Morgunblaðið - 11.11.1947, Qupperneq 9

; Þriðjudagur 11. nóv. 1947
MORGJUIS BLÁÐIÐ
9
KOSNINGAR OG KAUPSKORÐUN
ÞEGAR rafmagnsstjórinn í
Reykjavík haföi orð á því við
blaðamann einu sinni fyrir
mörgum árum, að „haustrign-
ingarnar hefðu brugðist“ þótti
þetta svo einkenniJega að orði
komist, að revýuhöfundar
gerðu sjer mat úr því. Frá upp
hafi íslands bygðar hafði fólk
aldrei saknað haustrigning-
anna, en samkvæmt málvenju
bregst aldrei annað en það,
sem einhver fengur er í. En
þarna var nýtt viðhorf. Haust-
rigningaleysið orsakaði vatns-
skort í Elliðaánum og raímagns
skort í Reykjavík. Því að þetta
var áður en Sogið kom til sögu.
Nú er það mesta áhyggju-
efni Noregsbúa hjer í austur-
landinu, að haustrigningarnar
hafa brugðist líka, ofan á of-
þurkinn í sumar. Uppistoður
ánna, sem mala rafmagn handa
bæjum og iðjuverum austur-
landsins eru þurrar og vatns-
rennslið í sumum ánum ekki
nema sjöttungur meðalrennsl-
is. Sumsstaðar hggja hrannir
af timbri langt uppí í sveit, sem
aldrei var hægt að fleyta í vor
sem leið: Þær verða að bíða
næsta vors. Og nú er öll von
úti um að veruleg bót fáist á
vatnsleysinu fyrir veturinn,
því að sú úrkoma sem hjer eft
ir kann að koma til fjallanna
verður snjór en ekki regn, og
bráðnar ekki fyrr en með vor-
inu.
Rafrnagnssparnaðitr.
Þessvegna heyrir maður nú
daglegan útvarpsþátt um að
spara rafmagn og góð ráð og
bendingar um hvemíg best eigi
að nýta sem minnstan straum.
En allar þessar brýningar duga
vitanlega ekki nema til hálfs
og þá verður að grípa til hins
úrræðisins, sem svo auðvelt er
að beita við allar veitur: að
loka fyrir. Á austurlandinu er
nú lokað fyrir allan straum til
heimilisþarfa kl. 12—5 á nótt-
inni, og víða kafla úr degin-
um líka. Þar er ,,samkjöring“
milli margra stærstu stöðv-
anna, þ. e. straumurinn frá
stöðvunum gengur ínn á sam-
eiginlega leiðsíu. svo að hver
stöðin bætir aðra upp. En mik-
ill hluti af straumnum fer til
iðjuveranna og bau eru látin
sitja fyrir, sjerstaklega ef bau
framleiða arðbæra útflutnings-
vöru, og sem mest verðmæti
fyrir hvert kílóvatt, sem þau
nota. Áburðarverksmiðjurnar
eru t. d. orkufrekar, og þess-
vegna hefir Norsk Hydro ver-
ið skyldað til að láta af hendi
20.000 kílóvatta orku til ann-
ars iðnaðar, sem getur fram-
leitt meira útflutningsverð-
mæti með þessum 20 þúsund
kw. en áburðargerðin gerir.
Allt fyrir gjaldeyririnn. Hans
vegna mega Oslóbúar ekki nota
rafmagnsofnana sína í vetur og
verða að komast af með minni
birtu á heimilinu á kvöldin og
vera ljóslausir á götunni á
nóttinni í vetur.
' En samtímis bessu ástándi,
les maður um stórkostleg vatns
flóð norður í Þrændalögum.
Þar rífa árnar af sjer brýr og
sprengja stíflugarða og flæða
inn í kjallarana.
Noregsbrjef frá Skúia Skúlasyni
Gjaldevrisöflun.
Allt fyrir gjaldeyririnn. Já,
maður verður var við það her-
óp, í hvaða átt sem hlustað er.
Það er fyrst og fremst trjá-
maukið og pappírinn, sem á-
herslan er lögð á. Norðmenn
hafa einsett sjer að höggva 8
miljón rúmmetra af skógar-
viði í yetur, og það er full á-
stæða íil að halda að þeim tak
ist það. Þvi að timbrið og af-
urðir- þess er í hágengni erlend
is eins ög síldarlýsið okkar.
Núna í októberlok voru um 23
þús. manns við skógarhögg í
Noregi. Hverri einustu sveit er
sett fyrir hve mikið hún eigi
að höggva, og það er metnað-
armál að ná því marki. Og
landbúnaðarráðuneytið hefir
útvegað skógarhöggsmönnum
ljettar vjelsagir til að fella
trjen, og það flýtir fyrir. Skóg
arhöggsmenn fá 9 krónur fyrir
að ,afvirkja“ hvern rúmmetra,
ert af hótun bænda um fram-
leiðslustöðvun.
En þegar allt annað er skorð
að dugir ekki að láta kaupið
leika lausum hala. Þessvegna
bar stjórnin fram frumvarp til
lagá um ,,lönnsstop“ þar sem
verkámannaflokkurinn og
kommúnistar tapað. Ennfrem-
ur kvað miklu minna að ópóli
íiskum sjerlistum en við fyrri
kosningarnar. En kosningaþátt
takan var líka meiri en sein-
ast, eins og marka má af því,
ákveðið er að ekkert kaup megi' að verkamannáflokkurinn misti
hækka til nýárs. Lögin gilda j sæti þó að hann bætti vi.3 sig
sem sje aoeins til ársloka, en. yfir 40.000 atkv.
engum kemur annað til hugar j Hjer fer á eftii yfiriit um
en að þau gildi afram. Þau úrslitin i 640 kjördæmum, og
verða jafn gömul öðrum skorð j eru allir bæir Noregs þar á
unum og eru vitanlega nauðsyn me3al. Fulltrúatalan í hverri
leg afleiðirig af þeim. Ef hægri
flokkar hcfðu borið fram lög
sem þessi mundu þau vitanlega
hafa verið kölluð kúgunarlt^,
enda verður ekki annað sagt en
sveitastjórn er lægst 12 en hæst
84 (í Osló). í yfirlitinu er fyrst
núverandi atkvæðatala við síð
ustu kosningar og i svigum at-
væðatsjlan alls við næstu kosn
það sje talsverð skerðing á per j ingar á Undan. Þa kemur tala
sónulegu frelsi, að sviíta fólk
kjarabótum En \ þetta skifti
var það al-þýðufiokksstjom sem
tar nýmælið fram. í fullu sam
ráði við stjórn LO, alþýðusam
bandsins norska, o:- fjekk frum
kosinna fulltrúa við kosning-
arnar núna og i svigum :'uil-
trúatalan við fyrri kosningarn
ar:
Hægri 197.583 (124.802) —
800 (558).
þ. e. íella trjeð, birkja það og ' varpið fylgi allra flokka nema j EændaflokKur 72.929 (47.
höggva af því greinarnar. Van kommúnista 1535) __ 1036 (747).
ir menn afvirkja um 3 rúm-1
metra á dag. Það verður 27
Kaupskorðunarlögin eru einn
liður í hinu stóra skorðunar-
kr. dagkaup og þykir gott, þó ^ kerfi stjórnarinnar, en
að rnikið fari í mat og fataslit.
aðal-
Vinstri 130.186 (99.203) —
1271 (1071).
I Borgaral. st'mbandslistar
markmið þess er hið sama, sem 107.943 (79.526) — 1718
keppt er að í öllum löndum: að (1431)
Niðursuðan. koma jafnvægi á innílutning Kristilegi flokkurinn 103.
Annað er það sem stóraukin °S útflutning, þannig að þjóð ( 525 (98.781) — 857 (767).
Verkamannririokkurinn 536.
framleiðsla verður á í ár: dósa in burfi ekki að teka lan á lán
maturinn. Norðmenn hafa feng til þess að komast yfir
ið stóraukinn markað í Eng- 1 öngþveitið, sem styrjöldin hef-
landi fyrir síld og skelfisk í ir láli3 eftir i kjölfari sínu.
dósum og auka útflutninginn á j
þessum mat stórlega, svo að Kosningarnar.
Stjórniri hafði fyrirfrg.m tal-
að háít um það, að bæjar- og
20.
þeir gera ráð fyrir 100 miljón
kr. gjaldeyristekjum af þes^sum
iðnaði. Og útflutningsmöguleik j sveitastjórnarkosmngarnar
arnir hafa valdið því, að nú
sjest ekki síldardós í nokkrum
búðarglugga, og er það afturför
frá því sem var í fyrra. En all-
ur þorrinn af þfóðinni lætur
það gott heita. Ef fólkið hefur
mjrsuost og kjúku ofan á brauð
ið sitt þá möglar það ekki. Og
því finnst það eige. svo gott og
tilveran svo, ágæt móti því sem
var. Enginp krefst þess að eiga
jafngóða daga að svo stöddu og
var íyrir stríð.
Norðmenn kvarta hvorki
undan matarleysi nje fatalej^si.
En þeir kvarta undan húsnæð-
islej^si. í bæjunum er þetta
mesta plágan, sjerstaklega í
Osló.' Þar vantar um. 25 þús.
íbúðir og spurt er eftir þeim
10.000 íbúðum, sem ættu að
vera kornnar þar nú, samkv.
endurreisnaráætluninni. 'Það
kváðust ekki finnast nema 300
nýjar íbúðir i borginni.
Kaúpskorðun.
Stórþingið kom saman seint
í september og sat fram í mán
aðarbj-rjun októbe1", er það tók
sjer kosningafrí framundir
mánaðarmótin. Þessi stutta
seta var til þess að ganga frá
| hinni svonefndu , skoðunarlög-
gjöf“ — stabilisering — og af
greiða lögin um ársleyfi. Vöru
verðið á innlendri framleiðslu
hefir verið ákveðið, og tókst
loks að kcmast að samningum
við Bændaflokkinn, með því
móti að báðir þóttust hafa sigr
að, en báðir höfðu vitanlega
slakað til, og verður þvl ekk-
329 (492.518) — 5162 (5419).
Kommúnistar 141.468 (144.
567) — 817 (968)._
Húsmenn, verkam. & sjó-
menn 4.741 (11.068).— 89
(228).
Ópóliíískir og utanfl. 83.
680 (115.007) — 1484 (1993).
okt. ættu að snúast um stefnu j Úrslit kosninganna i Osló
stjórnarinnar og svna hvort al- teru sjerstaklega í írásögursfær
raenningur aðhyllist stefnu andi. Þar höfðu verkamanna-
henr.ar eða ekki. Þetta var á- j flokkurinn og kommúnistar 50
minning til stjórnarinnar um j sæti af 84, eða rireinan :neiri-
að næta vel á kjörfundi og j hluta, en í kosningunum núna
starfa vel undir kosningarnar. ’ misstu þeir 8, þar.nig, að þeir
En árangurinn varð neikvæður | hafa rjettan helming. Verka-
fyrir stjórnina. Kosningarnar , mannaflokkurinn missti 6 sæti
urðu henni engin iraustsyfirlýs | og hefur nú 31. Kommúnistar
ing. Og að rjettu lagi eiga slík ,misstu tvö og hafa 11. — Hægri
ar kosningar ekki að snúast j bættu við sig 10 og þaraf nú 32
nema að lítlu leyti um stefnu j sæti og eru stærst’ flokkurinn
ríkisstjórnarinnar. Það eru, í bæjarstjórninni. Kristileg:'
heimsmálin hvert á síJiLim stað flokkurinn missti 4 sæti og hef
sem ráða úrslitum kosning- i1- nú sex. og vinstrimenn bættv
málaráðherra. Erofoss verðnr
skrifstofusvjóri í nýju ráðu-
neyti, sera á að samræma allar
fjárhagsaðgerðir stjórnarinnar
og verður sú ráðabreytni ef tH
vill til þess að auðvelda nokk-
uð afgreiðslu ýmsra mála, sem
hafa þótí vera með seinagangi.
Hann verður einskonar Staíf-
ord Cripps. í stað hans verður
Olav Meisdalshagen fjármála-
ráoherra. Hann er málafluto-
ingsmaður, fæddur 1903 og
komst á þ'ng sem varamaður
1934 og hefir átt sæti í fjár-
hagsnefnd og einkum látið sig
skifta fjárhagsmál landbún-
aðarins.
Olav Ok'vik, sem nú er or<5
inn landbúnaðarráðh. er eirm
af hinum eldri og ethafnameirt
mönnum alþýðuflokksins. Hef
ir bann setið á Stórþirigi síð-
an 1923 og er iú forseti Óðals-
þingsins og formaður landbún-
aðarnefndar.
Torp birgðamálaráðherra hef
ir orðið fyrii aðKasti úr ýms-
um áttum upp á síðkastið, og
má vera að það hafi rekið á
eftir honum, enda er betta : áðu
neyti sennilega vanþakklátasta
starfið í stjórninni Því að und
ir það liggur endurreisnarsta.rf
ið. Torp verður nú .foringt
flokks síns á þingi, en birgða-
málaráðherra er orðinn Nie'Js
Hönsvald, ritstjón Sarpsborg
Arbeiderblad. Flann er verslun
armaður að menntun, vann u.nt
skeið á málaflutningsskrifstofu
en gerðist rvo blaðamaður.
---------Stjórnin hefir orðið
fyrir þungum ákúrum út af
flugvellinum á Sola. Samgöngu
málaiáðherrann hafði lofað að
fjárveiíing til stækkunar og fúll
komnunar á vellinum skyldi
veitt, svo að hægt yrði að fujl
komna völlinn í vetur. Er Bro
foss íjármálaráðherra neitað.i,
Það eru 27 miljónir, sem um er
að ræða. Nú segir stjórnin a'ð
ekki sje hsegt að miðla efni í
þetta nema með því að stöðva
alla aðra endurreism Og fyrír
bragðið eru horfur á, að SoJa
verði ekki aðalstöð Arneríku-
flugs S. A. S heldur Brommn.
Og þao telja Norðmenn sjer
mljcnsskaoa i framtíðinni.
Skúli Skúlason.
anna, sjermál. seni ráðuneytin
í Osló hafa ekki enn náð und-
ir sig, þrátt fyrir alla viðleitni
á því að „centralisera“ fram-
kvæmdavaldið sem allra mest.
Og það er kannske mest fyrir
viðleitni stjórnarinnar á því
nð ára"a sem mest af úrskurð
arvaldi sveitastjórparinnar inn
á hinar seinvirku stjórnarskrif
síofur í Osló, sem kosningarnar
urðu henni ekki hagstæðari en
raun ber vi'.ni. Eæjar- og
sveitastjorhum:xn bvkir rsm
sje stjórnin full. afskiftasöm um
það, sem þær telja s.in tigin
mál og best fær am a'3 , áða
'jálfar.
við sig 2 og hafa r.ú 4. Ef tveir
flokkar fylgja hægri við kosn-
ingar borgarstjóra. verðúr hlut
kesti að ráða úrslitunum.
Breytingar á norsku
stiórninni.
Stórþingið kom sama.n á ný
27. pkt. eftir kosningafríið, og
mun standa þangað til i byrj-
un desember. Það eru 78—8C
mál. sem bíða afgreiðslu þess
nuna. En þar er fátt um ný-
mæli, sem í frásögur er fær-
andi.
En mánuðinum lauk þó ekki
svo, að nokkur tíðindi yrðu í
stjórnmálaheimfrmm. Þann 30.
okt. var tilkynnt að verulegar
Þegar þetta er ritað eru end
anleg úrslit ekki fengin úr öll- jbreytingar hefðu verið gerðar á„
um svcitunum, Það vantar enn. ríkisstjórninni, og hafði þetta
nokkrar, einkum úr Norður- j farið svo dult að það kom eins'
Noregi. En þær skifta ékki og skrattinn úr sauðarleggnum.
máli. Niðurstöður kosninganna
eru þær, að hægrimenn hafa
unnið stórlega á cg þar næst
Bændaílckkurinn og Vinstri en arráðherra og Torp birgða
Þrír ráðherrcr fcru sem sje úr
stjórninni: Brofoss fjármála-
ráðherra, Kr Fjell landbúnað-
9, þing B.S.R.B.
TÍUNPA þing Bandalags starf.i
manna ríkis og bæja var sett
í Rej'kjavík á laugard. í fjelag*
heimili Verslunarmapnafjelags
Reykjavíkur. Til þingsins hafa
mætt um 60 fulltrúar frá 23
bandalagsfjelögum; sem sam-
'als telja um 2450 meðlimi.
Forseti þingsins var kosinn
Helgi Hallgrímsson fulltrúi.
Ennfremur var kosið í fasta-
lefnclir þingsins o fl.
Á þinginu var samþ. umsókn
Fjelags flugvallastarfsmannn
ríkisins, um inngöngu í banda-
lagið.
Þingið hjelt áfram störfurá á
mánudag. Flutti Gylfi Þ. Gísla-
son há erindi um dýrtíðarmálin.
Siðar mun Morgunbl. skýfa
írá störfum þingsins.