Morgunblaðið - 16.11.1947, Blaðsíða 2

2
MORGVTSBLAÐIÐ
Sunmidagur 16. nóv. 1947
CR HEIMAHÖGVM:
Halldór
og passinn
„Paa overflaten er det
nok stille, men bare det
at en islending maa faa sit
pass stemplet av ameri-
kanske myndigheter naar
han skal til utlandet for-
tellcr í hvilkcn nedverdig-
ende stilling vi er komm-
et i“.
Þannig hljóða ummælin, sem
höfð voru eftir líalidóri Kiljan
f nofska blaðinu ,,Friheten“ og
gerð hafa verið hjer að umtals-
éfni.
1 gær hefur Þjóðviljinn eftir
skáldinu, að þessi ummæli hms
norska blaðs komi honum ekk-
crt við. Kemst Þjóðviljinn þann
íg að orði í áberandi fyrirsögn:
„Skriiin um vegabrjefaskoðun
Ameríkumanna á íslandi eru
rrijer öldungis óviðkomandi, seg-
jr Halldór Kiljan Laxness 1 við-
tali við Þjóðviljann".
En í Þjóðviljagreininni segir:
Fyrirsögn blaðsins (Friheten)
um einhverja vegabrjefaskoðun
Ameríkumanna á íslandi er á á-
byrgð þess (hins norska blaðs).
Hún er bersýnilega sett af blaða
menskuástæðum í æsingafregna
Hjer er þannig á málum hald-
ið frá hendi skáldsins, að þeir
sem Þjóðviljann lesa geta ímynd
að sjer að fregr.in um vega-
hrjefaskoðun Ameríkumanna
hafi aðeins verið í fyrirsögn við-
talsins í hinu norska blaði. En
/yrsrsögnin þar er ekki nema í
fuiíu samræmi við efni frásagn-
arinnar, sem höfð er eftir skáld-
jno:. Þar segir, eins og tekið er
fram í upphafi þessarar grein-
»*■ „Á yfirborðinu er að visu
ifcyrrt, en það eitt að íslendingur
sem fara vill til útlanda, verður
að fá passa sinn stimplaðan af
amerískum yfirvöidum, sýnir
hvaða niðurlægingu við erum
komnir í“.
Haildór viðurkennir þá að
flokksblað hans í Osio geti farið
tneð staðlausa stafi. Það er í
sjálfu sjer nýstárleg viðurkenn-
ing frá kommúnista. En hitt er
líka nokkuð óvenjulegt, að menn
teiji það sjer „öldungis óviokom j
andi“, sem blöð hafa eftir þeim.!
Ekki þó síst þegar um er að
ra?ða kommúnista, sem þannig
talar um flokksmenn og flokks-
bldð.
Halidór segist hafa sent komm
únistablaðinu í Oslo leiðrjett-
ingu á þessari „æsifregn", er
hann kallar svo, viku eftir að
fregnin birtist. En ekki er kunn
Vgt hvort flokksbiað Kiljans í
Oslo hefur birt þá leiðrjettir.gu.
Eða Halldór rengið eftir því, að
blaðið eyddi „æsifregninni"
roeð því að birta leiðrjettinguna.
■ Staðreyndirnar eru þessar. —
Kommúnistablaðið birtir fjar-
rtæður um vegabrjefaskoðun
hjer á landi og hefur fregnina
eftír Kiljan. Kiljan heldur því
f ‘•>w<!rflaten er det nok. atilís, tnani
<iet at «i islenðing tná fá sití f>a3s,
ÍSfemplet av amertkanske mynöigheter
!**r han skal tU utlandet, locteiler' ii
tjvliken nedverdigenðe stllling ví ■ er
jjgjn.net i.
Greinarkaflinn í „Friheten“
um ,,vegabrjefaskoðunina“.
Verðbólgan verður ekki
nema allir leggist d
Sundrungarstarf kommúnista
má ekki takast
UNDANFARIÐ hafa hjer í bæ
verið naldnir fundir óvenjulega
margra f jelagssamtaka. Eins og
að líkum lætur eru ályktanir
funda þessara mjög mismun-
andi. En eitt er þeim flestum
sameiginlegt:
Höfuðviðfangeínið er víðast
bvar hið saraa. Hverjar ráð-
stafanir skuli gera gegn verð-
bólgunni og hættum þeim, er
hún hefur fært yfir atvinnulíf
landsmanna.
Ýmsar ályktananna bera það
að vísu, því miður, með sjer, að
fjarri fer, að menn hafi gert
sjer svo ljóst, sem skyldi, eðli
þess vanda, sem okkur er á hönd
um.
Stendur ólíkt á.
Þetta skilningsleysi, sem
hverju sinni á sjer ólíkar skýr-
jngar, gerir lausn vandans erf-
iðari en ella myndi vera. En sú
staðreynd, að enginn treystir
sjer lengur til að neita, að verð-
bóiguna verður að lækna, sýr.ir
þó, að með þolinmæði hlýtur að
vera hægt að fá samfylkingu
allra góðviljaðra manria til
þeirra úrræða, sem að gagni
mega koma.
Um sum þeirra samtaka, sem
nú hafa gert ályktanir um þessi
efni, var það fyrirfram vitað,
að forráðamenn þeirra mundu
fátt gott til mála leggjá. — Frá
forystumönnum kommúnista
var ætíð lítils góðs að vænta í
þessum efnum, en þeir hafa ein-
mitt að undanförnu hóað saman
tveimur fundum til að gera á-
lyktanir um dýrtíðarmálin.
Fyrri fundurinn var flokks-
þing þeirra sjálfra, þ.e.a.s.
flokksins með langa nafninu,
Sameiningarflokks alþýðu, Soc-
ialistaflokksins. Sú samkoma
bar það frá upphaíi með sjer,
að þar átti aðeins einn vilji að
ráða, eins og í öðrum samkvæm-
um kommúnista, hvar sem er í
heiminum.
Stóra myndin af Brynjólfi.
Daginn eftir að flokksþing
kommúnista var sett, birtust í
Þjóðviljanum myndir af höfuö-
paurum þingsins. Þar á meðal
Jengu lesendur blaðsins enn einu
sinni að sjá ásjónur beggja for-
manna flokksins, þeirra Einars
Olgeirssonar og Brynjólfs
Bjarnasonar. En til leiðbeining-
ar lesendunum, og þá einkum
leyndu er heim kemur, að nafn
hans hafi verið notað til þess
að breiða út staðlausa æsifregn.
Þegar honum er á það bent hjer
heima, hvað eftir honum er haft
í Noregi, segir hann í fyrsta lagi
að sjer komi það ekkert við, í
öðru lagi að hann hafi sent ieið-
rjettingu sem ekki er getið um
hvort hafa verið birt í viðkom-
andi blaði.
Eftir er að vita í þessu máli:
Hvort Kiljan álítur að komm-
únistablöð yfirleitt birti æsi-
fregnir sein enginn fótur cr fyr
ir. Og hvort hann telji það sicr
„alveg óviðkomandi“ hvað svo
ómerkileg blöð sem komúnista
blöð kunni að hafa eftir hon-
l;m.
fulltrúunum á flokksþinginu,
var myndin af Brynjólfi Bjarna-
syni höfð þrisvar eða fjórum
sinnum stærri en sú af Einari Ol
geirssvni.
Með þessu var Einar strax í
upphafi þingsins settur á sinn
stað, svo að alls ekki sje minnst
á sjera Sigfús, sem að þessu
sinni fjekk enga mynd af
sjer til að skoða í Þjóðviljanum.
Á þer.na hátt vai staðfest það,
i sem óbreyttir meðlimir komm-
únistaflokksins sögðu sjer til
huggunnar á dögunum eftir að
Einar Olgeirsson . varð sjer til
mestrar háðungar í útvarpinu,
„að Einar væri alls ekki íremsti
eða mælskasti maður flokksins“.
Þar væri aðrir honum æðri, sem
miklu meira traust væri í.
Einn vilji.
Hin orðlausa áminning Þjóð-
viljans til Einars Olgeirssonar
var aðeins fyrirboði þess, sem
kom fram í öllum störfum
flokksþingsins. Þar var það vilji
Brynjólfs Bjarnasonar, sem
einn rjeði öllu.
Er þó ekki svo að skilja, að
nokkurn tíma væri- líklegt, að á
ílokksþingi kommúnista yrði á-
tök um dýrtíðarmálin. Um þau
eru allir forráðamennirnir inni-
lega sammála. Allar aðgerðir og
tillögur þeirra í þeim málum
miða að því einu að koma í veg
fyrir, að verðbólgan verði 'ækn-
uð, því að ætlunin er að nota
hana til að sýkja fjárhagsljf
þjóðarinnar, svo að upplausnar-
áformin kommúnistisku nái því
fremur fram að ganga.
Það er ekki sjerkredda komm-
únista hjer á landi að fara svona
að. Þvert á móti, þá er þetta
sameiginleg viðleitni, sem komm
únistaflokkar í öllum löndum
heims, utan þeirra ríkja, þar
sem þeir sjálfir hafa náð ein-
ræðisvöldum, fylgja að fyrirlagi
húsbænda sinna.
Kommúnistar dylja áform sín.
En það er eftirtektarvert tím-
anna tákn, að kommúnistar
treysta sjer nú ekki lengur til að
neita skaðsemi verðbólgunnar.
Þess vegna þykjast þeir vera
manna ákafastir í að berjast
gegn henni, þó að hið raunveru-
lega áhugamál þeirra sje að
hindra, að nokkrar raunhæfar
ráðstafanir verði gerðar.
Kommúnistar semja margorð
ar ályktanir um það, hvernig
eigi að berjast á móti verðbólg-
unni, en minnast þar hvergi á
neitt, sem verulega þýðingu get-
ur haft til að draga úr henni,
hvað þá til að lækna hana.
Allri athygtinni er beint að
aukaatriðum, sem sum geta ver-
ið umtalsmál út af fyrir sig, en
hafa enga úrslitaþýðingu í þessu
sambandi. Önnur mundu bein-
hnis verka í öfuga átt og auka
voðann í stað þess að draga úr
honum.
Nota Alþýðusambandið sem
flokkstæki.
Allar ályktanir kommúnista-
flokksins sjálfs um málið eru
með þessu marki brenndar, og
slíkt hið sama gildir samþykktir
aukaþings Alþýðusambandsins.
Auðvitað getur engum komið
það á óvart, þó að Alþýðusam-
bandsþingið nú snjerist á þessa
sveif. Kommúnistar náðu ein-
dregnum meirihluta við kosn-
ingar til þess fyrir rúmu ári.
Þeim meirihluta halda þeir þang
að til kosningar fara næst fram,
og kommúnistarnir væri ekki
sjálfum sjer líkir, ef þeir not-
uðu ekki aðstöðu sína í Alþýðu-
sambandinu til hins ítrasta með
an þeir halda henni.
Á meðan kommúnistar hafa
meirihluta í Alþýðusambandinu
er það því ekki tæki í hagsmuna
baráttu verkalýðsins, heldur
verkfæri í undirróðri og niður-
rifsstarfi kommúnistaflokksins.
Alþýðusambandið notað á móti
verkamönnum.
Alþýðusambandsþingið nú
var þess vegna kallað saman
eingöngu í því skyni að vinna á
móti hagsmunum verkamanna.
Tilgangurinn var sá að misnota
nafn og álit Alþýðusambands-
ins verkamönnum til óþurftar,
svo sem gert er þegar Alþýðu-
sambandinu er beitt gegn dýr-
tíðarráðstöfunum, sem engum
ríður meira á en verkamönnum
sjálfum, að nái fram að ganga.
Vegna þess að kommúnistum
dylst ekki, að verkamenn skilja
það, að hefjast verður handa
gegn vágestí verðbólgunnar, er
Alþýðusambandsþingið notað
til þess að vera með látalæti
um, að gegn verðbólgunni verði
að snúast. En úrræðin eru alveg
hin sömu og á kommúnistaþing-
inu. Sneitt er framhjá öllu, er
máli skiptir, og því mest haldið
á lofti, sem til ógagns hlýtur að
verða.
Landsverslun mundi auka
vandræðin.
Alþýðusambandið er t.d. látið
krefjast þess, að verðbólgunni
verði eytt með stofnun Lands-
verslunar. Með þessu eru hin ó-
pólitísku samtök verkalýðsins
notuð til að krefjast pólitískrar
ákvörðunar, sem að vísu er á
stefnuskrá kommúnistaflokks-
ins, en alþjóð Islendinga er ein-
dregin á móti.
Megin þorri ísiendinga, þar á
meðal verkamenn, ekki síður en
aðrir, skilur, að ríkiseinokun á
verslun mundi verða til þess að
auka dýrtíð og framfærslukostn
að í iandinu, en alls ekki til að
draga úr honum.
Erindrekar kommúnista láta
að sjer kveða.
Þó að kommúnistar láti það
ekki uppi, þá er það einmitt til-
gangur þeirra, að fara þannig
læknuð
eitt
að. Á allt annan veg er um á«
lyktanir ýmissa annara fjelaga-
samtaka. Þar er viðleitnin auð-
sjáaniega sú, að ráða bót á vand!
anum, þó að býsna mikil óvissa
sje um úrræðin.
í þessari óvissu á skemmdar-
starf kommúnista nokkurn þátt.
Erindrekar þeirra innan hinna
ýmsu fjelaga reyna hvarvetna
að drepa málinu á dreif, draga
athygli manna frá því, sem máli
skiptir og fá þá til að halda, að
aukaatriði geti öllu ráðið.
Þjóðarhagsmunirnir ofar sjer-
sjónarmiðum.
Þetta á nokkurn þátt í því, aði
menn hafa ekki enn fengist til
að horfast í augu við vandann,
En mestu máli skiptir, að fulltrú
ar fjelaganna líta enn um of á
sig sem málsvara samtaka
sinna, í stað þess að setja þjóð-
arheill ofar öllu öðru, og gerast
umboðsmenn hennar.
Á meðan alit er í lagi og nóg
efni eru fyrir hendi, er eðlilegt
að menn togist á um skiptingu
gæðanna. En þegar að höndum
ber voða, sem öllum ógnar jafnt,
verða allir, iiver eftir sinni getu,
að leggjast á eitt um að bægja
honum frá. — Á meðan menn
skilja þetta ekki er málið óleys-
anlegt.
En þó að það komi enn ekkl
nógu greinilega fram í sam-
þykktum sumra fjelagasamtak
anna, þá eru það með hverjum
degi fleiri og fleiri þjóðfjelags-
þegnar, sem skilja, að nú gerir
sá stjett sinni mest gagn, sem
beitir sjer fyriiy að hún taki að
sínum hluta þátt í þeim átök-
um, er gera verður atvinnuveg-
unum til bjargar.
Hraunbúar efna til
happdrættis
SKÁTAFJELAGIÐ Hraunbúar,
Hafnarfirði, stofnaði í fyrra, á
tíu ára afmæli fjelagsins, hús-
byggingasjóð. Er það von fje-
lagsins, að bráðlega megi rætast
sá stóri draumur þess, að eign-
ast hús fyrir hina margþættu
starfsemi sína. Þessu takmarki
verður ekki náð nema með stóru
átaki og nú hefur fjelagið farið
af stað með happdrætti, til efl-
ingar sjóðnum.
í dag, eítir hádegið, ganga
skátarnir um bæinn og selja
miða happdrættisins. Er það
von fjelagsmanna, að bæjarbúar
bregðist vel við og kaupi miða
skátanna, og stuðli þannig að
því að hinn stóri draumur megi
rætast. Vinningar happdrættis-
ins eru 10, m. a. rafmagnselda-
vjel, reiðhjól, tjald, borð, svefn-
poki, 20 skátabækur, skátabún-
ingur, bakpoki o. fl.
Vinningarnir verða til sýnís í
dag í sýningargiugga Rafiðju
við Strandgötu.
Fjelagið hefur nú til afnota
tvö herbergi í Helliershúsunum
og fer mestur hluti vetrarstarf-
seminnar fram þar.
Elsti Svíinn látinn
STOKKHÓLMUR: — Frú Jó-
hanna Johansson, elsti íbúi Sví-
þjóðav Jj'ést 2. nóvember s.l. Húi)
varð 107 Va árs gömul.