Morgunblaðið - 11.06.1947, Blaðsíða 8

8

MOfiGUNBLAÖIÐ
Miðvikudagur 10. júní 1947
tutfritoMfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
\Jílverji ákri^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Eimskipafjelagið
í SKÝRSLU stjórnar Eimskipafjelags íslands um
hag fjelagsins og framkvæmdir á síðastliðnu ári getur
margvíslegar upplýsingar.
Hagnaðurinn á rekstri þess hefir orðið rúmlega 2,5
milj. kr. á árinu og er nokkru hærri en árið 1945.
Þrátt fyrir þennan ágóða, sem orðið hefir á rekstri
íjelagsins í heild hefir niðurstaðan orðið sú, að það hefir
tapað rúmlega 1,7 milj. króna á rekstri sinna eigin skipa.
Það tap er að vísu töluvert minna en árið áður, er það
var rúmar þrjár miljónir króna.
En þessi staðreynd, taprekstur fjelagsins á eigin skip-
um, er samt hin uggvænlegasta.
Það hlýtur að vera takmark íslendinga að nota sem
mest eigin skip til siglinga sinna. Leiga erlendra skipa
hefir fyrst og fremst byggst á því að þjóðin hefir ekki
átt nægilegan skipastól til þess að annast nauðsynlegar
siglingar til og frá landinu. Þessvegna hefir Eimskipa-
fjelagið líka ráðist í það að semja um smíði á fjórum
nýjum skipum. Eru þessi skip nú í smíðum.
En hvernig stendur á hinni óhagstæðu útkomu á
rekstri íslensku skipanna?
Ástæður hennar kunna að vera ýmsar. En ein er þó
þýðingarmest, hinn hái reksturskostnaður íslensku skip-
anna og dýrtíðin innanlands. Framhjá þeirri staðreynd
verður ekki gengið
íslendingum er það metnaðarmál að eignast ný og
stærri skip. Þeir vilja eignast skipastól, sem fullnægir
þörfum þeirra, gerir þeim mögulegt að flytja sjálfir á
eigin skipum allar vörur til og frá landinu. Og í raun
og veru eigum við ekki að láta við það sitja. Við höfum
að ýmsu leyti góð skilyrði til þess að verða siglinga-
þjóð. Islenskir sjómenn eru dugandi farmenn, sem hafa
sýnt það að þeir standa engum að baki.
' En íslendingar verða aldrei siglingaþjóð, ef þeir geta
ekki siglt eigin skipum án þess að reka þau með tapi.
Siglingarnar verða að borga sig, vera ábatasamur at-
vinnuvegur, ef þær eiga að geta dafnað í samkeppni
við aðrar siglingaþjóðir.
En aðalatriðið er þó að þjóðin geti fullnægt sínum
eigin þörfum með eigin skipum. Það hefir verið meg-
intakmark Eimskipafjelags íslands alt frá stofnun þess.
Á því sviði hefir fjelaginu orðið mikið ágengt. Sigling-
arnar hafa stöðugt verið að færast meira í hendur
landsmanna sjálfra. íslendingar hafa orðið æ minna háð-
ir erlendum skipafjelögum. í gegnum tvær heimsstyrj-
aldir hefir Eimskipafjelagið borið megin þungan í að-
dráttunum til lándsins. Það, hversu vel þetta fjelag
hefir rækt hlutverk sitt er þjóðinni mikið fagnaðarefni.
Eimskipafjelaginu hefir verið vel stjórnað. Það bera
reikningar þess með sjer. Þar hafa haldist í hendur
nauðsynleg varfærni og djörfung í framkvæmdum.
Eimskipafjelagið er nú, eins og við stofnun þess, óska-
barn þjóðarinnar Og það hlýtur að verða það áfram.
Það á miklu verki ólokið, þótt mikið hafi á unnist. Það
er í þann mund að eignast ný og fullkomin skip,- En
það þarf að eignast fleiri slík skip og stærri. íslend-
ingar eiga að geta orðið siglingaþjóð.
Þjóðin á að geta aflað sjer dýrmætra gjaldeyristekna
með siglingum fyrir aðrar þjóðir. En til þess að það geti
orðið þarf rekstur skipanna að geta orðið hagkvæmari.
Engum hlýtur að vera þetta ljósara en íslenskurn sjó-
mönnum. Með bættum mentunarskilyrðum þeirra verða
fleiri og fleiri ungir menn færir um að taka að sjer
skipstjórn og aðrar yfirmannstöður á skipunum. Þess
fleiri ný og fullkomin skip, sem bætast í flotann, þess
fleiri þeirra fá tækifæri til þess að hagnýta sjer þekk-
mgu sína. Það er þessvegna hagsmunamál sjómanna og
þjóðarinnar allrar að íslendingar geti rekið eigin skip
með hagnaði. *
Biðraðir.
ޣРER í RAUNINNI öld-
ung.i^ undravert hve fólk er
fljótt að komast upp á lagið
með hina og þessa nýbreytni í
daglegum venjum. Það eru ekki
mörg ár síðan, að ekki var til
neins að bjóða Reykvíkingum
upp á biðröð og ef það var gert
þurfti að hafa lögregluþjóna í
bak og fyrir til að tryggja það,
að röðin væri haldin.
Nú er öldin önnur. Það er
biðröð við Sjálfstæðishúsið til
að kaupa miða á revýuna, það
er biðröð í skóverslunum þar
sem seldir eru kvenskór. Bið-
röð í bíó og biðröð í mjólkur-
búðum.
Maðurinn getur vanist öllu,
það er víst óhætt um það.
Spákonu-biðröð.
UÝJASTA biðraðaundrið á
götum höfuðstaðarins er spá-
konu-biðröð. I marga daga var
ösin út úr dyrum hjá spákon-
unni, sem auglýsti eins og
sendiherrarnir er þeir koma
heim: „Verð til viðtals á Vest-
urgötunni".
Rafskinnubiðröð.
„HEFURÐU KOMIST AГ,
sagði Gunnar Bachmann við
mig í gær er jeg hitti hann á
Austurstræti. „Ætli það sje
ekki rjett hjá þjer, að maður
komist einhverntíma að, eins
og hú segir í auglýsingunum",
svaraði jeg. Og svo fór jeg að
skoða Rafskinnu.
Það hefðu víst allir svarið
fyrir, þegar Bachmann byrjaði
á að sýna Rafskinnu, að þetta
myndi ganga lengi. En það
er svo undarlegt, að Gunnar
kemur altaf með eitthvað nýtt
á hveriu ári og oftast tvisvar á
ári og hænir fólkið og auglýs-
endur að Rafskinnu. Og þetta
verður vafalaust ekki síðasta
útgáfan hjá honum.
Kvartað yfir þjóð-
vegunum.
ÞEIR, sem ferðast hafa um'
þjóðvegi landsins í vor og í
sumar kvarta sáran yfir því
hve slæmir þeir sjeu víða og!
hafi komið illa undan vetrin- j
um. Það sje sama og ekkert
farið að gera að þeim ennþá og j
sumstaðar, eins og t. d. í Hval- j
firði sjeu þjóðvegirnir svo að
segja ófærir ennþá. Það hlýtur
að vera gild ástæða fyrir því,
að vegabætur byrja seinna í ár
en venjulega og verður við-
haldi vega þá væntanlega
hraðað þess meira sem síðar er
byriað á því. Bifreiðaeigendur
sem greiða skatta og skyldur
ætlast til þess að vegunum sje
haldið eins vel við og frekast
er unt.
•
Vel þegið.
ÞÁÐ ER alveg ótrúlegt hve
■ áhugi almennings fyrir æðri
j tónlist er mikill hjer í bænum.
Það er vafamál hvort nokkur
annar bær í heimi á stærð við
Reykjavík gæti sýnt annan eins
tónlistaráhuga og hjer er. Beet
hovenhátíð Tónlistarfjelagsins
er menningarviðburður, ein-
stakur í sinni röð. En hjer í
dálkunum hefir áður verið að
því vikið og skal ekki rætt frek
j ar að sinni. En það er eitt, í
j sambandi við þessa tónlistar-
hátíð, sem áheyrendur eru þakk
látir fyrir og það eru skýring-
ar dr. Páls ísólfssonar á kvart-
ettum Beethovens á undan
hverju verki, sem Busch-
kvartettinn leikur.
Páll mun nú halda þessum
skýringum sínum áfram á öll- J
um tónleikunum, samkvæmt
eindregnum tilmælum áheyr-
enda. Þökk sje honum fyr.ir|
það.
Gjafmildi íslendinga.
NÚ ER BÚIÐ að reikna út
hvað Islendingar hafa gefið til
bágstaddra erlendis síðan styrj
öldin braust út. Það er hvorki
meira nje minna, en 23 miljón-
ir og 600 þúsund krónur.
Það er gleðilegt að sjá hve
íslendingar eru gjafmildir, að
þeir skuli hafa látið af hendi
rakna sem svarar 183 krónum
á hvert einasta mannsbarn á
landinu. Geri aðrir betur. Það
er ábyggilegt að hlutfallslega
hefir engin þjóð gefið eins mik
ið til hjálpar starfsemi erlend-
is sem íslendingar, nema ef
vera skyldu Bandaríkjamenn,
en því miður hefi jeg ekki í
höndunum tölur um það.
•
Það hlýtur að vera
gott land.
Á DÖGUNUM hitti jeg Ósk-
ar Fglldórsson útgerðarmann.
Hann er seigur, eins og allir
vita og ekki hræddur við að
ráðast í eitthvað stórt, ef hann
heldur að það sjeu framfarir í
því. Þegar Óskar benti á það
fyrir rúmlega 20 árum, að ekk-
ert vit væri í. að byggja alla
síldarútgerð á söltun einni og
stakk upp á því að reistar yrðu
síldarverksmiðjur, brostu flest
ir að honum og það tók hann
langan tíma, að sannfæra valda
menr; landsnis um nauðsyn síld
arverksmiðja.
Nú kvartaði hann yfir því, að
það væri erfitt að fá menn til
vinnu á síldinni í sumar.
„Við fáum ekki einu sinni
Færeyingana nú í sumar. Það
er alt í uppgangi hjá þeim og
mikil nýsköpun. En þar eru
heldur engir hagfræðingar til
að rugla dómgreind fólksins og
fáar ef nokkrar nefndir“, sagði
Óskar.
Það hlýtur að vera gott land
Færeyjar.
MEÐAL ANNARA ORÐA . ...
Menn átta sig betur, er stumiir líða
— Jæja. Hvernig lýst þjer á
atkvæðagreiðsluna um verk-
fallið, spurði kunningi minn, er
við hittumst á götunni í gær.
Þykir þjer Þjóðviljinn ekki
vera nokkuð kampakátur?
— Ekkert tiltökumál þykir
mjer það. Kommúnistar hafa
að því unnið að koma á sem
víðtækastri vinnustöðvun. Og
þeim hefir tekist að koma þessu
.sínu áhugamáli fram.
— Þjóðviljinn talar líka um
að aldrei hafi verkamenn stað-
ið cvis einhuga og nú. Hjer sje
alveg um einstakan viðburð að
ræða í sögu verkafólks á Is-
landi.
— Ekki get jeg skilið, að þeir
geti staðið við það, frekar en
annað sem í Þjóðviljanum
stendur. Af 2155 fjelagsmönn-
um, sem greiddu atkvæði, voru
það þó um 800, sem fengust
ekki til að fylgja því, að lagt
yrði út í verkfallið. Jeg get
ekki sjeð, að þetta sje meiri
einhugur en áður hefir sjest,
bæði meðal verkamanna og ann
ara fjelagsheilda.
En það er ýmislegt annað,
sem _er alveg einstakt við þetta
verkfall Dagsbrúnar. Þegar
verkalýðsfjelög hafa fyrr á ár-
um farið fram á, að fá hækkað
kaup meðlima sínna, þá heíir
þ-að verið gert í þeirri von, að
f jelagsmenn fengju með því!
kjarabætur. Á kreppuárunum
fyrir styrjöldina voru verka-'
menn þó alment búnir að
reyna, að ef kaupið var hækk-
að, þá fækkaði vinnudögum,
svo kauphækkun kom þeim
ekki að gagni.
Hið einstæða við þessa kaup-
deilu, sem nú stendur yfir, er,
að menn þeir, sem hafa barist
fyrir því, að koma henni á,
vita það allir sem einn, að kaup
hækkun í auratali kemur verka
mönnum ekki að gagni. Þao er
í’jett sem margoft hefir verið
tekið fram, og kommúnistar
voru sammála um 1 fyrra. að
auka þyrfti kaupmátt launanna
— m. ö. o. vinna bug á dýr-
tíðinni.
Síðan þeir menn, sem kom-
ið hafa verkfallinu af stað,
hjeldu þessu fram, hefir dýr-
tíðin aukist m. a. fyrir tilverkn
að kommúnistanna. Þeir vita
þó alveg eins og aðrir að með
hækkun kaupsins í krónutölu,
nálgast sú stund að grundvöll-
urinn undir framleiðslunni
bilar og menn missa at-
vinnu.
Þetta er einsdæmi, að menn,
sem berjast fyrir kauphækkun-
um í aurum, viti það eins og
tveir og tveir sjeu fjórir, að
þeir eru að gera verkamönnum
ogagn.
Svo er það annað mál, að
meðal fjelagsmanna í Dags-
brún voru of fáir um síðustu
helgi, sem höfðu ekki áttað sig
á þessu, og vildu heldur, að úr
því á annað borð var komið út
í verkfail þá yrði því hald-
ið áfram. Það þurfti 250—300
fjelagsmönnum fleiri í Dags-
brún. sem áttuðu sig á málinu
til bess að úrslitin yrðu önnur.
Við því er ekkert að
segja eins og þú sjerð. Hjer á
landi ræður meirihlutinn í fje-
lagsmálum yfirleitt. Á því
byggist lýðræði okkar og því
verðum við að treysta, að þeg-
ar til lengdar lætur, sje það
heilbrigð dómgreind almenn-
ings, sem mestu ræður í þjóð-
fjelaginu.
— Jú. En var ekki 552 at-
kvæða meirihluti með því að
halda verkfallinu áfram.
— Víst var svo. En skilurðu
það ekki, að ef 250 af þeim
hefið þá verið á annari skoðun,
þá hefði verið snúið þarna við,
á hinni hættulegu braut að
auka dýrtíðina í landinu til
tjóns fyrir verkamenn. Sá dag-
ur kemur, að þeim fjölgar um
mei:>. en 250 Dagsbrúnarmönn
um, sem sjá, að hjer er haldið
út á braut, sem einkum þeirn
sjálfum er hættuleg.