Morgunblaðið - 08.11.1947, Blaðsíða 2

2
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 8. nóv. 1947,
FRAMLEIÐSLA SJAVARAFURÐA
UNDIRSTAÐA GJALDEYRISÖFLUNAR
EINS OG venja er til við 1. um-
rceðu fjárlaganna mun jeg hefja
þessa rœðu með því að gefa yfir-
lit yfir afkomu s.l. árs.
Heildartekjur ársins 1916
hafa numið kr. 198.649.912.59,
en þær höfðu verið áætiaðar kr.
122.419.711 og hafa því farið
rúmlega 76 og l/4 millj. fram úr
áætlun, en gert hafði verið ráð
fyrir tekjuhalla kr. 4.987.176.
Einstaka tekjuliðir hafa farið
fram úr áætlun svo sem hjer
segir: (Sjá töflu I).
Verðtoilurinn reyndist ríkis-
sjóði drýgstur tekjustofn, íór
27.2 millj. kr. fram úr áætlun,
sem stafar af óvenju miklurn
irmflutningi á vörum þetta um-
rædda ár, vörumagnstollurinn
fór 'J.7 millj. fram úr áætlun af
sömu ástæðu. Innflutningurinn
nara 444.3 millj. kr.
Tekju- og eignarskatturinn
fór 6.8 millj. kr. fram úr áætlun.
Veltuskatturinn, sem kom inn
á árinu 3.7 millj. kr. var aðeins
fyrir síðasta fjórðung ársins
1945, því fyrir hinum þrem árs-
íjóröungstekjum hans vár gerð
grein í rekstrarreikningnum fyr
ir árið 1945.
Innflutningsgjald af benzíni
fór um hálfa millj. fram úr á-
ætlun. Þá urðu og tekjur af
rekstri Áfengis- og Tóbaksversl-
ana ríkisins miklu meiri en gert
hafði verið ráð fyrir i f járlögum
fyrir það ár eða um 23,5 millj.
ki'. samtals.
Óvissar tekjur fóru mjög
fram úr áætlun fjárlaga, þar
. voru þær áætlaðar 100.000 kr.
en reyndust 6.8 millj. kr. og er
mismunurinn aðallega fólginn í
inriborgun ÍTá sölunefnd setu-
liðseigna og sölunefnd setuliðs-
bifreiða, sem hvort tveggja sam-
aníagt nemur 5.5 millj. kr.
Aðrir tekjuliðir eru sumpart
svö nærri því, sém áætlað var
eða skýra sig sjálfir samkvæmt
rekstursreikningnum, svo jeg
gcri þá ekki að sjerstöku um-
ræðuefni.
Rekstrarútgjöldín 1946 voru
áætluð 127.417.000* en auk þess
ei- greitt samkvæmt heimilaar-
lögum, sjerstökum lögum og
þingsályktunum kr. 6.095.000,
þannig, að sje þessum gjöldum
bætt við gjöldin eins og þau
voru ákveðin í fjárlögum nema
þau samtals kr. 133.512.000.
Sje þessi upphæð dregin frá
heildarútgjöldunum, sem urðu
170.258.000, kemur fram mis-
munur kr. 36.7 millj., sem leita
verður aukafjárveitingar fyrir.
Gjöldin hafa víða farið all-
mjög fram úr áætlun fjárlaga og
hafá umframgreiðslur reynst
mestar á eftirfarandi liðum:
Dómgæsla og lögreglustjórn
2.5 millj Vegamál 7 millj. kr.
Kennslumál 4.1 millj. kr. Land-
búnaðarmál 1 millj. kr. Niður-
greiðsla á landbúnaðarafurðum
4.2 millj. kr. Hjer viö bætast svo
útgjöld samkvæmt heimiidar-
lögum, sjerstökum lögum og
þingsályktunum, er samanlögð
nema rúmlega 6 miilj. kr.
Hin mikla umframgreiðsla til
kennslumálanna virðist einkum
stafa af hækkun vísitölunnar.
Ilíkisbókhaldið hefur gert
Fjárlagaræða Jóhanns Þ. Jósefssonar
fjármálaráðherra á Alþingi í gær
Jóharin Þ. Jósefsson flytur fjárlagaræðuna á Alþingi í gær.
(Ljósm. Mbl.: Ólafur K. Magnússon).
til framkvæmda Landssímans,
er tekið var 1946 og nam 6 millj.
kr. Mun síðar verða nánar að
því vikið, hversu þetta hefur á-
gerst á yfirstandandi ári.
skýrslu um eignahreyfingar árs-
ins 1946 og vil jeg hjer með
drepa á niðurstöðutölur þeirrar
skýrslu. (Sjá töflu II).
Endurgreiddu lánin nema kr.
2.43G.000. Er þar Reykjanesraf-
veitan með stærsta upphæð, kr.
i.176.000, en hún er þannig til-
komin, að f je til hennar var lagt
fram úr raforkusjóði.
Hinar auknu lausaskuldir kr.
10.2 millj. eru að mestu yfir-
dráttur í Landsbankanum.
5. milljóna lántakan er lán
hjá Tryggingarstofnun ríkisins
vegna síldarútvegsmanna 1945.
4 millj., og 1 millj. tekin að láni
í Landsbankanum vegna fiski-
hafna, mun hafa farið í lands-
höfnina í Njarðvík.
Þær 58 millj., sem samkvæmt
eignahreyfingaskýrslunni eru
greiddar út, eru ýmist lánveiting
ar, greiðslur eldri lána eða fram
lög, sem auka eignir ríkisins eða
ríkisstofnana.
Meðal hir.na veittu lána sam-
kvæmt þessari skýrslu er kr.
4.000.000. kreppulán til síldarút-
vegsmanna, sem áður getur, til
nýbygginga í Höfðakaupstað kr.
900.000, til tunnuverksmiðju kr.
746.000 og til kaupa á skipaeik
kr. 548.000.
Skipaeikin var keypt alls fyr-
ir kr. 1.460.000, en hefir lítið
verið notuð ennþá.
Hinar óvenju mildu útborgan-
ír á eignahreyfingunum hafa
það eðliiega í för með sjer m.a.,
að handbært fje ríkissjóðs hefur
þorrið eins og sjest af sjóðs-
yfirlitinu (sjá töflu III), að
sjóðurinn hefir lækkað úr kr.
4.415.803.28 í ársbyrjun niður í
kr. 216.361.78 í árslok. Á árinu
1946 og þó einkum á yfirstand-
andi ári hefur ríkissjóður orðið
að greiða til ýmsra fyrirtækja,
er Alþingi heíur til stoínað, svo
milljónum skipti vegna þess að
þau föstu lán, sem heimilað hef-
ur verið að taka í þessu skyni,
hafa ekki fengist, nema eitt lán
E fnahagur
í sambandi við það, er hjer
hefur sagt verið, þykir hlýða að
gefa yfirlit um fjárhag ríkis-
sjóðs við s.l. áramót. Ríkisbók-
haldið hefur samið efnahags-
reikning, sem jeg vi lleyfa mjer
að lesa.upp í heild:

Af efnahagsreikningnum
sjest, að samanlagðar skuldir
ríkissjóðs námu á þessum tíma-
mótum 45.3 millj. kr. fyrir utan
geymsluf je og að hrein eign var
159.4 millj. kr. og hefur aukist
til muna á árinu, eins og eðlilegt
er, þar sem rekstrarhagnaður-
inn nam nærri 28,4 millj. kr.
Afhomnn
Jeg skal þá næst, að svo miklu
leyti, sem auðið er, gefa yfirlit
yfir afkomu yfirst. árs. Er að
sjálfsögðu aðeins' um bráða-
birgðatölur að gæða, sem geta
breyst verulega þegar fullnaðar-
skýrslur liggja fýrir. Heildar-
tekjur ríkissjóðs námu í septem-
berlok kr. 147.272,349, — þar af
eftirst. frá f. árum kr. 2.350.-
877.00. Þeir tekjuliðir, sem fyr-
irsjáanlegt er nú þegar, að fara
munu verulega fram úr áætlun,
er tekju og eignarskattur, stríðs
gróðaskattur og ágóði af tóbaks-
og áfengissölu. Tekju- og eignar
skattur, ásamt tekjuskattsvið-
auka, er á fjárlögum þ. á. áætl-
aður 35 millj. kr., en tilfallið er
á árinu, samkvæmt skýrslu inn-
heimtumanna 47.4 millj. kr., eða
12.4 millj. kr. fram yfir áætlun.
Stríðsgróðaskattur var áætlað
ur 6 rhillj. kr., þar af í ríkissjó'ð
3 millj. kr., en tilfallið er á ár-
inu 9.8 millj. kr. eða í ríkissjóð
kr. 4.9, þ.e. 1.9 millj. meira, en
ráðgert er í fjáriögum í ríkis-
sjóð.
EIGNIR:
I.
II.
Sjóður hjá ríkisfjehirði ....
Innstæður hjá:
Ýmsum ..................... 2.091.603.29
Sendiráðunum ................ 322.564.07
Sýslumönnum .................. 15.989.31
III.
IV.
V.
VI.
VII.
Sjóðir ......................
Verðbrjef og kröfur v/ tek-
inna lána handa bönkum
Ýmis verðbrjef og kröfur .,
Ríkisfyrirtæki .............
Fasteignir .................
216.361.78
2.430.156.67
58.734.468.62
15.417.585.00
30.731.550.96
90.613.461.16
27.160.458.67
SKULDIR:
I. Innlend lán ..............
II. Dönsk lán.................
III. Erlend lán vegna ríkisfyrir-
tækja ....................
IV. Lausaskuldir .............
V. Geymt fje..................
VI. Höfuðstóll .............
Rekstrarhagnaður ársins ..
Kr. 225.304.042.86
24.288.470.85
5.267.478.93
837.729.00
14.935.833,65
20.398.735.75
131.183.700.96
28.392.093.72
159.575.794.68
Kr. 225.304.042.86
Viðvíkjandi eignalið III ber
þess að geta, að þar sem reikn-
ingar margra sjóðanna hafa
ekki borist ríkisbókhaldinu enn-
þá, mun sá liður breytast all-
mikið, en ekki hafa þær breyt-
ingar áhrif á rekstrarreikning-,
inn.
Hagnaður Tóbakseinkasölunn
ar var í septcmberlok orðinn
19,5 milj. kr., en var í fjárlögum
áætlaður 15.5 millj. kr. og má
því gera ráð fyrir, að óbreyttum
ástæðum það sem eftir er ársins,
að heildarhagnaðurinn verði um
25 milj. kr. og fari þessi tekjulið
ur því 9.5 millj. kr. fram úr á-
ætlun. Veldur hjer mestu um
hækkun á útsöluverði tóbaks,
sem framkvæmd var á árinu.
Áfengissölugróðinn var á fjár-
lögum áætlaður 36 millj. kr.,
en var í septemberlok orðinn
31.6 millj. kr. Má ganga út frá
að þessi liður fari 5—6 millj. kr.
fram úr áætlun um það er lýk-
ur. Eins og kunnugt er, heim-
ilaði síðasta Alþingi hækkun á
þessu ári á vörumagnstolli um
200% og verðtolli um 65% og
var samkvæmt því vörumagns-
tolluiinn áætlaður á fjárl. 17.4
millj. kr., en verðtollurinn 72.5
millj. kr. Þessi tollhækkun kom
ekki til framkvæmda fyrr en uro.
mið,jan apríl s.l. Hins vegar var
innflutningur mjög mikill allan
fyrri árshelming og raunar leng-
ur, bæði sökum framlenginga á
innflutningsleyfum frá fyrra
ári og sökum mikilla veitinga
innflutningsleyfa fyrri hluta
þessa árs. Allt um það var vöru-
magnstollurinn orðinn 14.3
millj. kr. í septemberlok og verð
tollurinn 51 millj. kr.
Vegna þess að búast má við,
að mjög mikið dragi úr innflutn
ingi það sem eftir er ársins
vegna gjaldeyrisskorts, er fyrir-
sjáanlegt, að þessir tekjuliðir
stanrlast ekki áætlun. Vera má
að ekki muni miklu á vöru-
magnstóllinum, en á verðtollin-
um rná búast við 8—10 millj. kr,
halla. Aðrir tekjuliðir fjárlag-
anna flestir standast áætlun en
munu ekki fara fram úr áætlun
svo nokkru némi. Af því, sem
hjer hefur verið sagt er ljóst, að
þrátt fyrir það þó að halli verðl
á tollum, má telja nokkurn veg-
inn víst að heildartekjur ársins
muni nema þeirri fjárhæð, sem
fjárlög gera ráð fyrir og fara
sennilega allveiulega fram úr á-
ætlun.
Heildarútgjöldin námu í sept-
emberlok rúmum 127 millj. kr,
og er það 20 millj. kr. meira en
á sama tíma í fyrra. Sjáanlegt
er nú þegar, að ýmsir gjaldalið-
ir, svo sem vegamál o. fl. munu
fara fram úr áætlun, en með því
að allt er enn í óvissu um heild-
arútgjöldin, þykir ekki ástæða
til að fara frekar út í það að svo
stöddu, en auðvitað er hægt að
láta Alþingi í tje gleggri skýrslu
um fjárhagsafkomuna, þegar
lengra líður fram á veturinn.
Það er þó full ástæða til að
halda, að um nokkurn rekstrar-
hagnað verði að ræða á þessu
ári, en hvort hann nægir til að
jafna greiðsluhalla fjárlaganna,
tæpar 8 millj. kr., skal látið ó-
sagt.
Samkvæmt yfirliti Ríkisbók-
haldsins, sem nær til 1. okt. og
skýrslúm sýslumanna um greiðsl
úr í október hefur verið varið
til niðurgreiðslu á neysluvörum
það sem af er árinu tæplega 23
millj. kr. Þar við bætast svo
niðurgreiðslur á innlendu smjöri
Ennfremur er ekki hægt að full-
yrða hvað ógreitt kann að vera
af áföllnum uppbótum, en þess
er þó að vænta að heildarupp-
bætur fari ekki fram úr áætlun,
Rikissjóður heí'ur í vanandi
Frarnh. á bls. 5. ,