
við útlönd væri gjaldeyristekj-
urnar, kvaðst ráðherrann vilja
fcyrja á lauslegu yfirliti yfir
gjaldeyrisviðhorfið í dag.
í ársbyrjun 1946 hefði gjald-
eyriseign landsmanna numið
kr. 478 milj. Af þeirri upphæð
hefði Nýbyggingarráð ráðið yf-
ir kr. 258 milj., auk þess sem
ábyrgðir bankanna námu kr.
47,8 milj. Þær kr. 177 milj. er
umfram voru hafði viðskifja-
ráðið til ráðstöfunar á venju-
legum innflutningsvarningi.
En á árinu 1946 varð sú
foreyting hjer á, að í ársbyrjun
1947 nam gjaldeyriseign lands- 1
manna kr. 220 milj., og voru'
af þeirri upphæð bundnar kr.
,131 milj. á nýbyggingarreikn-
ángi og kr. 59 milj. í ábyrgðum
foankanna. Aðeins tæpar kr. 30 ,
milj. voru þannig eftir ,til ráð-;
stöfunar á venjulegum innflutn
ingsvarningi. Að vísu urðu
sumar ábyrgðir bankanna ó-
raunhæfar, þar sem viðskifta-
ráð ógilti nokkur þetrra leyfa
er ábyrgðirnar grundvölluðust
á. —•
Þessa minkun á gjaldeyris-
eigninni kvað ráðherrann fyrst
og fremst stafa af hinum ó-
hagstæða verslunarjöfnuði síð-
asta árs og sömuleiðis því, að
duldu tekjurnar væru horfnar.
í þessu sambandi drap ráð-
herrann á þá staðreynd, að öll
gjaldeyrisinnistæðan ætti ekki
rætur sínar að rekja til útflutn-
íngs heldur til duldra tekna,
en ú't- og innflutningur þeirra
6 ára, er hjer skiftu máli hefði
numið kr. 1277 milj. á móti kr.
1270 milj.
Það hefði verið deilt úr ýms-
tim áttum á viðskiftaráðið og
fyrverandi ráðherra fyrir að
leyfa of öran' innflutning og
dhófslcgan að sumra dómi.
Innflutningur ársins 1946
hefði numið kr. 443 milj., og
væri hann sá mesti bæði að
magni og krónutali, er nokkuru
sinni hefði orðið hjer á landi.
Arið á undan hefði hann reynst
kr. 319 milj.
Kagði ráðherrann, að fróðlegt
væri að bera saman nokkra að-
alvöruflokka með tilliti til
þessa mismunar á innflutnings
verðmætum.
Árið 1946 hefði t d. innflutn
íngur á timbri numið kr. 39
milj. en kr. 25 milj. árið áður,
á veiðarfærum kr. 7 milj., en
1945 kr. 3 milj., á sementi kr.
11 milj. í stað kr. 8 milj., á
munum ur ódýrum málmum
kr. 29 milj. í stað kr. 16
milj., á vjelum og áhöldum öðr
um en rafmagns kr. 36 milj. í
$tað kr. 19 milj., á rafmagns-
yjelum kr. 21 milj. í stað 16
Útdráttur úr ræðu Emils Jónssonar
viðskiftamálaráðherra á aðalfundi
Verslunarráðs íslands
farið nefndir bæði til Rússlands
og Englands sjerstaklega með
sölu íslenskra afurða fyrir aug-
um. í vikunni sem leið hefði
verið gengið frá samningum við
England. Við Rússland væri
ekki búið að ganga endanlega
frá samningum, en niðurstaða
beggja þessara samninga yrði
svipuð. Sala á fiski fæli í sjer
skuldbindingu af vorri hálfu
um sölu á 1 Vi sinnum meira
magni af lýsi, þannig að segja
mætti, að hraðfrysti fiskurinn
sje ekki seljanlegur vð því
verði, er vjer þörfnumst nema
með lýsigjöf.
Sjeð væri fyrir sölu á 22,000
lesta af hraðfrystum fiski, ef
allt gengi að óskum.
Hvað saltfiskinn áhrærir, þá
væri því máli á þann veg hátt-
að, að útilokað væri að selja
hann við ábyrgðarverðinu. —
#Framleiðslan næmi yfir 20.000
lestum og hefði því verið þýð-
ingarmikið, ef einhver smuga
hefði fundist. Leitað hefði ver-
ið markaða um öll lönd álf-
unnar, en án árangurs við því
verði er vjer krefjumst. Nokk-
ur þúsund tonn væru seld, en
undir ábyrgðarverði ríkissjóðs.
Við Svíþjóð væru samning-
ar ekki enn undirritaðir, sagði
ráðherrann, en hann kvaðst
telja, að samningar mundu kom
ast á og þá ekki lakari en við
hefði verið búist.
Frændþjóðirnar væru okkur
erfiðar í samningum, vegna
þess athafnafrelsis, er þeir ósk-
uðu að fá í landhelgi, en ríkis-
stjórnin gat ekki fallist á nein-
ar slíkar kröfur, enda samræm-
dust þær ekki rjettarvitund
vorri.
Mjög sterkur vilji væri á því
að eiga viðskifti við þau lönd,
sem af gjaldeyrisskorti óska
vöruskiftaverslunar við oss,
eins og t. d. Italíu, Frakkland,
Pólland og Tjekkóslóvakíu. -
Utflytjendur vildu mjög ein-
dregið selja «bæði Itölum og
Frökkum, en vöruverð þessara
landa á þeim vörum, er vjer
kaupum í staðinn væri mjög
óhagstætt, og væri af þeim á-
stæðum hagnaðurinn fyrir þjóð
arbúið í heild minni en enginn.
Við Tjekkóslóvakíu hefðum
vjer á hinn bóginn átt góð við-
skifti, og frá Póllandi hefðum
vjer keypt kol í skiftum fyrir
ui; og gærur, og voru
þau viðskifti sömuleiðis hag-
kvæm.
Kvað ráðherra landsmenn
þurfa að vera við því búna að
hefja viðskifti á jafnvirðis-
kaupa grundvelli.
Um sölumál íandsmanna
væri það hinsvegar að segja,
að þau hefðu gengið erfiðlega
végna þess hversu verðið, er
vjer krefðumst væri hátt.
Eins og alþjóð vissi, hefðu
útgerðarmenn ekki treyst sjer
milj., á bifreiðum kr. 33,6 milj.,
en kr. 15,4 árið 1945. Innflutn-
ingur skipa hefði reynst 32,7
milj. en enginn áður og ýmsar
aðrar vörur fyrir kr. 18,3, en
kr. 15 árið á undan.
Mismunurinn á þessum vöru
flokkum eingöngu nemur þann
ig rúmlega 120 milj. sagði ráð-
herrann og taldi að ádeilurnar
væru órjettmætar, og að ekki
hafi verið varið nokkurri veru
legri upphæð til kaupa á mun-
aðarvöru, nema ef vera kynni,
að bifreiðaflutningur kæmi þar
undir.
Til fróðleiks sagðist ráðherr-
ann vilja taka það fram, án
þess að það hefði neina úrslita
þýðingu í þessu sambandi, að
fyrir stríð þá hefði heildar inn-
flutningur landsmanna numið
þetta 337 þús. smálesta, á stríðs
árunum hefði þessi. tala komist
niður í 220—223 þús. smálesta,
en síðan stigið aftur og numið
320 þús. smálesta 1945 og 436
þús. smálesta 1946.
Ráðstöfun gjaldeyristeknanna
sagðist ráðherran telja mjög
rjettlætanlega að sínu viti. —
Hitt væri svo annað mál, að
þegar gjaldeyrissjóðurinn væri
fullnotaður þá yrðu tekjur og
gjöld — inn- og útflutningur
— að standast á, en enga nauð-
syn bæri til að gæta þess*með-
an gjaldeymsjóður væri fyrir
hendi.
Þegar þannig væri málum
komið væru um tvö ráð að velja
áð skera niður innflutninginn
eða auka útflutninginn eða
báðar þessar leiðir samtímis. —
Það sem stefna bæri að væri
aukning útflutningsins, og væri
fundarmönnum kunnugt hvað
hefði verið gert með það fyrir
augum og að starf Nýbyggingar
ráðs bæri það með sjer.
Aukning fiskiskipastólsins,
bygging verksmiðja og hrað-
frystihúsa, síldarverksmiðja og
fiskimjölsverksmiðja allt tal-
aði þetta sínu máli og yrði til
að auka útflutning landsmanna
og gera hann meiri en hann
hefir verið á úndanförnum ár-
um, eh auk þess kæmi hinn stór
aukni kaupskipafloti lands-
manna til að spara stórar upp-
hæðir erlends gjaldeyris.
Nefnd sjerfróðra manna úr
ýmsum framleiðslugreinum
hefði gert áætlun um útflutn-
ingsverðmæti árið 1947, og
færi sú áætlun langt fram úr
því, sem gj aldeyriseyðslan væri
nú. Auk þess hefði verið gerð
önnur áætlun, sem væri var-
‘færnari og sennilega nær veru-
leikanum, en hún gerði sömu-
leiðis ráð fyrir gjaldeyristekj-
um, sem færu talsvert fram úr
g j aldey riseyðslunnii.
Viðskiftasamningarnir.
Þá fór ráðherrann nokkrum
orðum um samningana vð út-
lönd. í febrúarmánuði hefðu 1 til að géra út nema að fengnu
ábyrgðarverði, sem Alþingi
hefði ábyrgst og það miðað vjð
vísitölu. Hversu miklum erfið-
leikum þessi mál væru undir-
orpin, benti ráðherrann á, að
um mánaðamótin febrúar—
mars, þá hefði vísitalan hækk-
að um 6 stig, ef aðgerðir rík-
isstjórnarinriar hefðu ekki
komið til, um mánaðamótin
mars—apríl um 4 stig. — Um
mánaðamótin apríl—maí hefði
ekki verið búist við neinni
hækkun; og því engar ráðstaf-
anir gerðar, engu að síður
hækkaði hún um 1 stig og um
næstu mánaðamót mundi hún
sennilega hækka um 6 stig, ef
ríkissjóður gerir ekki einhverj-
ar ráðstafanir.
Niðurgreiðsla vísitölunnar
kostaði hinsvegar ríkissjóð frá
%—1 milj. kr. á hvert stig, svo
það væri ekki útgjaldalaust að
halda henni í skefjum.
Á fjárlögum hefði verið á-
ætluð hærri upphæð en nokkru
sinni fyrr, eða kr 35 milj. til
niðurgreiðslu á vísitölunni, en
það mætti nú æra óstöðugan, ef
borga ætti úr ríkissjóði milj.
um hVer mánaðamót í þeim
tilgangi.
Fjárhagsráð.
Þá fór ráðherrann nokkrum
orðum um löggjöfina um fjár-
hagsráð. Það sem lægi til grund
vallar þeirri löggjöf, væri, að
eins og vitað væri þá hefðu
allar fjárfestingar svifið nokk-
uð í lausu lofti, en með lög-
gjöfinni ætti að tryggja, að inn-
flutnings og fjárfestingarleyfin
yrðu veitt eftir fyrirfram gerðri
.áætlun.
Þá væri og söfnuleiðis gert
ráð fyrir því, að nokkur breyt-
ing yrði gerð á tilhögun þeirri,
ér verið hefði á veitingu inn-
ílutningsleyfa, þannig að í stað
kvótafyrirkomulags yrði verð
innflytjendanna látið ráða um
innflutningsleyfi.
_ Hvað gjaldeyriseyðsluna
snerti væri því máli nú þannig
komið, að búið væri að festa
17 milj. umfram það, sem til
ýæri utan nýbyggingarreikn-
ings, og það væri ástæðan fyrir
fyrir því, hversu takmarkaðar
leyfisveitingarnar hefðu verið
það, sem af er þessu ári. Þá yrði
og að háfa það hugfast, að við
notuðum stórar upphæðir af er-
lendum gjaldeyri algerlega fyr
ir utan venjulega verslun og
hefði sú upphæð numið^milli
70 og 80 milj. kr. á árinu 1946.
Nú væri búið að takmarka
ýmsa slíka notkun eftir fyrir-
mælum ríkisstjórnarinnar til
þess að spara gjaldeyrisnotk-
unina.
Ó\issar framtíðarhorfur.
Framt-íðarhorfurnar kvað ráð
herrarin í mesta máta óvissa
eins og sakir stæðu. Gjaldeyr-
issjóður væri ekki lengur til og
yrði því innflutningurinn að
vera í hlutfalli við útflutning-
inn
Ljósi punkturinn væri þó
aukning framleiðslutækjanna,
en þar í móti kæmi það nei-
kvæða, að verð það, er vjer
þörfnumst er langtum hærra en
verð keppinauta vorra.
Það væri okkur hinsvegar
huggun, að hinar nýju vörur
okkar eins og t. d. hraðfrysti
fiskurinn líkaði mjög vel, og að
þjóðarbúskapur okkar getur
flotið áfram á hinu háa verði
lýsisins.
í fyrra hefðu fengist £ 62
fyrir tonnið, en nú væri samið
um sölu fyrir £ 95, og Rússar
mundu sennilega greiða liðlega
£ 100, en þá heldur minna fyr-
ir fiskinn en Bretar. Kauptilboð
hefðu og borist fyrir tvöfaldri
upphæðinni frá því í fyrra, en
þá án þess að kaupa fisk. Til
þess að koma út hinum illselj-
anlegu vörum okkar þá hefði
orðið að nota lýsið.
Að lokum sagði ráðherrann,
að það væri vitað, að innflutn-
ingsþörfin færi vaxandi. — Hin
aukna framleiðsla kallar á
aukinn innflutning og það sama
gerði kaupgeta þjóðarinnSr,
sem væri vöruhungruð.
En með því að útflutningur-
inn greiddi ekki andvirði hinn-
ar innfluttu vöru, þá yrðu brýn
ustu þarfirnar að setja í fyrir-
rúmi, en aðrar vörur að flytjast
inn eftir því, sem getan leyfir
á hverjum tíma.
I sambandi við erindi þetta
kom fram sú fyrirspurn hvað
ríkisstjórnin hygðist fyrir til
að greiða úr því öngþveiti, er
ríkti, hvað snerti greiðslur á
öllum þeim innheimtum, sem
liggja í bönkunum og innflutn-
ingsleyfi eru til fyrir.
Þessari spurningu svaraði
viðskiftamálaráðherra á þá
lund, að hann ætti von á því
að þetta lagaðist, þar sem búið
væri að ganga frá samningun-
um við Breta.
Purjöfnun útsvara
á ísafirði
ísafirði, þriðjudag. ■
NÝLOKIÐ er niðurjöfnun út-
svara í Isafjarðarkaupstað.
Alls var jafnað niður um 2
millj. krória á 954 gjaldendur.
Þessir gjaldendur bera hæst
útsvör: Kaupfjelag ísfirðinga
kr. 63,300, Marsellíus Bernharðs
son h.f. 61,000, Jóhann J. Ey-
firðingur 34,000, íshúsfjelag
ísfirðinga 25,700, Ágúst Leós-
son 25,000 Tryggvi Jóakimsson
24,800, Smjörlíkisgerð ísafjarð-
ar 21,300, Bökunarfjelag ísfirð-
inga 20,300, tlans Svane. 17,400,
Ragnar Bárðarson 17,300, Mars
ellíus Bernharðsson 15,500,
Helgi Guðmundsson, 16,500,
Norðurtanginn h.f. 16,700, Leó
Eyjólfsson dánarbú 15,900,
Arne Sörensen 14,000, Baldur
Jónsson 13,000, Vjelsmiðjan
Þór h.f. 13,000, Guðmundur
Pjetursson 12,300, Verslunin
Björkiri 11,800, Pjetur Njarðí?ik
11,600, Jón O. Bárðarson 11,100,
og Jónas Tómasson 10,900.
MBJ.